Η πρόσφατη πολύ σημαντική στρατηγική ελληνογαλλική συμφωνία αναβιώνει μνήμες και από τη νεότερη τοπική Κρητική ιστοριογραφία και ενισχύει το πανεθνικό σύνθημα «Ελλάς, Γαλλία, Συμμαχία».
Χωρίς τοπικιστικούς εγωισμούς και αυτάρεσκες προσεγγίσεις ας αναφέρομε ότι γενικά η συμμαχική φιλία μεταξύ των δύο λαών, Ελλάδας και Γαλλίας, έχει βαθιές ρίζες, και ειδικά για την Κρήτη αυτή ξεκινά ενεργά από το 19ο αιώνα και σχετίζεται με το γεγονός που παρακάτω αναφέρομε.
Βέβαια δεν αγνοούμε ότι κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 πολλοί Γάλλοι φιλέλληνες προσέτρεξαν εθελοντικά και ενίσχυσαν την Ελληνική Επανάσταση. Αποφεύγοντας την ονοματολογία, να υπενθυμίσομε ότι Γάλλοι, διαπρεπείς λόγιοι, ποιητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς, με το εικαστικό και φιλολογικό τους έργο ανέδειξαν τον αγώνα των Ελλήνων. Γάλλοι έμποροι και βιομήχανοι διαπραγματεύθηκαν δάνεια, ενώ αισθηματίες και ευγενή τέκνα του γαλλικού λαού, πρίγκιπες και στρατιωτικοί αξιωματούχοι, συμμετείχαν με τα όπλα στον αγώνα των Ελλήνων.
Κι ερχόμαστε τώρα στα τοπικά μας. Ανατρέχοντας στο βιβλίο των Ζαχ. Δ. Καλοχριστιανάκη και Ειρ. Ταχατάκη «Ο Καπετάν Ιωάννης Αϊνικολιώτης. Συμβολή στη νεότερη ιστορία της Κρήτης» (Ηράκλειο, 2018) εστιάζομε στο σημείο εκείνο του σχετικού προλόγου του κ. Κωνσταντίνου Ι. Ανδρουλιδάκη, Καθηγητή της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης: «Από τις πιο χαρακτηριστικές και σχεδόν μυθιστορηματικές πτυχές της πολυκύμαντης δράσης του (σ. σ. του Αϊνικολιώτη) υπήρξε η συμμετοχή του στο Γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870-71.
Πραγματικά, ας αναλογιστούμε τι διαδραματίζεται εδώ: Ένας νέος οπλαρχηγός από την Κρήτη, επιστρατεύει ίσαμε εκατό συντρόφους και συναγωνιστές του, και ξεσηκώνονται – νέοι που δεν είχαν απομακρυνθεί ποτέ παραπάνω από λίγα χιλιόμετρα από τα χωριά τους – να πάνε να πολεμήσουν υπό δυσχερέστατες συνθήκες στο πλευρό της Γαλλίας. Ένα είδος αντίδωρου για τη συμμετοχή των Γάλλων φιλελλήνων στην Επανάσταση του 1821» (σ. 11).
Ο Καπετάν Ιωάννης Αϊνικολιώτης, προσωνύμιο που του αποδόθηκε από τον τόπο καταγωγής του, το χωριό Άγιος Νικόλαος των Αστερουσίων, πρωτοπαλλήκαρο του Μιχαήλ Κόρακα και αρχηγός Μονοφατσίου, σε ηλικία 35 περίπου χρόνων, μπαρουτοκαπνισμένος και αψηφώντας τη νιότη του, υπακούει στο κάλεσμα της Γαλλίας προς το ελληνικό κράτος για στρατιωτική βοήθεια.
Χωρίς να είναι ο ρομαντικός ιππότης των παραμυθιών, που επιζητούσε φανταχτερή δράση και περιπέτεια, χωρίς καμιά εθνική υποχρέωση, αφού η Κρήτη δεν ήταν ακόμη τμήμα του Ελληνικού Κράτους, αυτός μόνο συγκρότησε την ομάδα του, την «Ελληνική Λεγεώνα», αποτελούμενη από 100 ωραιόκορμους Κρητικούς. Αποβιβάστηκαν στη Μασσαλία, από εκεί εντάχθηκαν στην τακτική δύναμη του γαλλικού στρατού και με τον ηρωισμό και την ανδρεία τους εκπροσώπησαν και τίμησαν την Ελλάδα.
Η χαρά μάλιστα των Ελλήνων της Μασσαλίας αλλά και των Γάλλων ήταν απερίγραπτη που έβλεπαν με καμάρι και ως αξιοθέατο τους Κρητικούς με τη σφιχτοδεμένη μέση, το κεφαλομάντηλο, τα στιβάνια και το μαχαίρι στη μέση. Όταν έληξε η αποστολή του στη Γαλλία, επέστρεψε στην Κρήτη για να συνεχίσει να μάχεται εναντίον του Τούρκου δυνάστη για την απελευθέρωση της Κρήτης.
Η Γαλλική Δημοκρατία, δια του υπουργού Πολέμου, σε αναγνώριση της προσφοράς του τον τίμησε με το Αναμνηστικό Μετάλλιο της Εκστρατείας του 1870, κι αργότερα ο βασιλιάς της Ελλάδας Κωνσταντίνος του απένειμε τον Αργυρό Σταυρό των Ιπποτών. Δίκαια λοιπόν μπορούμε να λέμε όχι μόνο: «Ελλάς-Γαλλία-Συμμαχία» αλλά σεμνυνόμενοι και υπερήφανοι επιπλέον και: «Κρήτη-Γαλλία-Συμμαχία».
Υπερβαίνοντας το θέμα μας και χωρίς να περιπλανηθούμε σε επιμέρους πτυχές του βίου και της πολιτείας του επί 50 χρόνια Καπετάνιου-αγωνιστή για τη λευτεριά της Κρήτης, ας αναφέρομε μόνο ότι λίγα χρόνια αργότερα, μετά την επιστροφή του από τη Γαλλία και συγκεκριμένα το 1897, κατά την ταραγμένη και επεισοδιακή συνέλευση των αντιπροσώπων των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης στις Αρχάνες, ήταν εκείνος που την τελευταία στιγμή έσωσε τον προεδρεύοντα στη συνέλευση Ελευθέριο Βενιζέλο από τον επίδοξο αντιφρονούντα δολοφόνο του.
Πιστός στο κρητικό φιλότιμο, ως ευπατρίδης και γενναιόφρων, ήξερε να ανταποδίδει την κάθε είδους ευεργεσία και ότι αφού πήρες, πρέπει και να δώσεις.
Ο Καπετάν Γιάννης Αϊνικολιώτης και τα παλληκάρια του δεν σκέφτηκαν αν θα γυρίσουν ζωντανοί στην Κρήτη, ούτε λογάριασαν ότι πάνε να πολεμήσουν σε μια ξένη, άγνωστη και μακρινή χώρα.
Η σκέψη πως πρέπει να ανταποδώσουν και να ξεχρεώσουν, κατά κάποιο τρόπο, τη συνεισφορά των ανδρών αυτής της χώρας, όταν εμείς πολεμούσαμε για τη λευτεριά μας, υπερίσχυε κάθε δισταγμού.
Η Realpolitik του Ελευθερίου Βενιζέλου, του δημιουργού της σημερινής Ελλάδας, αυτό το δόγμα υπηρετούσε και με αυτή την πολιτική σκέψη και διορατικότητα συνήψε συμμαχίες.
Και όχι μόνο απόπλυνε το όνειδος του 1897, αλλά διεύρυνε τα όρια της Ελλάδας και με τη Συνθήκη των Σεβρών δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, ενώ η μονοδιάστατη πολιτική των πολιτικών του αντιπάλων έφερε τα αποτελέσματα της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Η ιστορία έχει πολλά να μας διδάξει… Οι διακρατικές συμφωνίες εδράζονται σε κοινές πολιτιστικές αξίες, λειτουργούν αμφίδρομα και ποτέ στη βάση της ελεημοσύνης.
*O Ζαχαρίας Δ. Καλοχριστιανάκης είναι εκπαιδευτικός – συγγραφέας