Ο P. E. Razzell το 1974 έδειξε ότι ο δείκτης θνησιμότητας μειώθηκε στην Ευρώπη, όντως χάρη στις ιατρικές ανακαλύψεις, αλλά κυρίως χάρη στην ατομική υγιεινή που τέλη του 18ου αιώνα και έως τις αρχές του 19ου βελτιώνεται σημαντικά. Παράλληλα, η ιατρική επιστήμη εξελίσσεται γνωστικά και οι γιατροί του μοντερνισμού μετασχηματίζουνε τα πορίσματα τους σε κοινωνική πολιτική για τις αναπτυσσόμενες πρωτεύουσες της Δυτικής Ευρώπης.
Η υγιεινή ιστορικά ως όρος και κυρίως ως πρακτική κανόνων που διευθετούν την υγεία εμφανίζεται στα ιατρικά εγχειρίδια στις αρχές του 19ου αιώνα. Το φαγητό, το νερό και το ακάθαρτο εξωτερικό περιβάλλον ήταν μέχρι τότε οι βασικές πηγές μόλυνσης των πόλεων.
Η υγιεινή συνδέεται με την ιατρική αλλά και με την πολιτική αυτή την ιστορική περίοδο, καθώς οι γιατροί δίνουν τις πολιτικές εντολές για τον καθαρισμό των δημόσιων δρόμων, συστηματοποιώντας το επιστημονικό πλαίσιο της δημόσιας υγείας.
Μέχρι το 18ο αιώνα τίποτε δεν ήταν γνωστό για τους κανόνες δημόσιας και ατομικής καθαριότητας και υγείας. Η ιατρική επιστήμη ουσιαστικά δεν γνώριζε πώς πρέπει να αντιμετωπίζει όλες τις ανθρώπινες ασθένειες. Την εποχή του Μεσαίωνα και την Αναγέννηση χαρακτηρίζει η άγνοια, ενώ μόλις στο Διαφωτισμό και προς τα τέλη του 18ου αιώνα οι συνθήκες ζωής τότε βελτιώνονται.
Το πλύσιμο του σώματος αρχίζει να παγιώνεται ως μία σταθερά υγείας. Την αναγεννησιακή εποχή η σωματική υγιεινή τελείται χωρίς νερό. Γύρω από το νερό διαπιστώνεται μία φοβία. Το υγρό σώμα θεωρείται ανοιχτό, άρα ευάλωτο, ενώ το στεγνό και κλειστό σώμα εκλαμβάνεται ως προστατευμένο και ασφαλές. Γι’ αυτό το λόγο στην καθημερινή καθαριότητα του προμοντέρνου σώματος, το νερό αντικαθίσταται από τεχνητά υλικά που το καλύπτουν λ.χ. τα αρώματα και οι γνωστές πούδρες.
Όμως, το 18ο αιώνα το νερό μπαίνει δυναμικά ως θεραπευτικό μέσο και στοιχείο πολυτελείας, ως επί το πλείστον συνυφασμένο με την αριστοκρατία. Ακόμη και η υγιεινή έχει ταξική καταγωγή: η ατομική καθαριότητα της αριστοκρατίας είναι περισσότερο εξελιγμένη (νιπτήρες στις κρεβατοκάμαρες, θάλαμοι λουτρών, πρόσβαση σε καθαρό νερό), πάντα συγκριτικά με τα λαϊκότερα στρώματα όταν ο φτωχός λαός είχε υποθρεπτικό διαιτολόγιο, πλενόταν σε αμφίβολα νερά και είχε άγνοια των βασικών κανόνων της υγιεινής.
Προφανώς, η ταξική προέλευση ήτανε και είναι πάντα ένα κύριο στοιχείο για την ποιότητα της ζωής.
Πηγές:
1.Grieco, S. F. M. (1993) “Τhe Body, Appearance and Sexuality”. Στο A History of Women in the West – III. Renaissance and Enlightenment Paradoxes. Natalie Zemon Davis & Arlette Farge (eds.). The Belknap Press of Harvard University Press, σελ. 46-84.
- Stone, L. (1977) The family, sex and marriage: in England 1500-1800. London: Penguin Books.
- Vigarello, G. (2000) Το Καθαρό και το Βρόμικο: η σωματική υγιεινή από τον Μεσαίωνα ως σήμερα. Μτφρ. Σπύρος Μαρκέτος. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.