Γέννημα Αρχανών από πατριαρχική οικογένεια με αδελφό στρατηγό, βρίσκεται πολεμικός ανταποκριτής στους Βαλκανικούς πολέμους, τον Πρώτο Παγκόσμιο και λαμβάνει μέρος στην μετέπειτα Μικρασιατική Εκστρατεία. Μετά πολλών ταλαιπωριών κ.λπ. εγκαθίσταται μονίμως στη Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Δραστήριος από την φύση του, αναπτύσσει τεράστια επαγγελματική και κοινωνική δραστηριότητα, ενώνει όλο το ελληνικό στοιχείο και στο κρητικό επί είκοσι πέντε χρόνια εκλέγεται πρόεδρος της Κρητικής Αδελφότητας. Κατά την διάρκεια της κατοχής προσφέρει σε όλους τους εκεί βρισκόμενους Έλληνες αλλά και στον Ελληνικό Στρατό, φαντάρους και αξιωματικούς, ό,τι περνούσε από το χέρι του με άπλετη προθυμία. Μετά το πέρας του πολέμου με μεγάλη προσπάθεια συγκεντρώνει με δωρεές τρόφιμα και είδη πρώτη ανάγκης το οποία με δύο καράβια στέλνει στον ταλαιπωρημένο και στερημένο των πάντων κρητικό λαό. Η επαφή του κατά την μακροχρόνια παραμονή του στην Αίγυπτο λόγω της κοινωνικής του παρουσίας με όλους της τότε εποχής Έλληνες αρχαιολόγους και πολιτικούς είναι στενότατη έως και φιλική. Στο άκουσμα της καταγωγής του από τις Αρχάνες οι αρχαιολόγοι με πίστη του δηλώνουν ότι στις Άρχάνες, αν δεν είναι τα κυρίως ανάκτορα είναι τα θερινά. Τούτο του επαναλαμβάνουν όλοι και τελικά του το εμφυσούν, του γίνεται πίστη και έμμονη ιδέα. Με τον διωγμό του ελληνικού στοιχείου και κάθε αλλοδαπού της Αιγύπτου από τον Νάσερ επιστρέφει στην γενέτειρά του που η πολύχρονη απουσία του του δημιουργεί πλήθος συναισθημάτων, προσπαθεί να προσαρμοσθεί και δυναμικός όπως ήταν δεν άργησε να το πετύχει, με την βοήθεια και των συγγενών του που τον αγκάλιασαν με αγάπη και σεβασμό. Λόγω συγγενείας, παρά την διαφορά ηλικίας, συνδέομαι μαζί του και σχεδόν καθημερινά ερχόταν στο ιατρείο μου που τότε είχα στις Αρχάνες. Στην μνήμη του έρχονται τα λόγια των αρχαιολόγων για τα ανάκτορα και η έμμονη ιδέα και η πίστη που του είχε δημιουργηθεί τον απασχολεί τώρα πιο έντονα και ζητεί τρόπο που θα πετύχει μια έρευνα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, που οι πρόχειρες έρευνες του Πλάτωνα και Μαρινάτου ενίσχυσαν την γνώμη του Έβανς και των λοιπών αρχαιολόγων, και έτσι ζητά τρόπο να πλησιάσει τον κύριο Αλεξίου, έφορο Αρχαιοτήτων Ηρακλείου. Η αποκάλυψη του ανακτόρου θα είχε ευνοϊκές συνέπειες στην πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής, πίστευε και έλεγε. Ήταν δύσκολο να φέρει σε πέρας μόνος του το εγχείρημα και συλλαμβάνει την ιδέα της δημιουργίας της Περιηγητικής Λέσχης και ως όργανο πια να πλησιάσει τον κύριο Αλεξίου. Εκφράζει την ιδέα του, βρίσκει ιδρυτικά μέλη και σε λίγο είναι σώμα η Περιηγητική. Πρόεδρος ο Μανόλης Καλοχριστιανάκης, αντιπρόεδρος ο Κολομβοτσάκης Νίκος, ταμίας ο Μίμης Σπηλιωτάκης κ.λπ. Πρώτο θέμα θέτει την έναρξη συστηματικών ανασκαφών για την αποκάλυψη του ανακτόρου που ήδη υπάρχουν αποδείξεις από προγενέστερα ευρήματα. Την σκέψη του αυτή ο Πρόεδρος και εγώ ανακοινώσαμε στον κυρ Αλεξίου ο οποίος μας τόνισε ότι λυπάται που δεν μπορεί η υπηρεσία, “γιατί δυστυχώς δεν υπάρχουν χρήματα και θα ήταν όμως ευχάριστο, κυρ Πρόεδρε, εάν μπορούσατε να θέσετε στην διάθεση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας κατάλληλο οικόπεδο στον αρχαιολογικό χώρο της Τουρκογειτονιάς και την δαπάνη και η υπηρεσία θα εκτελέσει το καθήκον της (την ανασκαφή)”. Απογοήτευση προκάλεσε η τόσο μη αναμενόμενη αρνητική απάντηση που δεν άφηνε καμιά ελπίδα για το εγγύς μέλλον. Μεγάλη η οικονομική κρίση την περίοδο αυτή. Τον βασανίζει όμως το θέμα και έτσι δεν σταματά. Με προσπάθειες και ταξίδια στην Αθήνα και με το πλήθος των γνωστών που είχε, ο πρόεδρος βρίσκει χρήματα αγοράζει το οικόπεδο Χονδράκη και τα απαιτούμενα για την ανασκαφή ποσά. Θέσαμε το οικόπεδο στη διάθεση της υπηρεσίας και τις δαπάνες για την ανασκαφή. Με το υπ’ αριθ. 11503/26-9-64 έγγραφο του Υπουργείου Προεδρίας της Κυβέρνησης προς την Κ’ Εφορεία Ηρακλείου εγκρίνεται η αίτησή μας και ανατίθεται η έρευνα στον Επιμελητή Γιάννη Σακελαράκη με την εποπτεία του εφόρου κυρ Αλεξίου. Η ανασκαφή άρχισε στις 19.10.64 μέχρι 20.11.64 με τα γνωστά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Αποκαλύφτηκε εντυπωσιακό κτιριακό συγκρότημα, τμήμα του ανακτόρου, πλήθος μινωικών ευρημάτων (ιερό κέρας, τριποδικοί βωμοί, αμφίκοιλοι 4 βωμοί σπουδαιότατο εύρημα που δεν υπάρχουν πουθενά (Σακελαράκης) παρά στην Πύλη των λεόντων και μάλιστα σε ανάγλυφη μορφή, τοιχογραφίες κ.λ.π.). Το κτίριο σε καλή σχετικά κατάσταση που χαρακτηρίστηκε από τον καθηγητή Πλάτωνα ως εν πολλοίς ανώτερο το της Κνωσού. Στις εκκλήσεις και παρακλήσεις μας για την συνέχιση της ανασκαφής στο οικόπεδο του Χονδράκη, δεν έγιναν παρά μόνο μικρές εκκαθαριστικές εργασίες. Με την καθημερινή του επίσκεψη ο Πρόεδρος στην ανασκαφή δεν μπορούσε να κρύψει τον ενθουσιασμό του, αλλά και την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα των ενεργειών του. Εγώ στην αρχή ως Αντιπρόεδρος από περιέργεια καθημερινά βρισκόμουν στην ανασκαφή μια που το ιατρείο ήταν σε εκατό μέτρα απόσταση από το έργο. Η απλή όμως περιέργεια συν τω χρόνω μετατράπηκε σε τρομερό ενδιαφέρον που δεν έβλεπα την ώρα να τρέξω και να ενημερωθώ από τον αείμνηστο Σακελαράκη (με τον οποίο είχα φιλικά συνδεθεί κατά την διάρκεια της ανασκαφής) για τα ευρήματα της ημέρας που κάθε φορά με άφηναν και περισσότερα άφωνο. Σε 300 χιλ. δραχ. ανήλθε το ποσό αγοράς του οικοπέδου και η δαπάνη της ανασκαφής στην Τουρκογειτονιά εξ ολοκλήρου από την Περιηγητική Λέσχη. Μεταγενέστερα ο Πρόεδρος έκανε μέσω του Σακελαράκη πρόταση να αγοράσει η υπηρεσία το οικόπεδο Χονδράκη και τα χρήματα να διατεθούν για την δημιουργία σύγχρονου μουσείου. Δυστυχώς η πρόταση δεν έγινε δεκτή και το οικόπεδο παραμένει νομίζω ακόμα σε εκκρεμότητα. Τον επόμενο χρόνο με παράκληση του κυρ Αλεξίου προκαταβάλαμε την δαπάνη για την έναρξη ανασκαφών στη τοποθεσία Φουρνί που υπήρχαν ενδείξεις και είχε κριθεί επείγουσα η έναρξή των. Το ποσό των 28 χιλ. ήταν η χρηματοδότηση του έργου το οποίο κατόπιν συμφωνίας όμως επιστράφηκε αργότερα στην περιηγητική. Τα ευρήματα στο Φουρνί ήταν πέρα πάσης φαντασίας. Ο -πρώτος θολωτός ασύλητος βασιλικός τάφος έκρυβε αμύθητου αξίας κτερίσματα, και η με δέος ολονύκτιος τυμβωρυχία παρουσιάζει το ένα μετά το άλλο ευρήματα, δακτυλίδι χρυσό-αριστούργημα τεχνολογίας με διάφορες παραστάσεις, περιδέραιο με χρυσές χάνδρες και με πολύτιμους λίθους, πολλά άλλα κτερίσματα που μόνο οι ειδικοί μπορούν να περιγράψουν.
Ο Σακελαράκης δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του ρίχνεται στην μελέτη και ταξινόμηση των ευρημάτων και συγγράφει. Τα επόμενα χρόνια συνεχίζεται το ανασκαφικό έργο το οποίο κρύβει ολόκληρο τον πολιτισμό της εποχής. Οι Αρχάνες από την παγκόσμια ειδησεογραφία γίνονται σε ολόκληρο τον κόσμο γνωστές και παίρνουν την θέση τους ως τα νέα Μινωικά ανάκτορα αφιερώνοντας σειρά άρθρων για τα πρωτοφανή μινωικά ευρήματα. Ο Σακελαράκης μεσουρανεί και γίνεται θέμα στον παγκόσμιο αρχαιολογικό κόσμο και παίρνει θέση μεταξύ την σπουδαίων αρχαιολόγων. Στο βιβλίο του ο αείμνηστος Σακέλαράκης “Ανασκάπτοντας το παρελθόν” σελ. “119 η Τύχη”, αναφέρει: «Ο τυχερότατος Αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος είχε προδιαγράψει την ύπαρξη των Βασιλικών τάφων της Βεργίνας. Αν όμως ο Μακεδόνας Πρωθυπουργός (Καραμανλής) δεν θα άνοιγε τον πακτωλό του Δημοσίου χρήματος για μια ανασκαφή και δεν σκαβόταν η Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας, ο τάφος του Φιλίππου να μην ανακαλυπτόταν το1977 αλλά το 1997 ή το 2077».
Τούτο ακριβώς συνέβη και με τον αείμνηστο Μανόλη Καλοχριστιανάκη. Εάν δεν ερχόταν από την Αίγυπτο να ενδιαφερθεί και να φροντίσει για την αγορά του οικοπέδου Χονδράκη στην Τουρκογειτονιά και να χρηματοδοτήσει τις ανασκαφές όπως και τις ανασκαφές στο Φουρνί έστω και με επιστροφή αργότερα, ούτε τα ευρήματα στην πρώτη ανασκαφή θα υπήρχαν ούτε τα ευρήματα στο Φουρνί και ο Σακελαράκης για τις Αρχάνες θα ήταν άγνωστος, τουλάχιστον μέχρι σήμερα που τίποτα δεν έχει γίνει στον τομέα αυτόν, και η προτομή του Σακελαράκη δεν θα υπήρχε στο υποτυπώδες μουσείο των Αρχανών…
Παράδειγμα προς μίμηση.
*Ο Νίκος Κολομβοτσάκης είναι συν/χος Οδοντίατρος