Τα τελευταία 35 χρόνια έγιναν δύο Πανελλήνιοι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί και πλήρης ανακατασκευή, εκτός από τις πολλές επισκευές, της πιο μεγάλης πλατείας του Ηρακλείου. Η πορεία επιβεβαιώνει το ζωηρό ενδιαφέρον αλλεπάλληλων Δημοτικών Αρχών για το χώρο. Απασχολεί τις τοπικές εφημερίδες. Πολλοί δημότες μιλούν και γράφουν για το θέμα. Έχουν γραφεί ποιήματα. Παρ’ όλα αυτά διαπιστώνεται απόλυτη αδυναμία τήρησης αρχών, που θα μπορούσαν με πολύ μικρότερες δαπάνες να φέρουν καλύτερα αποτελέσματα. Τι δεν πάει καλά και διαιωνίζεται η εμπλοκή;
Στην παρουσίαση του βραβείου του τελευταίου διαγωνισμού, έγινε λόγος για πτυχές που με έκαμαν να δηλώσω πως δε θα ασχοληθώ ποτέ ξανά με το συγκεκριμένο θέμα. Η πόλη πιέζεται από δεκάδες προβλήματα λειτουργικής ανεπάρκειας. Αν εξαιρέσει κανείς το αποχετευτικό δίκτυο, που έγινε με κανόνες της τέχνης και της επιστήμης, σε όλες τις υποδομές της υστερεί. Τα δίκτυα ύδρευσης, ηλεκτρισμού, ελεύθερων χώρων, κίνησης πεζών και οχημάτων, παιδικών δραστηριοτήτων και τόσα άλλα, είναι τριτοκοσμικά. Θεωρώ ότι δε μπορεί να εκδηλώνεται ενδιαφέρον μόνο για θέματα του Κέντρου, και χωρίς να τηρούνται κανόνες διοικητικής και τεχνικής επάρκειας.
Πήρα μέρος και στους δύο διαγωνισμούς. Πιστεύω, όμως, πως το κύριο ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει δεν είναι η Πλατεία, αλλά η αδυναμία τήρησης αρχών και κανόνων. Όταν λείπουν αυτά, δε μπορεί να περιμένει κανείς αποτελέσματα γενικότερης αποδοχής, ούτε στα βασικά. Απόδειξη η εγκατάλειψη του δεύτερου Πανελλήνιου Διαγωνισμού του Δήμου, που στράφηκε αντίθετα, στο έργο που είναι ήδη σε στάδιο ολοκλήρωσης. Μπορεί ο Δήμος Ηρακλείου να περιφρονεί ένα διεθνή θεσμό, που άλλοι αυτοδιοικητικοί και κρατικοί φορείς ή οργανισμοί αξιοποιούν για να κοσμούν με έργα τους χώρους τους; Είναι άλλωστε ενδεικτικό από μόνο του, ότι ο Δήμος δεν έκαμε έκθεση των προτάσεων που κατατέθηκαν, δεν επέστρεψε όσες μελέτες δε βραβεύθηκαν, ενώ οι συμμετέχοντες, έμαθαν από τις εφημερίδες τα αποτελέσματα. Δεν ευχαρίστησε τους δεκάδες αρχιτέκτονες και άλλους επιστήμονες που αφοσιώθηκαν πολλούς μήνες για να προτείνουν λύσεις σε προβλήματα του.
Ένα από τα κύρια αστικά κέντρα της χώρας φέρεται σαν τους παλιούς Δήμους βοσκών ή σφουγγαράδων, που έλλειπαν παρατεταμένα για ασχολίες, και όταν μαζεύονταν στις μεγάλες γιορτές, δεν είχαν καιρό για καλούς τρόπους. Πρέπει να επισημανθεί επίσης, ότι οι στοχεύσεις που είχαν εξαγγελθεί όταν ξεκίνησαν οι επεμβάσεις, ενόσω εκκρεμούσε ακόμη ο διαγωνισμός, ήταν για περιορισμένες εργασίες και όχι ανακατασκευή, και μάλιστα σε όρια ευρύτερα από του αρχικού χώρου.
Χρησιμοποιήθηκαν οι ανεπίστρεπτες μελέτες στο νέο σχεδιασμό, με κλοπή ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας;
Θεωρώ ότι το πλαίσιο διακήρυξης του δεύτερου διαγωνισμού, ήταν πληρέστερο παρά του πρώτου. Στόχευε στον έλεγχο της κυκλοφορίας στην Πλατεία, σαν κύριας πύλης εισόδου στην παλιά πόλη, από τα ανατολικά. Την περίοδο εκείνη είχαν συμπέσει πολλές ανάλογες αστικές επεμβάσεις σε πόλεις της χώρας, και όλης της Ε.Ε.
Προβλεπόταν ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για περιορισμό ρύπων προς όφελος των κατοίκων. Θα μπορούσε και το Ηράκλειο να επωφεληθεί από το κλίμα εκείνο. Στον έλεγχο της κυκλοφορίας οχημάτων, στόχευε και ο πρώτος διαγωνισμός για εφαρμογή της κυκλοφοριακής μελέτης Δοξιάδη. Κατά την αξιολόγηση των μελετών του, άκουσα ότι η Επιτροπή παρατήρησε πως κάποιες προτάσεις είχαν ειδικές λύσεις για το Μουσείο. Εκεί η επισκεψιμότητα υπαγόρευε υποχρεωτική χρήση οχημάτων.
Ο εκπρόσωπος του αθλοθέτη ζήτησε να αγνοηθούν, επειδή υπήρχε πρόθεση μεταφοράς του Μουσείου. Τέτοια πρόθεση, όμως, δεν ήταν διατυπωμένη στη Διακήρυξη. Στο Δημοτικό Συμβούλιο του 1993 που επικύρωσε το αποτέλεσμα εκείνου του διαγωνισμού, είχα κάμει ένσταση, επισημαίνοντας ότι κανένα από τα βραβεία δεν εφάρμοζε τον όρο για κυκλοφοριακά μέτρα. Η συντριπτική πλειονότητα των συμβούλων ψήφισε υπέρ της αποδοχής των αποτελεσμάτων. Αργότερα που υλοποιήθηκαν οι επεμβάσεις στο χώρο, επαναστάτησαν από κοντά με τους δημότες.
Από την άλλη επιβάλλεται να μάθουμε, αν ο αθλοθέτης του τελευταίου διαγωνισμού είχε ενημερώσει τα μέλη της Επιτροπής για τις στοχεύσεις του. Οι μελετητές του βραβείου δήλωσαν, κατά την παρουσίαση τους, πως δεν ασχολήθηκαν καθόλου με το θέμα της κυκλοφορίας. Η νέα Δημοτική Αρχή συνεχίζει αναγκαστικά την πορεία που παρέλαβε. Γενικότερα, το κύριο θέμα δεν είναι η προσωποποίηση ευθυνών. Αλλά να βρούμε αν μπορεί να τηρηθούν κανόνες για αντιμετώπιση ακόμη και των πιο χειροπιαστών προβλημάτων. Πού να συζητούμε, τώρα, για τη διχοτόμηση της πόλης από τον ΒΟΑΚ ή την αποψίλωσή της από χιλιάδες σταθερές θέσεις εργασίας, που θα χαθούν με τη μεταφορά του αεροδρομίου; Υπάρχει τρόπος να καταλήξουμε σε αποδεκτές λύσεις για τα προβλήματα που επηρεάζουν τους πολίτες με σύμπραξη των υπηρεσιών, των δημοτικών επιτροπών και των πολιτών που επηρεάζονται άμεσα;
Ο Νίκος Λεβεντάκης είναι μηχανικός