Στην προφορική μας παράδοση, στα έθιμά μας, κρύβονται ένα σεντούκι θησαυροί, που αντανακλούν εμπειρίες ζωής και παγιωμένες πρακτικές, που κλείνουν οφέλη, συντηρώντας σημαντικό εννοιολογικό υπόβαθρο και ομορφιά.
Έχουν φτάσει έως εμάς στοιχεία ενσωματωμένα στον εθιμικό μας βίο, που στην σφαιρική θεώρησή τους διαπιστώνεις ότι αξίζουν ως «Ακριβά λόγια… που έσωσε ο καιρός», για να θυμηθούμε τον Οδυσσέα Ελύτη. Σε έθιμα της Κρήτης, που συχνά συναντούμε να τηρούνται στον οικογενειακό, κοινωνικό και στον παραδοσιακό θρησκευτικό μικρόκοσμό μας, μας κάνουν να ξεχνάμε για λίγο το εφήμερο της ζωής, δίνοντάς μας μια ελάχιστη αίσθηση του «αιώνιου» στον κοσμικό χρόνο.
Κάθε μέρα, ειδικά αυτή την εβδομάδα που διανύουμε, η οποία κλείνει με το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων, όπως και την επόμενη η οποία είναι ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας για εμάς τους Ορθόδοξους χριστιανούς, ως Μεγάλη Εβδομάδα, Εβδομάδα των Θείων Παθών, αλλά και την ακόλουθη της Διακαινησίμου, είναι γεμάτη, με πινελιές από αυτόν τον υπέροχο κόσμο των εθίμων μας.
Μα αναρωτιέμαι, τι «πέφτει» από τη ζωή μας, τι παίρνει μαζί του ο φόβος, που βιώνουμε καθημερινά, με το κακό που μας βρήκε στις μέρες μας. Τι χάνεται και τι ξεχνιέται… από κάποιες παγιωμένες συνήθειες, που άλλοτε μας έφερναν πιο κοντά, πρόσωπο με πρόσωπο. Σίγουρα η προτεραιότητα στις τωρινές σκέψεις μας είναι η υγεία, το μένουμε σπίτι, η επιβίωση… για ολόκληρο τον κόσμο που πλήττεται δίπλα μας ή λίγο πιο μακριά μας.
Ωστόσο, ας θυμηθούμε πως ανέκαθεν αυτήν την περίοδο, ένα μέρος της καθημερινότητας τού παραδοσιακού κρητικού νοικοκυριού και όχι μόνον, οι φροντίδες των νοικοκυραίων ήταν δεμένες στημόνι-φάδι, με την κατανυκτικότητα των ημερών, λόγω των θρησκευτικών Ακολουθιών στις εκκλησίες μας και με τις «προσταγές» πατροπαράδοτων συνηθειών, της Παράδοσής μας.
Από αγάπη και σεβασμό ή και πολεμώντας τη λήθη, οι γυναίκες του σπιτιού ζύμωναν τα «Λαζαράκια», ανθρωπόσχημα ψωμάκια, το Σαββάτο του Λαζάρου, με κανέλα κι άλλα μοσχοβολιστά υλικά ως έκφραση ανάμνησης προσώπων αγαπημένων, που δεν είναι πια στη ζωή, αλλά ζουν μόνο στη σκέψη και στην καρδιά.
Με αρώματα μαστίχας, λεμονανθών, γαρύφαλλου και όχι μόνον, προετοιμάζονταν τα προζυμένια, ανεβατά, «Γαλατερά», τα μυρωδάτα πασχαλινά ψωμιά κι οι «αυγούλες» για τα παιδάκια, όλα λαμπερά στην όψη, από τις φωτισμένες σπαθιές από το ανοιξιάτικο φως, που μαζί με τους πλεγμένους Σταυρούς των Βαΐων λάμπρυναν την ψυχή, τα σώψυχά μας, στο κοινό συγγενικό και φιλικό τραπέζι της χαράς για την Ανάσταση του Χριστού, με την υπέροχη γαστρονομική απόλαυση, τις ανταλλαγές ευχών και το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών.
Κάπως έτσι τα έθιμα, αυτών των δύο, τριών εβδομάδων, ακολουθούν βήμα-βήμα τα σεπτά Πάθη του Χριστού, με στεφάνια και αιθέριες γιρλάντες από λεμονανθούς για την στιγμή της Σταύρωσης, με κάλαντα, και εγκώμια, μέσα στο απόλυτο δέος της Μεγάλης Παρασκευής και τον στολισμό και την περιφορά των Επιταφίων, ως τις λαμπάδες με το Άγιο Φως και τη μεγάλη χαρά της Λαμπρής, της Ανάστασης.
Όλα μέσα στη μαγεία στιγμών και συναισθημάτων, σφιχτοδεμένων με την αύρα της γονιμότητας της γης, των θαλερών κλαδιών και των λουλουδιών, που δίνουν πνοή αναγέννησης και των έσω μας.
Στα έθιμα του Πάσχα απολαμβάναμε οικογένεια, συγγενείς και φίλους με πυκνή και «ζωντανή» επικοινωνία σε συνέχεια, ως και το ανοιξιάτικο σύνορο του χρόνου, την γιορτή του Άη Γιώργη.
Σήμερα, ίσως ευρύτερα, καλούμαστε σε ένα επαναπροσδιορισμό των όρων συνύπαρξης και οι αλλαγές κοινωνικά και πολιτισμικά, πιθανώς να εγκυμονούν άλλη «εξέλιξη» με την τόση χρήση και «παρέμβαση» της ψηφιακής τεχνολογίας στη ζήση μας. Όμως να μην ξεχνάμε πως πολλά εξαρτώνται από εμάς και το πόσο γερά κρατάμε και τις ρίζες μας, με θετική στάση ζωής.
Την ομορφιά των θρησκευτικών και παραδοσιακών μας εθίμων, ίσως φέτος να μην τη νιώσουμε στην ολότητά της, αλλά μένοντας σπίτι, για τις ανάγκες των καιρών, συμβάλλομε στο κοινό καλό. Και θα θυμηθώ λόγια της Μαρίας Λαμπαδαρίδου Πόθου, «…να σκέφτεσαι το Καλό. Να σκέφτεσαι μόνο το Καλό, να το καλείς με τη σκέψη σου. Και το Καλό θα ‘ρθει να σε βρει…», …να μας βρει… να βρει όλο τον κόσμο.
Καλή Ανάσταση.