Υπάρχουν στιγμές, που, το βάρος που νιώθεις μέσα σου, δεν είναι ορατό στους γύρω σου, αλλά σε εξαντλεί. Ξυπνάς το πρωί, χαμογελάς, κάνεις ό,τι «πρέπει» για να προχωρήσεις στη μέρα σου. Παρόλα αυτά, μέσα σου νιώθεις ένα τεράστιο κενό. Σαν να μην υπάρχει χώρος για χαρά ή για ελπίδα. Αυτή η πραγματικότητα είναι η καθημερινότητα για εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν με την κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη δεν είναι απλώς μια «κακή διάθεση» που θα περάσει. Είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και λειτουργούμε. Δεν περιορίζεται μόνο στη θλίψη, μπορεί να συνοδεύεται από έντονα συναισθήματα ενοχής, μειωμένη αυτοεκτίμηση, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε μας έδιναν χαρά, ακόμα και σωματικά συμπτώματα, όπως κόπωση ή πόνους χωρίς ιατρική εξήγηση.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πάνω από 280 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο ζουν με κατάθλιψη. Είναι η κύρια αιτία αναπηρίας και μπορεί, σε σοβαρές περιπτώσεις, να οδηγήσει στην αυτοκτονία. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζει να είναι ένα θέμα που αποφεύγεται από πολλούς, είτε λόγω ντροπής, είτε γιατί δεν αναγνωρίζουν τα σημάδια της κατάθλιψης στον εαυτό τους.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη δεν είναι μία και μόνο κατάσταση. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές της. Κάποιες εμφανίζονται για πρώτη φορά σε συγκεκριμένες φάσεις της ζωής, ενώ άλλες έχουν χρόνια πορεία. Οι πιο συνηθισμένες μορφές περιλαμβάνουν τη μείζονα κατάθλιψη, την εποχική, τη διπολική διαταραχή και άλλες πιο σπάνιες ή ανθεκτικές μορφές, που δεν ανταποκρίνονται εύκολα στις θεραπείες.
Σε όλες τις μορφές, κοινός παρονομαστής είναι ότι η κατάθλιψη δεν είναι κάτι που «φτιάχνει» με τον χρόνο ή απλώς με λίγη «θέληση». Χρειάζεται επαγγελματική υποστήριξη και θεραπεία.
Τα αίτια της κατάθλιψης: Πολυπαραγοντικά και πολύπλοκα
Δεν υπάρχει ένας μόνο λόγος για την εμφάνιση κατάθλιψης. Η ψυχική υγεία επηρεάζεται από συνδυασμό ψυχολογικών, περιβαλλοντικών, βιολογικών και γενετικών παραμέτρων. Ορισμένα από τα αίτια είναι:
• Αυξημένος ψυχικός φόρτος: Θλίψη από τραυματικά γεγονότα όπως πένθος, απώλεια αγαπημένων προσώπων ή σοβαρές ασθένειες.
• Διαταραχές στη βιολογία του εγκεφάλου: Η ανισορροπία χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη, μπορεί να επηρεάσει τη διάθεση και τη συμπεριφορά.
• Κληρονομικότητα: Αν η κατάθλιψη υπάρχει στην οικογένεια, αυξάνονται οι πιθανότητες να την αναπτύξει και κάποιο άλλο μέλος της.
• Περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες: Στρεσογόνα γεγονότα, όπως η ανεργία ή οι διαπροσωπικές δυσκολίες μπορούν να αποτελέσουν «καταλύτες» για την εμφάνιση της κατάθλιψης.
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως το γεγονός ότι κάποιος έχει κατάθλιψη δεν είναι αποτέλεσμα αδυναμίας ή «λάθους». Είναι αποτέλεσμα πολλών παραμέτρων που αλληλεπιδρούν.
Πώς να αναγνωρίσεις τα σημάδια και να ζητήσεις βοήθεια
Μερικές φορές είναι δύσκολο να καταλάβουμε αν το «βάρος» που νιώθουμε είναι κάτι που μπορούμε να ξεπεράσουμε μόνοι μας ή αν είναι σημάδι κάτι πιο σοβαρού. Η αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων και η αναζήτηση βοήθειας είναι το πιο σημαντικό βήμα για την ανάρρωση. Τα κυριότερα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι τα παρακάτω:
• Επίμονη θλίψη, δηλαδή αίσθημα λυπημένο ή «άδειο» για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς εμφανή λόγο.
• Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για δραστηριότητες που άλλοτε προσέφεραν χαρά.
• Εξάντληση ή κόπωση, ακόμη κι αν υπάρχει αρκετός ύπνος.
• Αλλαγές στην όρεξη ή το βάρος.
• Αλλαγές στον ύπνο, δηλαδή αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος.
• Αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης ή ενοχής.
• Συναισθήματα έντονης αυτοκριτικής, ενοχής ή ανικανότητας.
• Δυσκολία στη συγκέντρωση ή λήψη αποφάσεων.
• Σωματικά συμπτώματα, όπως είναι ο πόνος χωρίς προφανή ιατρική εξήγηση, όπως κεφαλαλγίες, μυϊκοί πόνοι ή προβλήματα στο πεπτικό σύστημα.
• Σκέψεις ή προθέσεις αυτοκτονίας.
• Αίσθημα αδιεξόδου ή χαμένων δυνάμεων.
•Σκέψεις ότι η ζωή δεν έχει νόημα ή ότι δεν υπάρχει τρόπος να ξεφύγετε από την κατάσταση.
• Αίσθημα απομόνωσης.
Υποστήριξη και Θεραπεία: Το φως στο τέλος του τούνελ
Είναι ζωτικής σημασίας να γνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί.
Η ψυχοθεραπεία, και ιδιαίτερα η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), έχει δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα στην αντιμετώπισή της. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να προσφέρει ανακούφιση και να βελτιώσει τη λειτουργικότητα.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να θυμόμαστε ότι η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική.
Η αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων και η αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματίες ψυχικής υγείας αποτελούν τα κρίσιμα πρώτα βήματα για την ανάρρωση. Η αποδοχή και η κατανόηση από το περιβάλλον, καθώς και η αποφυγή του στίγματος που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια, αποτελούν επιπλέον σημαντικούς παράγοντες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Με τη σωστή υποστήριξη και επιστημονική καθοδήγηση, το άτομο μπορεί να επιστρέψει σε μια πλήρη και λειτουργική ζωή.
Η κατάθλιψη δεν ορίζει το τέλος της πορείας σου. Εάν αναζητήσεις βοήθεια, μπορεί να γίνει η αρχή για μία νέα ζωή, γεμάτη φως και δυνατότητες.
*Η Αμαλία Αγγελάκη είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια, MSc στη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (CBT), υποψήφια διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Bolton και καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Miami Dade College στην Αμερική