Τα συναισθήματα αρκετών ατόμων είναι συνδεδεμένα με την όρεξή τους για φαγητό. Η ακατάσχετη παρόρμηση για κατανάλωση φαγητού συνδέεται με συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, χαμηλής αυτοεκτίμησης, θυμού ή πλήξης. Το φαγητό μετατρέπεται σε υποκατάστατο ευτυχίας, αγχολυτικό, παρηγοριά, συντροφιά, ανακούφιση, επιβράβευση.
Η πληρότητα στο στομάχι υποκαθιστά τη συναισθηματική πληρότητα, καθώς το φαγητό από τα πρώτα βήματα της ζωής και τον θηλασμό έχει συνδεθεί με την αγάπη.
Αναπτύσσεται έτσι μια σχέση εξάρτησης με το φαγητό που μπορεί να φέρει σοβαρές διατροφικές διαταραχές και αφορά τροφές πλούσιες σε λιπαρά ή ζάχαρη. Το άτομο δεν αντιλαμβάνεται την ποσότητα του φαγητού που καταναλώνει και δεν το απολαμβάνει γιατί τρώει λαίμαργα.
Όπως είναι αυτονόητο, τα συναισθηματικής φύσης προβλήματα δεν λύνονται έτσι. Η προσωρινή ανακούφιση αντίθετα, εμποδίζει το άτομο να έρθει σε ουσιαστική επαφή με τα συναισθήματά του και να αντιμετωπίσει το προσωπικό του αδιέξοδο.
Επιπλέον, όταν το άτομο τρώει προκειμένου να καλύψει δυσάρεστα συναισθήματα, νιώθει τύψεις για την ποσότητα που κατανάλωσε, ντροπή που έχασε τον αυτοέλεγχό του και συνήθως δίνει υποσχέσεις στον εαυτό του για περισσότερη πειθαρχία στο μέλλον, που συνήθως δεν τηρεί. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος καθώς η υπερφαγία ως συμπεριφορά αλλά και η επακόλουθη αύξηση βάρους ενισχύουν τα αρνητικά συναισθήματα και αυτά με τη σειρά τους ενισχύουν την υπερφαγία.
Πως μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;
Η διατήρηση ενός ημερολογίου φαγητού και διάθεσης είναι αποτελεσματικός τρόπος για να συνειδητοποιήσει κάποιος ποια ερεθίσματα κρύβονται πίσω από τα επεισόδια υπερφαγίας.
Το άτομο μπορεί να καταγράφει καθημερινά τι έφαγε, τι του προκάλεσε συναισθηματική αναστάτωση ώστε να καταφύγει στο φαγητό, πώς ένιωσε πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την κατανάλωση φαγητού. Παρακολουθεί έτσι, τη συχνότητα, την ποιότητα και την ποσότητα της τροφής που καταναλώνει αλλά και τι συμβαίνει σε συναισθηματικό επίπεδο πριν και μετά το ξέσπασμα στο φαγητό.
Αποκαλύπτει έτσι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο που βρίσκεται πίσω από τα υπερφαγικά επεισόδια. Το επόμενο βήμα είναι να βρει πιο υγιείς τρόπους να εκτονώσει τα αρνητικά συναισθήματα και να καλύψει τις συναισθηματικές του ανάγκες. Η ένταξη ενός σπορ στο καθημερινό πρόγραμμα ή έστω ενός απλού περιπάτου κοντά στη φύση, όταν γίνεται συστηματικά, βοηθάει στη βελτίωση της διάθεσης και στην εκτόνωση από το στρες.
Θα ήταν καλό να μην υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε πειρασμούς, τουλάχιστον στο χώρο του σπιτιού.
Ο επαρκής ύπνος δίνει ενέργεια και περιορίζει τα ξεσπάσματα σε ζάχαρη και λιπαρά.
Είναι βέβαιο ότι τα επεισόδια υπερφαγίας δεν αντιμετωπίζονται με εξαντλητικές δίαιτες, οι οποίες φέρνουν το αντίθετο αποτέλεσμα καθώς η στέρηση και η καταπιεστική αποχή από το φαγητό οδηγούν σε εντονότερα ξεσπάσματα. Το πρόβλημα άλλωστε δεν είναι ο αυτοέλεγχος, αλλά η επαφή με τα συναισθήματα. Όταν κάποιος αποφεύγει τα συναισθήματά του γιατί δεν θέλει να βιώσει τον πόνο, καταλήγει να προσπαθεί να κουκουλώσει το πρόβλημα με το φαγητό.
Η επαφή με ένα δύσκολο συναίσθημα και η αποδοχή του ίσως προκαλεί φόβο, αλλά αποτελεί τη μοναδική λύση γιατί έτσι αποδυναμώνεται η επίδραση των αρνητικών συναισθημάτων στο άτομο. Όταν κάποιος πάψει να φοβάται, απελευθερώνεται και μπορεί να αλλάξει συνήθειες και τρόπο σκέψης, ώστε την επόμενη φορά να επιλέξει να εκφράσει και να διαχειριστεί το δύσκολο συναίσθημα και όχι να καταφύγει στο φαγητό.
* Η Γιάννα Χουρδάκη είναι ψυχολόγος