Με χαρά διάβασα το άρθρο στην έγκριτη εφημερίδα σας, στις 25.7.2025, με τίτλο «Πράσινο φως» για Δερματά. Στο άρθρο αναφέρεται πως «το ΚΑΣ ενέκρινε το μεγάλο έργο αντιδιαβρωτικής προστασίας του κόλπου του Δερματά, που ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία μιας διπλής αστικής παραλίας στην απόληξη της Αγίας Τριάδας».
Ως γεωλόγος-γραμματέας της Διοικούσας Επιτροπής του ΓΕΩΤΕΕ/Παράρτημα Κρήτης, κατέθεσα πρόταση στην Διοικούσα Επιτροπή, στα πλαίσια της σύνταξης του τεχνικού προγράμματος του Δήμου Ηρακλείου για το 1998, η οποία εγκρίθηκε ομόφωνα από την Δ.Ε. με τίτλο της πρόταση η «μελέτη υδροδυναμικών συνθηκών παραλιακής ζώνης πόλεως Ηρακλείου», με στόχο να διερευνηθούν τα φυσικά φαινόμενα που επικρατούν στην περιοχή, δηλαδή τα ρεύματα, τα κύματα, οι διαδικασίες μεταφοράς και απόθεσης άμμου στο θαλάσσιο τμήμα από τις εκβολές της Γιόφυρου ως την έξω πλευρά του λιμανιού.
Στην επιστημονική ομάδα, που συγκροτήθηκε για το σκοπό αυτό, συμμετείχαν ειδικοί από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, από το ΙΘΑΒΙΚ και το ΓΕΩΤΕΕ/ Παρ. Κρήτης. Η μεθοδολογία της έρευνας περιλάμβανε:
- Την μελέτη παλιών και σημερινών αεροφωτογραφιών χαρτών και δορυφορικών εικόνων, ώστε να προσδιοριστεί η εξέλιξη της ακτής τα τελευταία χρόνια.
- Την κατασκευή αναλυτικού βυθομετρικού χάρτη της περιοχής, ώστε να τοποθετηθούν πάνω του όλα τα στοιχεία της υποθαλάσσιας έρευνας.
- Τη δειγματοληψία των υλικών της ακτής (άμμου) αλλά και των υλικών του αβαθούς θαλάσσιου πυθμένα, σε τακτά χρονικά διαστήματα και την ιζηματολογική τους μελέτη στο εργαστήριο.
- Τη διεξαγωγή παρατηρήσεων και καταγραφών, μετεωρολογικών και κυματικών, καθώς και των αποτελεσμάτων της δράσης των κυμάτων στην παραλία, με επιτόπιες παρατηρήσεις αλλά και την εγκατάσταση και λειτουργία αυτόματου ηλεκτρονικού σταθμού παρακολούθησης. Ακόμα τη διεξαγωγή πειράματος με ιχνηλάτες, ώστε να ανιχνευθεί η πορεία της άμμου κάτω από διάφορες κυματικές συνθήκες.
- Πιλοτική κατασκευή προσωρινού χαρακτήρα, ώστε να προσδιορισθεί η αντίδραση των διαβρωτικών ή αποθετικών διεργασιών σε πιθανή λύση που θα προταθεί.
Στόχος αυτής της μελέτης ήταν να προτείνει λύσεις αναβάθμισης ολόκληρου του παραλιακού τμήματος (από τις εκβολές του ποταμού Γιόφυρου ως τον Κούλε), με ήπιες παρεμβάσεις στο υποθαλάσσιο τμήμα, ώστε, αυτό που οι Ενετοί επιχείρησαν για τον «Κούλε», δηλαδή να τον προστατεύσουν από τα κύματα, να γίνει για όλο το παραλιακό μέτωπο, δηλαδή να προστατευθεί και να αναδειχθεί το σύνολο των τειχών.
Σημαντικό στοιχείο ήταν η παρατήρηση των γεωλόγων, ότι λίγο δυτικότερα σε όλο το παραλιακό μέτωπο της Αμμουδάρας -μέσα στη θάλασσα- βρίσκονται τα πετρώματα της παραλίας (που όταν έχει κυματισμό αφρίζουν) και τα οποία έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αμμώδους παραλίας, αλλά και στο «κράτημα» της άμμου (δορυφορική εικόνα 1998).
Όπως προκύπτει από παρατηρήσεις επί τόπου, αλλά και ανάλυση της δορυφορικής εικόνας, τα πετρώματα αυτά δεν επεκτείνονται στο τμήμα ανατολικά των εκβολών του ποταμού Γιόφυρου και για το λόγο αυτό η διαμόρφωση της ακτής είναι διαφορετική και αντί για απόθεση άμμου έχουμε διάβρωση.
Το 2002 στάλθηκε, από τον Δήμο Ηρακλείου στην τότε Περιφέρεια Κρήτης, αίτημα για χρηματοδότηση της μελέτης με μικρή καθυστέρηση δυστυχώς και έτσι η εξασφαλισμένη χρηματοδότηση χάθηκε.
Με αφορμή το έργο που εγκρίθηκε από το ΚΑΣ, προκύπτουν διάφορα θέματα:
- Το παραλιακό μέτωπο της πόλης του Ηρακλείου πρέπει να αντιμετωπισθεί συνολικά από το λιμάνι του Ηρακλείου έως τις εκβολές του ποταμού Γιόφυρου ή έστω έως το δυτικό όριο των Κρητοβενετικών τειχών (Καράβολας). Αυτό γιατί η διάβρωση αφορά το σύνολο των τειχών με το τείχος κάτω και ανατολικά από το Μπεντενάκι να έχει ήδη έντονη διάβρωση. Το τμήμα αυτό έχει σημαντικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον, αφού διατηρείται στο βυθό του αρχαίο λατομείο και χώρος επεξεργασίας πορφύρας. Περισσότερα στο: https://12iccs.proceedings.gr/el/proceedings/category/38/33/633
- Οι δύο κατασκευές-πρόβολοι που προβλέπονται στο υπό έγκριση έργο καλύπτουν μικρό τμήμα του παράκτιου τείχους στον κόλπο του Δερματά και δυτικά του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Έχουν μελετηθεί οι επιπτώσεις από τις νέες αυτές κατασκευές (αλλαγή ακτομηχανικών συνθηκών), κυρίως στα ευαίσθητα ανατολικά τμήματα του παράκτιου τείχους;
Είναι απαραίτητο νομίζω εκτός από την κατασκευή του έργου που ενέκρινε το ΚΑΣ να υπάρξει μελέτη ειδικά για το ανατολικό του έργου τμήμα (το παράκτιο τείχος από το λιμενικό περίπτερο έως την πλατεία των 18 Άγγλων), ώστε να προστατευθεί το τμήμα αυτό του τείχους από τη διάβρωση, η οποία ήδη είναι έντονη κάτω από το Μπεντενάκι με καταστροφή της πρώτης σειράς των γωνιόλιθων του παράκτιου τείχους.
Ίσως η κατασκευή των προβόλων και η δημιουργία παραλίας στον κόλπο του Δερματά με απόθεση άμμου να αυξήσει τη διαβρωτική ενέργεια στα ανατολικά τους και έτσι το παράκτιο τείχος από το λιμενικό περίπτερο ως την πλατεία 18 Άγγλων να δεχθεί μεγαλύτερη διαβρωτική ενέργεια.
Ο Στέλιος Μιχ. Μανωλιούδης είναι γεωλόγος