Είναι γεγονός ότι υπάρχουν άνδρες ή γυναίκες με σημαντική προσφορά στους εθνικούς μας αγώνες, που όμως η δράση τους δεν είναι γνωστή, αφού κινείται στα ανήλια και ανερεύνητα τμήματα της ιστορίας μας. Αγνοείται έτσι η ενεργός συμμετοχή τους στους αγώνες αυτούς. Στην κατηγορία αυτή ανήκει και η Μαρία Δασκαλογιάννη με την ακόλουθη περιγραφή.
Μαρία Δασκαλογιάννη. Μια από τις δύο κόρες του Δασκαλογιάννη ήταν η Μαρία που συνελήφθη αιχμάλωτη μετά την καταστροφή της Ανώπολης και φυλακίστηκε με τον πατέρα της στον Κούλε Ηρακλείου. Η τύχη της ακολούθησε την ακόλουθη πορεία. Εξαναγκάστηκε και έγινε σύζυγος του Διευθυντή των Οικονομικών Υπηρεσιών (δεφτερδάρη) της πόλης Αμπλού Αμέτ Πασά.
Όταν το 1806 ο άνδρας της έγινε υπασπιστής του Σουλτάνου Μαχμούτ εγκαταστάθηκαν στην Κωνσταντινούπολη.
Ο πρόωρος θάνατος του άνδρα της (1816), που της επέτρεπε να ασκεί τα χριστιανικά της καθήκοντα χωρίς περιορισμούς, αλλά και των δύο παιδιών της το 1818 την ανάγκασαν να προγραμματίσει την επιστροφή της στην Ελλάδα.
Με την έναρξη της επανάστασης του 1821, και τις άγριες σφαγές των χριστιανών της Πόλης εκποιεί την τεράστια περιουσία της και ετοιμάζεται για την επάνοδό της. Φαίνεται ότι η ανεύρεση της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Τήνου (30/1/1821) επηρέασε τη σκέψη της και εγκαταστάθηκε στην Τήνο. Στη συνέχεια πήρε το μοναχικό σχήμα με το όνομα Πελαγία και διέθεσε μεγάλο μέρος που χρειάστηκε για την ανέγερση του σημερινού περικαλλούς ναού.
Ο άλλοτε υπηρέτης και σωματοφύλακάς της Νικόλαος Ρόκας ή Ζερβονικόλας βρισκόταν τότε στην πατρίδα του τα Κούντουρα της Μάνδρας Αττικής.
Με την προτροπή της και με γενναία οικονομική από μέρους της ενίσχυση, οργάνωσε σώμα εθελοντών πολεμιστών το οποίο κατέβηκε στην Κρήτη παίρνοντας μέρος στον Κρητικό αγώνα.
Από την Μονή Κεκροβουνίου της Τήνου η αφανής ηρωίδα καλόγρια κόρη του Δασκαλογιάννη έστελνε χρήματα στο Ζερβονικόλα που πολεμούσε με τα παλικάρια του σ’ όλη την Κρήτη.
Από κει ενίσχυε και τον ανιψιό της Γιώργο Τσελεπή για την αγορά πλοίου κατάλληλα εξοπλισμένου για τις ανάγκες του αγώνα του 1821.
Για τη θρυλική δράση του στην ανατολική, κυρίως, Κρήτη όπου και πέθανε σε ηλικία 40 ετών, τιμήθηκε με την προτομή του που βρίσκεται στο Δημοτικό κήπο της Νεάπολης Μεραμβέλλου.