Η «Παγκόσμια Ημέρα Τρίτης Ηλικίας», καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 1990 και εορτάζεται έκτοτε κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου. Σκοπός της ημέρας αυτής είναι η ενίσχυση της επίγνωσης και της ευαισθητοποίησης του κοινού, αλλά και των επαγγελματιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας, σχετικά με τις ιδιαίτερες σωματικές και ψυχό-κοινωνικές ανάγκες των ηλικιωμένων ατόμων και η ανάδειξη των σημαντικών κοινωνικών ρόλων και των λειτουργιών που επιτελούν.
Τα ηλικιωμένα άτομα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας και η συνεισφορά τους είναι πολύτιμη σε πολλαπλά επίπεδα. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η αναγνώριση της διαχρονικής συμβολής τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη και η παροχή σε αυτούς της κατάλληλης υγειονομικής και κοινωνικής φροντίδας για τη διασφάλιση συνθηκών υγιούς και ασφαλούς γήρανσης.
Το θέμα της εκστρατείας για τον εορτασμό της φετινής «Παγκόσμιας Ημέρας Τρίτης Ηλικίας», όπως έχει οριστεί από τον ΟΗΕ και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), είναι: «Πανδημίες: Μεταβάλουν το πώς διαχειριζόμαστε θέματα ηλικίας και γήρανσης;» (“Pandemics: Do they Change How we Address Age and Ageing?”).
Ειδικά, ο φετινός εορτασμός της «Παγκόσμιας Ημέρας Τρίτης Ηλικίας» έχει αποκτήσει βαρύνουσα σημασία δεδομένης της κρίσης Δημόσιας Υγείας που έχει προκαλέσει η εξάπλωση της νόσου COVID-19 που προκαλεί ο νέος Κορωνοϊός SARS-CoV-2 σε ολόκληρο τον πλανήτη και η οποία έχει στοιχίζει τη ζωή σε χιλιάδες άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και σε άτομα με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα, ενώ έχει επιφέρει ένα τεράστιο πλήγμα στην ποιότητα ζωής και την ευεξία των ηλικιωμένων ατόμων που διαβιούν, τόσο στην κοινότητα, όσο και σε κλειστές δομές μακροχρόνιας φροντίδας.
Ο αντίκτυπος της νόσου COVID-19 στην υγεία και την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων είναι αδιαμφισβήτητα τεράστιος, καθώς είναι η ηλικιακή εκείνη ομάδα του πληθυσμού που απειλείται περισσότερο από τις επιπτώσεις της νόσου, ενώ σημαντικές πτυχές της καθημερινής κοινωνικής τους ζωής έχουν διαταραχθεί λόγω των μέτρων και των περιορισμών που έχουν εφαρμοστεί για τη διαφύλαξη της Δημόσιας Υγείας.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι στόχοι της «Υγιούς και Ενεργούς Γήρανσης» για την προαγωγή της υγείας και της κοινωνικής λειτουργικότητας των ηλικιωμένων ατόμων, την προάσπιση των δικαιωμάτων τους ως προς την αξιοπρεπή διαβίωση και την ψυχό-κοινωνική τους στήριξη και ενδυνάμωση καθίστανται σήμερα περισσότερο επίκαιροι από ποτέ.
Όπως έχει καταστεί σαφές από τον αριθμό των κρουσμάτων και των θανάτων που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως σε δομές μακροχρόνιας φροντίδας αυτές αποτελούν αδιαμφισβήτητα περιβάλλοντα που ενέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης κρουσμάτων της νόσου COVID-19 και ραγδαίας μετάδοσής της εξαιτίας του υψηλού βαθμού συγχρωτισμού που ενυπάρχει με τη λειτουργία τους και του προσωπικού χαρακτήρα των μορφών φροντίδας που παρέχονται σε αυτές.
Οι συνθήκες αυτές σε συνδυασμό με την αυξημένη νοσηρότητα των ηλικιωμένων ατόμων και η περαιτέρω απομόνωσή τους και η συρρίκνωση των κοινωνικών επαφών και συναναστροφών τους επιτείνουν την προϋπάρχουσα ευαλωτότητα τους και εντείνουν τις ψυχό-κοινωνικές και συναισθηματικές τους ανάγκες. Ειδικά, για τα άτομα που διαβιούν σε τέτοιες δομές οι επισκέψεις της οικογένειάς τους και των μελών του συγγενικού, φιλικού και ευρύτερου κοινωνικού τους περιβάλλοντος και η επικοινωνία μαζί τους αποτελούν ίσως το μοναδικό μέσο διατήρησης της επαφής τους με τον εκτός της δομής κόσμο και διασφάλισης ενός ελάχιστου επιπέδου κοινωνικής λειτουργικότητας.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Περιφέρεια Κρήτης, ως εποπτεύουσα Αρχή των Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων, έχει ως προτεραιότητά της την προστασία της υγείας και της ασφάλειας, τόσο των εργαζομένων, όσο και των ωφελούμενων των Μονάδων αυτών. Από την αρχή της πανδημίας η Περιφέρεια ανταποκρίθηκε στις ανάγκες και τα αιτήματα των Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων προμηθεύοντάς τις με το απαραίτητο υγειονομικό υλικό και τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες λόγω του Κορωνοϊού.
Επίσης, έχουν συσταθεί ειδικά κλιμάκια από κοινωνικούς λειτουργούς και επόπτες δημόσιας υγείας της Περιφέρειας Κρήτης, τα οποία πραγματοποιούν κοινωνικούς και υγειονομικούς ελέγχους στις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων όλου του νησιού με σκοπό τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας τους και της πιστής τήρησης των μέτρων προφύλαξης έναντι του Κορωνοϊού.
Η Περιφέρεια Κρήτης συμμετέχει στη Διεπιστημονική Επιτροπή που συγκροτήθηκε με απόφαση της 7ης Υγειονομικής Περιφέρειας, με σκοπό την υποστήριξη των Δομών Κοινωνικής Φροντίδας της Κρήτης έναντι του νέου Κορωνοϊού SARS-CoV-2. Στα πλαίσια της Επιτροπής αυτής υλοποιήθηκαν δυο διαδικτυακά εκπαιδευτικά σεμινάρια για τα μέτρα πρόληψης κατά της διασποράς του Κορωνοϊού, με τη συμμετοχή και στελεχών της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας.
Επιπροσθέτως, η Περιφέρεια Κρήτης, η οποία υποστηρίζει διαχρονικά τη στρατηγική της «Υγιούς και Ενεργούς Γήρανσης», μέσω του σχεδιασμού και της υλοποίησης αντίστοιχων δράσεων, ενόψει της «Παγκόσμιας Ημέρας Τρίτης Ηλικίας» για το έτος 2020, πρόκειται να χορηγήσει στις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων του νησιού ταμπλέτες (tablets), με λειτουργικό σύστημα “Android”, για την εγκατάσταση αντίστοιχων εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης. Η δράση αυτή προκρίνεται από την Περιφέρεια Κρήτης ως μια «Βέλτιστη Ψηφιακή Πρακτική» για τη μείωση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης που βιώνουν τα ηλικιωμένα άτομα που διαμένουν σε Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων, η οποία προσβλέπει στη διευκόλυνση και την ενίσχυση της απρόσκοπτης επικοινωνίας τους με τις οικογένειες, τους συγγενείς και τους φίλους τους.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που θα συνεισφέρει σημαντικά στην αντιστάθμιση των δυσμενών επιπτώσεων των περιοριστικών μέτρων και της απαγόρευσης του επισκεπτηρίου και εντάσσεται στις «Οδηγίες Καθημερινής Πρακτικής» για την αποτελεσματική λειτουργία και οργάνωση των Κλειστών Δομών Φιλοξενίας και των Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων που έχουν εκδοθεί από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ). Επίσης, στα πλαίσια της συνεργασίας της Περιφέρειας Κρήτης με το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) και συγκεκριμένα με το «Εργαστήριο Διεπιστημονικής Προσέγγισης για τη Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής», πρόκειται να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα ενίσχυσης των ψυχολογικών, κοινωνικών και νοητικών δεξιοτήτων των φιλοξενούμενων των Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων μέσω της υλοποίησης διαδικτυακών, διαδραστικών και βιωματικών ασκήσεων και μουσικών και άλλων δραστηριοτήτων.
Το πρόγραμμα αυτό, για την ανάπτυξη του οποίου πρόκειται να αξιοποιηθούν οι ταμπλέτες που θα χορηγηθούν από την Περιφέρεια, θα συμβάλει στη βελτίωση της ψυχό-κοινωνικής λειτουργικότητας των ηλικιωμένων ατόμων και στην άμβλυνση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης που βιώνουν.
Τέλος, η Περιφέρεια Κρήτης με σκοπό την ουσιαστική προώθηση των στόχων της «Υγιούς και Ενεργούς Γήρανσης» βρίσκεται σε διαδικασία διαβούλευσης με τους επιστημονικούς φορείς του νησιού ως προς την επιλογή ενός κατάλληλου εξατομικευμένου προγράμματος νοητικής ενδυνάμωσης το οποίο να αξιοποιηθεί από τις Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων.
*Ο Λάμπρος Βαμβακάς
είναι αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και
Κοινωνικής Πολιτικής