Η ανακωχή στο Μούδρο της Λήμνου βάζει τέλος στον πόλεμο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με την Entente και η τελική Συνθήκη των Σεβρών για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπογράφεται στο παρισινό προάστιο στις 28 Ιουλίου 1920 (στις 10 Αυγούστου με το Νέο Γρηγοριανό Ημερολόγιο).
Από την ανακωχή έως τη συνθήκη ειρήνης θα μεσολαβήσει η επιπόλαιη εκστρατεία στην Ανατολία οπλίζοντας με φανατισμό την Ελλάδα και, όπως φαίνεται από την επώδυνη κατάληξή της, έπρεπε να περιοριστεί στα μικρασιατικά παράλια αποκλειστικά. Επειδή ο παππούς μου πολέμησε στη Μικρά Ασία, φαντάρος ων για οχτώ συναπτά έτη (1914-1922) με ένα μικρό διάλειμμα μετά την ανακωχή του Μούδρου (παλαιότερες σειρές πολέμησαν από τους Βαλκανικούς Πολέμους και για δέκα χρόνια), συνολικά οι μικρασιατικές εμπειρίες ήτανε τραγικές και μη-αναγκαίες. Η Μεγάλη Ιδέα απλώς πήρε παράταση πριν την επιβεβλημένη αυτοκτονία.
Η κρίσιμη πενταετία που αρχίζει τον Οκτώβριο 1918 (Ανακωχή του Μούδρου: 17/30 Οκτωβρίου 1918) έως τον Ιούλιο 1923 (Συνθήκη της Λωζάννης: 24 Ιουλίου 1923), η πενταετής περίοδος για την εκμετάλλευση των εδαφών της οθωμανικής αυτοκρατορίας ολοκληρώνει τον κύκλο των διαβουλεύσεων πίσω από τη δημοσιότητα και επάνω στα δύσκολα τραπέζια της Ελβετίας.
Ο Μεγάλος Πόλεμος της Entente με την καταρρέουσα αυτοκρατορία φτάνει στο τέλος του στο λιμάνι Μούδρος στη Λήμνο με δικαίωμα διάπλευσης στα Δαρδανέλια και περιφρουρώντας ταυτόχρονα με ένοπλες δυνάμεις όσες περιοχές έκριναν οι Σύμμαχοι ως αναγκαίες. Βάσει συμφερόντων, οι Ιταλοί κατέλαβαν την Αττάλεια, οι Βρετανοί την Τραπεζούντα και οι Γάλλοι την Κιλικία. Εμείς ως λαός με ιστορία και εθνολογική βάση στην περιοχή, οι Έλληνες κάναμε τη Μεγάλη Ιδέα απλώς απατηλή πράξη.
Το Δεκέμβριο 1918 ο Ελευθέριος Βενιζέλος ως πρωθυπουργός υπέβαλε Υπόμνημα για την προστασία των Ελλήνων στις ιστορικές περιοχές της Ιωνίας (Μικρά Ασία) αλλά και της Βαλκανικής (Ανατολική Θράκη, Δυτική Θράκη, Βόρεια Ήπειρος) και νήσων (Ίμβρος, Τένεδος, Δωδεκάνησα).
Το πράσινο φως για τον ελληνικό στρατό από τη Σμύρνη έως το Αϊβαλί (17.000 τ.χλμ) μας δόθηκε ως μοχλός πίεσης προς την ίδια την Τουρκία και οι Έλληνες πονηρά σκεπτόμενοι και βλακωδώς ενεργώντες δεχτήκαμε να παίξουμε το παιχνίδι μιας ανελέητης εκμετάλλευσής μας από το Μάιο 1919 έως τον τραγικό Σεπτέμβριο 1922.
Η Μεγάλη Ιδέα που μπαίνει σε εφαρμογή με την ελληνική εκστρατεία στα μικρασιατικά παράλια θα κάνει το βυζαντινό όνειρο πραγματικότητα αλλά για λίγο.
Οι ορθόδοξοι Έλληνες της Μικράς Ασίας αποκτούνε προστασία με την ελληνική στρατιωτική απόβαση στις 2/15 Μαΐου 1919 με όχημα την επανένωση του Αιγαίου στα μεσαιωνικά πρότυπα. Η εθνική Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών έως τον Εύξεινο Πόντο και η Κωνσταντινούπολη ως βασιλεύουσα είναι απλώς μία ουτοπία με σκληρές απολήξεις στην πραγματικότητα.
Μεσούσης της ελληνικής εκστρατείας σε μία εποχή εθνικής αυτονόμησης των λαών της Μέσης Ανατολής (λ.χ. Έλληνες, Αρμένιοι, Κούρδοι) αλλά και η παράλληλη αναζωπύρωση του σχεδίου εθνοκάθαρσης του Μουσταφά Κεμάλ, η Ανατολία ήτανε πεδίο τουρκικών και ευρωπαϊκών ζυμώσεων.
Μάλιστα, η σύγκλιση της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης στα τέλη Μαρτίου 1920, ουσιαστικά δημιουργεί τον πυρήνα της κεμαλικής επανάστασης χωρίς πια την εξουσία του Σουλτάνου ο οποίος περιορίζεται στην Κωνσταντινούπολη, μολονότι για να διασώσει το χαλιφάτο ο Μεχμέτ ΣΤ΄ υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών, η κεμαλική κυβέρνηση στην Άγκυρα είχε αντίθετη εθνική προσέγγιση.
Ο ιουλιανός ελληνικός θρίαμβος στο Παρίσι στιγματίστηκε από την εσωτερική υπονόμευση των Γάλλων, τον ακμάζοντα επαναστατικό νεοτουρκικό εθνικισμό και την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Gare de Lyon, καθυστερώντας κατά ένα μήνα την επιστροφή του.
Η Συνθήκη των Σεβρών, η τερματική του Μεγάλου Πολέμου υπήρξε βραχεία του βίου, καθώς η γαλλική Διπλωματία εναρμονίστηκε με τα τουρκικά συμφέροντα σε βαθμό πρόκλησης, πολιτική που επαναλήφθηκε επιδεικτικά στις αποβάθρες της Σμύρνης δύο χρόνια μετά. Ουδείς γνώριζε πώς οι όροι της δίκαιης αυτής συμφωνίας στο Παρίσι θα γινότανε αντικείμενο εμπαιγμού από συνυπογράφοντες και κατ’ επίφαση ευρωπαϊστές.
Τα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας επέστρεφαν ουσιαστικά στους εθνολογικά προαιώνιους και νόμιμους κατόχους με την Ελλάδα να λαμβάνει τα νησιά που της αναλογούσανε και τη δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος στη Σμύρνη μετά από την πάροδο μιας πενταετίας.
Στα Στενά προβλεπότανε η δημιουργία του Διεθνούς Κράτους των Στενών και η Κωνσταντινούπολη έμπαινε σε συμμαχική κηδεμονία με ελευθερία πλεύσης σε αέρα και θάλασσα. Επίσημη μέριμνα υπήρχε και για την Κύπρο.
Με τη Συνθήκη των Σεβρών, η Ανατολική Θράκη και -με μυστική συμφωνία- και η Βόρεια Ήπειρος προσαρτιόταν στην Ελλάδα φυσικά, όπως η Ίμβρος, η Τένεδος και τα Δωδεκάνησα (πλην της Ρόδου και του Καστελλόριζου).
Μετά την απόπειρα δολοφονίας, ο Βενιζέλος ευτυχώς επιστρέφει σώος, ωστόσο χάνει τις εκλογές του Οκτωβρίου 1920, αν και ο ίδιος νικητής της Διπλωματίας και της ίδιας της ζωής. Η Συνθήκη των Σεβρών δεν επικυρώθηκε ποτέ από κανένα ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, ούτε καν στη χώρα μας.
Αξιοπερίεργο πως η συνωμοσία είτε πέτυχε είτε προέκυψε, σαφώς συνδέει τη βασιλεία με την αρραγή ενότητα όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος δεν έγινε ποτέ αποδεκτός και έπρεπε να οδηγηθούμε στην Ελβετία τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος ιδιωτεύοντας στο Παρίσι εσπευσμένα θα συνδράμει να σώσει ό, τι μας απομένει.
Οι ανταλλαγές πληθυσμών και η γεωγραφική συρρίκνωση της Ελλάδας στα νότια της βαλκανικής χερσονήσου δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ταφόπλακα της Μεγάλης Ιδέας, όχι αλαζονική στην ιστορική της βάση, αλλά μία χίμαιρα της καλύτερης φαντασίας.
Ανήμερα της επετείου της Συνθήκης της Λωζάνης που αντικατέστησε την προηγούμενη θριαμβευτική στις Sèvres, την Παρασκευή 24 Ιουλίου φέτος θα γίνει η πρώτη μουσουλμανική προσευχή στην Αγία Σοφία σχεδόν έναν αιώνα μετά.
Επειδή ο Κεμάλ ήτανε όντως «γάτα με πέταλα» όπως η καθηγήτριά μου στην Ιστορία Δέσμης κ. Γεωργία Γιανναδάκη μας είχε τονίσει πριν είκοσι χρόνια, πάντοτε όλοι να θυμόμαστε το άγαλμα του καβαλάρη αρχηγέτη της σύγχρονης Τουρκίας στην προκυμαία στο «Και» (Quais) να δίνει το πρόσταγμα, αναλογικά έχει μετονομαστεί στη σύγχρονη Λεωφόρο Mustafa Kemal Atatürk.
Ο επαναστάτης δεν υπέγραψε ποτέ τη Συνθήκη των Σεβρών, όμως αργότερα τη δεκαετία του 1930 στα πλαίσια του ελληνοτουρκικού «Συμφώνου Φιλίας, Ουδετερότητας και Διαιτησίας» συμφώνησε η Ορθοδοξία να έχει θέση στην Πόλη, όχι ως τζαμί, αλλά ως Μουσείο. Άλλωστε οι μιναρέδες της Αγίας Σοφίας (που δεν γκρεμίστηκαν ποτέ) έδειχναν πάντοτε στον ίδιο δρόμο.