Η συναισθηματική κακοποίηση του παιδιού είναι περισσότερο επώδυνη και βλαπτική για την ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξή του από τη σωματική κακοποίηση, παρ’ όλο που και η τελευταία προκαλεί συναισθηματικά τραύματα και συνηθέστατα συνυπάρχει με την πρώτη.
Ωστόσο, αν η επούλωση των σωματικών τραυμάτων είναι δυνατόν να αποκατασταθεί βραχυπρόθεσμα, η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να επηρεάσει μακροπρόθεσμα την ψυχοκοινωνική υγεία του παιδιού και να συμβάλει καθοριστικά στην εξέλιξη και την ποιότητα της ζωής του.
Έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς διάφορες θεωρίες, που αποσκοπούν στην ερμηνεία του φαινομένου της συναισθηματικής και γενικότερα της παιδικής κακοποίησης στη σύγχρονη και υποτίθεται, πολιτισμένη κοινωνία μας. Παρά τις όποιες διαστάσεις, αυτών των απόψεων, όλες παρουσιάζουν έναν κοινό παρονομαστή σχετικά με τους γενεσιουργούς παράγοντες του φαινομένου αυτού.
Η φτώχεια, η οικονομική δυσπραγία, η ανέχεια, το χαμηλό εν γένει βιοτικό επίπεδο της οικογένειας, αναφέρονται ως παράγοντες υψηλού κινδύνου για ελλιπείς ή τραυματικές συναισθηματικά σχέσεις, μεταξύ γονέα – παιδιού και πιθανόν για κακοποιητική γονεϊκή συμπεριφορά. Ωστόσο ο παράγοντας αυτός δεν είναι πάντοτε ο αποκλειστικός, ο μοναδικός που οδηγεί σε συναισθηματική ή άλλης μορφής κακοποίηση. Ανεξάρτητα από το οικονομικό οικογενειακό επίπεδο η διαλυμένη οικογένεια, η κοινωνική απομόνωση, οι τραυματικές γονεϊκές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των γονέων, οι κακές συζυγικές σχέσεις και γενικά ένα ανασφαλές και ως εκ τούτου αρνητικό γονεϊκό μοντέλο συνηθέστατα οδηγεί σε αρνητικές σχέσεις μεταξύ γονέα και παιδιού με αποτέλεσμα να συνιστά σοβαρό παράγοντα συναισθηματικής κακοποίησης. Προκύπτει, επομένως, αβίαστα το συμπέρασμα ότι η συναισθηματική – ψυχολογική κακοποίηση του παιδιού μπορεί να προέρχεται και από γονείς υψηλού μορφωτικού και βιοτικού επιπέδου, εφόσον συντρέχουν δυσλειτουργικές σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειάς του.
Το κακοποιημένο συναισθηματικά – ψυχολογικά παιδί παρουσιάζει σοβαρά ψυχοσωματικά προβλήματα σε όλα τα στάδια της ζωής του, όπως παθητικότητα, μελαγχολία, διαταραχές ύπνου, επιθετικότητα, ενούρηση και εγκόπριση σε μικρή ηλικία και αργότερα διατροφικές διαταραχές, αντικοινωνική συμπεριφορά, χαμηλή σχολική επίδοση, τάση φυγής από το σχολείο και την οικογένεια και όχι σπάνια σε κατάθλιψη και απόπειρα αυτοκτονίας.
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα παιδιά, ανεξάρτητα από το αναπτυξιακό τους στάδιο, ή το κοινωνικό μορφωτικό και οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνουν, όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, έχουν τις ίδιες ανάγκες για συναισθηματική ασφάλεια, τις ίδιες ανάγκες για αγάπη, ειλικρινές ενδιαφέρον και ουσιαστική φροντίδα για να διαμορφώσουν ισορροπημένο ψυχοσωματικό κόσμο, ισχυρή και σταθερή προσωπικότητα και υγιείς συναισθηματικές σχέσεις με το περιβάλλον τους.
Γενεσιουργός παράγων αυτών των υγιών χαρακτηριστικών είναι, πρωτίστως, οι γονείς οι οποίοι οδηγούμενοι και από το γονεϊκό ένστικτο αλλά και συμβουλευόμενοι ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας του παιδιού, θα πρέπει να δημιουργούν το καταλληλότερο δυνατό οικογενειακό κλίμα και τις απαραίτητες προϋποθέσεις γαι τη σωστότερη διαμόρφωση της ψυχοσωματικής ισορροπίας των παιδιών τους, έστω κι αν χρειαστεί να περιορίσουν τις δικές τους ελευθερίες και φιλοδοξίες.
Και, βέβαίως, το σχολείο και οι δάσκαλοι, ως πλέον ειδικοί σε θέματα ψυχολογίας και παιδαγωγικής, με ευαισθησία και στοργή θα πρέπει πέραν από το διδακτικό τους έργο να δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον, μέσα στο οποιό ζουν και εκπαιδεύονται τα παιδιά τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους. Αμερόληπτοι και αντικειμενικοί να αναπτύσσουν σχέσεις φιλίας, συναδέλφωσης και συνεργασίας μεταξύ των μαθητών τους και να παρεμβαίνουν αθόρυβα και διακριτικά στις περιπτώσεις κακοποιήσεων που υποπίπτουν στην αντίληψή τους, με σκοπό την αντιμετώπιση και την πιθανή θεραπεία τους, σε συνεργασίαμε την οικογένεια.
Η κακοποίηση των παιδιών, σύμφωνα με τους ειδικούς έχει ποικίλες μορφές. Οποιασδήποτε, όμως, μορφής κι αν είναι αυτή, το βέβαιο είναι ότι τα σημάδια της είτε είναι εμφανή είτε όχι, παραμένουν ανεξίτηλα χαραγμένα στην ψυχή του κακοποιημένου παιδιού και καθορίζουν αμετάκλητα την ποιότητα της μετέπειτα ζωής του.
*Η Κλεάνθη Κυπριωτάκη είναι εκπαιδευτικός