Οι Ανωγειανοί ήταν παράδειγμα προς μίμηση για τον τρόπο επίλυσης των οικογενειακών, οικονομικών και ηθικών προβλημάτων τους. Είχαν μια μυστικότητα που δύσκολα μάθαινε ο έξω κόσμος. Στο κάθε πρόβλημα υπήρχε συναγερμός κι ο “Σασμός” έφερνε την Ειρήνη, με κουμπαριές, συντεκνιές ή συνοικέσια.
Οι “Σασμοί” ήταν προσεκτικές συναντήσεις των υπευθύνων μιας οικογένειας ή όλου του Σογιού, ανάλογα με το μέγεθος της υπόθεσης, με πολύωρες ή ολονύχτιες συζητήσεις. Παραβρέθηκα σε τέτοιους σασμούς κι εντυπωσιάστηκα με τη δημοκρατική διαδικασία των συζητήσεων.
Ο πρωταγωνιστής της υπόθεσης είχε πρώτος το λόγο, με λεπτομερή αναφορά στο θέμα. Ακολουθούσαν οι γεροντότεροι και στη συνέχεια οι νεώτεροι.
Η εμπειρία των γερόντων επέμενε σε ειρηνική κι όχι εμπόλεμη λύση. Ποια εικόνα θα δημιουργήσομε για την κωμόπολή μας, έλεγαν, αν αλληλοσφαγούμε κι’ αφήσομε πίσω μας βεντέτες; Αυτή την κληρονομιά θ’ αφήσομε στα παιδιά κι’ εγγόνιά μας; Δεν θα μάστε άξιοι περιφρόνησης αντί σεβασμού;
Συνετών ανδρών,
πριν γενέσθαι τα δυσχερή,
προνοήσαι όπως μη γένηται·
ανδρείων δε γενόμενα ευθέσθαι.
Δεν θάμαστε ανάξιοι συνεχιστές εκείνων των προγόνων μας Ανωγειανών, που τρεις φορές ξανάχτισαν το καταστραμμένο χωριό μας από τους κατακτητές; Έχομε δικαίωμα να διαβάζει και ν’ ακούει ο κόσμος στα ΜΜΕ ξεπεσμούς των Ανωγειανών κι όχι στην ένδοξη ιστορία τους;
Την καθολική απόφαση αυτών των συγκλονιστικών συναντήσεων, μετέφερε στο αντίπαλο στρατόπεδο, ουδέτερο πρόσωπο ή πρόσωπα. Υπήρχαν αντιπροτάσεις και το άμε κι έλα μέχρι την τελική συμφωνία, που σ’ αυτήν έπρεπε να πειθαρχήσουν τυφλά οι υπεύθυνοι της υπόθεσης. Αυτό το μεγαλείο της Ανωγειανής κοινωνικής συμβίωσης, που πήγε, αφήνοντας πίσω του φρικτά εγκλήματα για ψύλλου πήδημα;
Συγχαίρω, ολόψυχα, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ανωγείων για το δημοσιευθέν κείμενό του, όπου φαίνεται ο μεγάλος πόνος για τα γεγονότα κι’ αναφορά του στον σεβασμό των συνανθρώπων και συγχωριανών, χωρίς εγωισμό.
Ακόμη εκφράζει πόνο γιατί έχουν αρχίσει και στ’ Ανώγεια να φθίνουν και να χάνονται βασικές έννοιες όπως ο σεβασμός, η τιμή, το δίκαιο, η ανθρωπιά κι οι ιεροί θεσμοί συγγένειας, κουμπαριάς και συντεκνιάς. Συγχαίρω μια φορά δημόσια αυτό τον ηρωικό Πολιτιστικό Σύλλογο γιατί καταδικάζει “απερίφραστα την οπλοφορία κι οπλοχρησία”.
Τον Ιούλιο του 2005 είχε συσταθεί επιτροπή με υπεύθυνο τον Μίκη Θεοδωράκη κι επιφανείς Κρητικούς κι υπεγράφη στ’ Ανώγεια κοινή διακήρυξη κατά της οπλοφορίας κι οπλοχρησίας. Παρόντες εκ μέρους της Πολιτείας ήταν ο τότε υπουργός κι υφυπουργός Δημόσιας Τάξης (Γιώργος Βουλγαράκης και Χρήστος Μαρκογιαννάκης), Κρήτες, κι οι επικεφαλής της ΕΛ.ΑΣ. (εφημ. “Πατρίς” 5-5-2020). Η απόφαση έγινε δεχτή απ’ όλο τον πνευματικό κόσμο της πατρίδας μ’ ενθουσιασμό. Πίστευαν πως με μπροστάρηδες τους Ανωγειανούς θα τέλειωνε αυτή η μάστιγμα της Κρήτης.
Οι πυροβολισμοί όμως, οι τραυματισμοί, οι σκοτωμοί, η οπλοφορία κι οπλοχρησία και το λαθρεμπόριο όπλων δεν εξέλειπαν. Συνεχίζουν, ο πόνος και τα δάκρυα της παραφροσύνης.
Στους γενικούς κανόνες, πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις. Ας υποθέσομε πως τα εγκλήματα στ’ Ανώγεια είναι εξαιρέσεις του κανόνα. Σ’ αυτή όμως την ένδοξη και πολυβασανισμένη κωμπόπολη δεν επιτρέπονται ούτε εξαιρέσεις.
Στον τόπο των θυσιών για την πίστη και πατρίδα. Στον τόπο του πολιτισμού με τους διαπρεπείς επιστήμονες, ποιητές και καλλιτέχνες. Στον τόπο του φιλότιμου, φιλοξενίας, δωρητών κι ελευθερίας. Στον τόπο που κερδίζεται ο δήμος με μία ψήφο κι ο αντίπαλος δέχεται το αποτέλεσμα χωρίς ενστάσεις και διαμαρτυρίες. Σ’ αυτό τον τόπο δεν δικαιολογούνται εξαιρέσεις ούτε στα πιο ασήμαντα πράγματα.
Στη σημερινή Ανωγειανή τραγωδία υπάρχουν δύο ελπιδοφόρα μηνύματα. Το ένα είναι του Πολιτιστικού Συλλόγου, όπως είδαμε, που κάνει αυτοέλεγχο και προτρέπει τους Ανωγειανούς τι πρέπει να κάνουν απ’ εδώ και πέρα.
Οι άνθρωποι που κάνουν αυτοκριτική κι αναγνωρίζουν τα σφάλματά τους ελευθερώνονται. Παύουν να είναι επικίνδυνοι. Παύουν να ‘ναι μακριά από τους ανθρώπους.
Είναι μαζί μας με τους ανθρώπους. Η φιλοπατρία σε περιόδους πολέμων εκδηλώνεται με αγάπη και θυσία για την πατρίδα. Σε περιόδους ειρήνης ταυτίζεται με την ομαλή κι αγαπητική κοινωνική συμβίωση. Σ’ αυτή τη συμβίωση στοχεύει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ανωγείων.
Η κακοτυχία καταβάλλει
τις δειλές ψυχές.
Τα μεγάλα πνεύματα
την υποτάσσουν
Το άλλο μήνυμα είναι ο επικήδειος της κόρης του Καλομοίρη, Αριστέας, που μεταξύ των άλλων συγκλονιστικών είπε:
“Σήμερα δεν θρηνούμε μόνο τον πατέρα μου. Χάθηκαν δύο ψυχές και θρηνούμε και για τις δύο.
Ο Θεός να δίνει δύναμη και στις δύο οικογένειες ν’ αντέξουν τον πόνο και να προχωρήσουν ώστε όλα να τελειώσουν εδώ”. Αυτό είναι το μεγαλείο της Ανωγειανής γυναίκας. Δεν ζητάει εκδίκηση. Κλαίει και ζητάει συμφιλίωση και ειρήνη στ’ Ανώγεια. Ζητάει να ξαναβρούν οι Ανωγειανοί τον ιστορικό δρόμο.
Στο Σταυράκειο Γυμνάσιο Ανωγείων, διορίστηκε καθηγητής προ ετών με κακή γνώμη για τους Ανωγειανούς. Συζητήσαμε πολλές φορές χωρίς ν’ αλλάξει γνώμη. Κάποια μέρα η νοικοκυρά σύζυγός του έπεσε, τραυματίστηκε βαριά κι έπρεπε να μεταφερθεί στο Ηράκλειο. Ειδοποιήθηκε ο καθηγητής κι έτρεξε στο σπίτι του.
Βρήκε συγκεντρωμένους γείτονες και τη γυναίκα του στο ταξί και τον περίμεναν. Οι γείτονες είχαν φέρει το ταξί είχαν πληρώσει τη διαδρομή για Ηράκλειο, είχαν μαζέψει και του έδωσαν χρήματα μήπως εκείνη την ώρα δεν είχε.
Ο καθηγητής κλαίγοντας ζητούσε συγγνώμη τονίζοντας πως είναι μεγάλο λάθος να σχηματίζομε γνώμη για πρόσωπα ή κοινωνίες από πληροφορίες χωρίς διασταύρωση τους.
Διακόσια πενήντα παιδιά, φτωχά ή ορφανά, αγόρια και κορίτσια απ’ όλη την Κρήτη, σπούδαζαν στο Γυμνάσιο Ανωγείων επί σειρά ετών με διαμονή και διατροφή τα οικοτροφεία Ανωγείων και μελετητήρια ιτς αίθουσες του Γυμνασίου.
Οι αριστούχοι φοιτούσαν δωρεάν κι άλλοι, επιμελείς, με συμβολικό χρηματικό ποσό. Βοηθούσε η Αρχιεπισκοπή Κρήτης, η πολιτεία κι ο Δήμος Ανωγείων.
Οι Ανωγειανοί τα προστάτευαν με συγκινητικό ενδιαφέρον.
Αυτά τα παιδιά διαπρεπείς επιστήμονες σήμερα, διασκορπισμένοι σ’ όλη την ελληνική επικράτεια διαφημίζουν την ανθρωπιά, τη φιλοξενία και το μεγαλείο των Ανωγείων.
Αγαπημένοι μου φίλοι Ανωγειανοί. Γι’ αυτούς τους διαφημιστές σας κι όλους εμάς που σας αγαπούμε κάμετε πράξη την παράκληση της Αριστέας: Ολα να τελειώσουν εδώ.