Ήταν μια ανομοιογενής ομάδα πολιτικών προσωπικοτήτων, με κύριο γνώρισμα και κοινό τόπο ότι δεν άντεχαν να αποδεχτούν την πολιτική δύναμη και επιτυχία του Ελευθερίου Βενιζέλου. Υπήρχαν ανάμεσά τους έντιμοι, υπήρχαν ιδεολόγοι, ακόμα και κάποιοι χαρισματικοί, όχι όμως αρκετά ώστε να μπορέσουν να υψωθούν πάνω από το πολιτικό πάθος, να μπορέσουν να κρίνουν ψυχρά και έντιμα τις ανάγκες των καιρών.
Αρκετοί από αυτούς θα μπορούσαν να μείνουν στην ιστορία ως πολιτικοί που προέταξαν το συμφέρον των πολλών, που κατάφεραν να ξεπεράσουν την κατατριβή της μικροπολιτικής, να δουν πέρα από την τύφλωση του εγωισμού. Όμως όχι, δεν τα κατάφεραν.
Έμειναν στην ιστορία ως αυτοί που ανέτρεψαν το μεγαλύτερο εθνικό όραμα, που είπαν ψέματα ανενδοίαστα για να κερδίσουν πρόσκαιρα πολιτικά οφέλη, που αποδείχθηκαν βραχύτεροι του ύψους της ιστορικής στιγμής. Έμειναν στην ιστορική μνήμη ως “Ηνωμένη Αντιπολίτευσις”, δεν μπόρεσαν να βγουν από τη σκιά της μειονεξίας τους.
Θά ‘λεγε κανείς ότι πρέπει να διδάσκει η πολιτική ιστορία όσους καταπιάνονται με τα κοινά. Στην πράξη όμως αποδεικνύεται ότι συχνά κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει. Όσα παρατηρούμε σχετικά με τις εξελίξεις στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Ηρακλείου από το περασμένο φθινόπωρο μάλλον το επιβεβαιώνουν. Είναι αυταπόδεικτο ότι δεν υποχρεούται κανένας αιρετός και καμία παράταξη να συμπαθεί μια άλλη ή να συμπλέει μαζί της.
Η αντιπολίτευση έχει ρόλο σοβαρό και σεβαστό σε κάθε δημοκρατική θεσμική λειτουργία. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται ότι περνά απαρατήρητη η άσκηση αντιπολίτευσης για την αντιπολίτευση, ούτε η θυσία του κοινού καλού για χάρη της μικροπολιτικής σκοπιμότητας.
Το πλαίσιο λειτουργίας που όρισε ο “Κλεισθένης” έχει πολλάκις και πολλαχού αναλυθεί, όλοι έχουμε λίγο-πολύ διαμορφώσει μια άποψη σχετικά με αυτό. Ακόμα και πάνω σε αυτό το μοτίβο όμως, κάθε παράταξη διαμόρφωσε τον δικό της βηματισμό.
Άλλες παρατάξεις επέλεξαν εξαρχής ή στην πορεία να συνεργαστούν, συνθέτοντας μια εκτελεστική πλατφόρμα, ώστε να προσφέρουν στον Δήμο μια δόκιμη δυνατότητα διακυβέρνησης υπό τον εκλεγμένο Δήμαρχο, το μόνο πολιτικό μέγεθος που συγκέντρωσε την απόλυτη πλειοψηφία της επιδοκιμασίας των εκλογέων.
Άλλες παρατάξεις επέλεξαν να διατηρήσουν μια αυτόνομη ύπαρξη, ασκώντας τη δική τους πολιτεία, περισσότερο ή λιγότερο γόνιμη. Και κάποιες άλλες παρατάξεις αποφάσισαν να συμπήξουν μια δική τους “Ηνωμένη Αντιπολίτευσι”, μια ετερόκλητη συμμαχία με βασικό άξονα τη λαϊκιστική αντίληψη και κύριο στόχο την παρακώλυση της κυβερνησιμότητας της δημοτικής Αρχής.
Αυτή η στρατηγική έχει όμως ως μόνο πραγματικό αποτέλεσμα την έκπτωση της πολιτικής διαδικασίας, αλλά και την απαξίωση της ίδιας της έννοιας και ουσίας της αντιπολίτευσης.
Γιατί το θέμα δεν είναι ότι η αντιπολιτευτική αυτή συμπαράταξη διαφωνεί σε όλα, ίσα-ίσα σε κάποια θέματα συμφωνεί με τις εισηγήσεις της δημοτικής αρχής, έστω κι αν για να τις υπερψηφίσει εισάγει ενίοτε μια δική της επαναδιατύπωση. Το πραγματικό ζήτημα είναι ουσιαστικό και διττό.
Αφενός, επιλέγοντας να εκτελεί μια σειρά από πολιτικές ακροβασίες προκειμένου να ορίσει μια δική της ατζέντα, αφήνει στον πολίτη μια έντονη επίγευση κυριαρχίας του τακτικισμού, που στην πράξη μειώνει την αυτοδιοίκηση.
Αφετέρου σε κρίσιμα σημεία άσκησης πολιτικής που αφορούν το καλό των δημοτών, υπάρχει de facto καθυστέρηση ή ματαίωση πολιτικών προσπαθειών, μόνο και μόνο για να μην περάσει η λύση που επιδιώκει η δημοτική αρχή. Όλα αυτά όμως αν δυσκολεύουν κάποιον, δυσκολεύουν κυρίως τη βελτίωση της καθημερινότητας των δημοτών.
Οι περισσότεροι πολίτες έχουμε μια περισσότερο ή λιγότερο κατασταλαγμένη άποψη για τα πολιτικά ζητήματα, και της κεντρικής πολιτικής σκηνής και της αυτοδιοίκησης, άποψη που δεν μεταβάλλεται εύκολα ανάλογα με τις επιμέρους εξελίξεις
. Εξίσου όμως έχουμε ανάγκη και θέλουμε όλοι η εκάστοτε κυβέρνηση και αυτοδιοικητική αρχή να μπορεί να κυβερνά και να επιδιώκει τη βελτίωση της ζωής μας, έστω κι αν εμείς αυτονόητα μετά την αξιολογήσουμε κατά την κρίση μας.
Μαζί όμως με την εκάστοτε αρχή κρίνεται και η εκάστοτε αντιπολίτευση, για την πολιτική της υπευθυνότητα και τη συνεισφορά της στη λειτουργικότητα των θεσμών. Γιατί η αντιπολίτευση έχει πάντοτε θέση και ρόλο, αλλά η κοινωνία δεν την χρειάζεται “ηνωμένη”. Την χρειάζεται σοβαρή και υπεύθυνη.
* Ο Γιάννης Χαραλαμπίδης είναι ιστορικός και πολιτικός αναλυτής.