Α.ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 5
- Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.
- Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο.
- Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ` αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει.
- Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων.
Ερμηνευτική δήλωση:
Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 11
- Οι Έλληνες έχουν το δικαίωμα να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα.
- Μόνο στις δημόσιες υπαίθριες συναθροίσεις μπορεί να παρίσταται η αστυνομία. Οι υπαίθριες συναθροίσεις μπορούν να απαγορευτούν με αιτιολογημένη απόφαση της αστυνομικής αρχής, γενικά, αν εξαιτίας τους επίκειται σοβαρός κίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια, σε ορισμένη δε περιοχή, αν απειλείται σοβαρή διατάραξη της κοινωνικοοικονομικής ζωής, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 21
- Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων.
Β.Σύμβαση της Ρώμης για την προάσπιση των ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ (ΕΣΔΑ)
Άρθρον 11.
- Παν πρόσωπον έχει δικαίωμα εις την ελευθερίαν του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και εις την ελευθερίαν συνεταιρισμού συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος ιδρύσεως μετ`άλλων συνδικάτων και προσχωρήσεως εις συνδικάτα επί σκοπώ προασπίσεως των συμφερόντων του.
- Η άσκησις των δικαιωμάτων τούτων δεν επιτρέπεται να υπαχθή εις ετέρους περιορισμούς πέραν των υπο του νόμου προβλεπομένων και αποτελούντων αναγκαία μέτρα εν δημοκρατική κοινωνία, δια την εθνικήν ασφάλειαν, την δημοσίαν ασφάλειαν την προάσπισιν της τάξεως και πρόληψιν του εγκλήματος την προστασίαν της υγείας και της ηθικής, ή την προστασίαν των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων. Το παρόν άρθρον δεν απαγορεύει την επιβολήν νομίμων περιορισμών εις την άσκησιν των δικαιωμάτων τούτων υπο μελών των ενόπλων δυνάμεων της αστυνομίας ή των διοικητικών υπηρεσιών του κράτους.
Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ της 1096/2011 ΔΕΦ ΑΘ ΝΟΜΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ.
«Μεταξύ δε των υπό του Συντάγματος προστατευόμενων ατομικών δικαιωμάτων είναι και εκείνο του συνέρχεσθαι, με βάση το οποίο οι πολίτες δύνανται να συμμετέχουν ελεύθερα σε πορείες και διαδηλώσεις, το δικαίωμα όμως αυτό πρέπει να ασκείται ειρηνικά και χωρίς όπλα. Από αυτά έπεται ότι, στην περίπτωση κατά την οποία κατά τη διάρκεια συγκεντρώσεως ή πορείας τελούνται από μερίδα συμμετεχόντων εγκλήματα και μάλιστα με τη χρήση όπλων, όπως είναι οι βόμβες μολότωφ, πέτρες, σφενδόνες, ξύλα κλπ. τα αστυνομικά όργανα τα οποία παρίστανται, έχουν εκ του Συντάγματος και εκ του ν. 2800/2000 καθήκον και ευθύνη, να λάβουν τα απαιτούμενα και ενδεδειγμένα, κατά περίπτωση, μέτρα τάξεως, ασφάλειας και τροχαίας, αφενός μεν, για την ανεμπόδιστη άσκηση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου ως άνω δικαιώματος του συνέρχεσθαι, αφετέρου δε για την αποτροπή διαταράξεως της κοινωνικοοικονομικής ζωής πέραν του αναγκαίου για την πραγματοποίηση της συνάθροισης μέτρου. (ΓΝΜΔ Εισ, ΑΠ 14/2007). Τα μέτρα δε αυτά, μπορούν αναλόγως του είδους, της βαρύτητας και της εκτάσεως των παρανόμων πράξεων που τελούνται κατά τη διάρκεια της συγκεντρώσεως ή πορείας, να οδηγήσουν ακόμη και στον περιορισμό του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, στο μέτρο που ο περιορισμός αυτός αποτελεί αναγκαίο μέτρο σε μία δημοκρατική κοινωνία, για την εθνική ασφάλεια, τη δημόσια ασφάλεια, την προάσπιση της τάξης και την πρόληψη του εγκλήματος, την προστασία της υγείας και των δικαιωμάτων και ελευθεριών τρίτων (πρβλ. ΑΠ 58/2006)».
Δ. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ.
Μια γραμματική και βιαστική ερμηνεία εγκλωβίζεται στο άρθρο 11 του Συντάγματος, που φαίνεται να αποκλείει την παρεμβολή λόγων, όπως η υγεία, για την απαγόρευση συναθροίσεων,δεχομένη επομένως κλειστό αριθμό απαγορευτικών αιτίων.
Εν τούτοις με την ευρεία έννοια του όρου δημόσια ασφάλεια,που οπωσδήποτε περιλαμβάνει το έλασσον, δηλαδή αυτό της προστασίας περιουσιακών αγαθών του κράτους και των πολιτών, θα ήταν εκτός πάσης λογικής να μην περιλαμβάνει και την προστασία του μείζονος, δηλαδή αυτού της σωματικής ακεραιότητας των πολιτών, στην οποία προφανώς νοείται η ζωή και η υγεία αυτών.
Επομένως οι διατάξεις του άρθρου 11 του Συντάγματος όχι μόνο δεν αντιστρατεύονται, αλλά και συμπληρώνουν αυτές των άρθρων 5 και 21.
Διαφορετική άποψη θα καθιστούσε κενές περιεχομένου τις διατάξεις των άρθρων 5 και 21 ,που επιβάλλουν την προστασία της δημόσιας υγείας, η οποία βέβαια, αν δεν προηγείται ως προστατευόμενο αγαθό στην ιεραρχία αξιών και αγαθών αυτού της επί μέρους ελευθερίας των συναθροίσεων και για περιορισμένο χρόνο, τουλάχιστον έχει ισότιμη αξία.
Για τους ίδιους λόγους η θέση αυτή συμπορεύεται και προς το άρθρο 11 της(υπερνομοθετικής ισχύος και έναντι του Συντάγματος κατ’άρθρο 28) ΕΣΔΑ και ενισχύεται μάλιστα προς την ίδια κατεύθυνση.
Ε. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ.
Η -ΕΙΔΙΚΑ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΜΕΝΗ- απόφαση πρόσκαιρης απαγόρευσης των επικινδύνων για τη δημόσια υγεία συναθροίσεων για τον εορτασμό της επετείου του Πολυτεχνείου, λόγω της ιδιαίτερα εκθετικής έξαρσης της γνωστής παγκόσμιας πανδημίας και στη χώρα μας, πολλώ δε μάλλον στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, είναι Συνταγματικά ορθή.
* Ο Στέλιος Βασαλάκης είναι συνταξιούχος Νομικός Σύμβουλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,συνταξιούχος δικηγόρος παρ’Α.Π. του Δ.Σ.Η. πτυχιούχος Νομικής και Πολιτικών Επιστημών