Σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο τεύχος της έγκριτης εφημερίδας σας στις 26/6/21 ο συντάκτης του κ. Ναπολέων Λιναρδάτος επιχείρησε την ανάλυση του όρου “γυναικοκτονία” αποδίδοντας την χρήση του μεροληπτικά, όπως αναφέρει, από την αριστερά προκειμένου να εξυπηρετηθούν, κατ’ εκείνον, οι ιδιοτελείς σκοπιμότητες της (ποδηγέτηση της κοινωνίας λόγω εξουσιολατρείας της αριστεράς κλπ).
Προσπερνώντας το “άκομψο” της απόρριψης από οποιανδήποτε πολιτική δύναμη του δικαιώματος της για αλληλεπίδραση με την κοινωνία και τα προβλήματα της – δεν αποτελεί αυτό θεμιτή φιλοδοξία της κάθε πολιτικής δύναμης στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, άραγε? επιτρέψτε μου, για πληρέστερη ενημέρωση των αναγνωστών σας να επικεντρωθώ στην ουσία του όρου “γυναικο-κτονία” που όλο και περισσότερο χρησιμοποιείται τελευταία στα δημόσια πράγματα του τόπου μας.
Πρόκειται προφανώς για ένα έγκλημα, μιά ανθρωποκτονία, και σαν τέτοια την αντιμετωπίζει ο ποινικός νόμος με τις ανάλογες, αυστηρές, ποινές.
Πρέπει όμως να εμπεριέχει και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά το συγκεκριμένο έγκλημα για να χαρακτηριστεί ως γυναικοκτονία, κι αυτό δεν είναι το απλοϊκό, άντρας σκότωσε γυναίκα, αλλά προϋποθέτει πως το θύμα (η γυναίκα εν προκειμένω) βρίσκεται σε σχέση εξάρτησης με τον θύτη (σε γάμο ή σχέση, κυρίως, ή στην ευρύτερη οικογένεια, αλλά ακόμα και στον τόπο εργασίας ή ακόμα και σε δημόσιο χώρο, όπου ένας βιασμός οδηγείται μέχρι και τον φόνο, πχ υπόθεση Τοπαλούδη) και να αξιοποιεί έτσι ο θύτης αυτήν την ανισότιμη σχέση για την άσκηση κάθε είδους βίας απέναντι στο θύμα, έως την πιο ακραία μορφή της που είναι η δολοφονία (περίπτωση Καρολάιν).
Προϋποθέτει την πατριαρχικής προέλευσης αντίληψη μιας ιδιοκτησιακής σχέσης της γυναίκας από τον άντρα, ο οποίος την θεωρεί κτήμα του και άρα διαθέσιμη ως αντικείμενο για οποιανδήποτε βούληση του. Ο όρος χρησιμοποιείται δόκιμα και από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (European Institute of Gender Equality) που αναφέρει: πρόκειται για δολοφονίες γυναικών ή κοριτσιών, οι οποίες διαπράττονται εξαιτίας του φύλου τους.
Γι’ αυτό δεν είναι “γυναικοκτονία” η περίπτωση πχ ληστείας μετά φόνου (γυναίκας) ανεξάρτητα προφανώς από την εθνικότητα των ληστών, γιατί εδώ η απώλεια της ζωής δεν προέκυψε από την σχέση εξουσίας του θύματος προς τον θύτη, αλλά ήταν αυτή ένα (ουδέτερο) εμπόδιο για την διάπραξη της ληστείας. Ενώ, εννοείται πως είναι “γυναικοκτονία” η αφαίρεση της ζωής κάθε γυναίκας, ανεξάρτητα από την φυλή, την εθνικότητα ή την καταγωγή του θύματος ή/και του θύτη που διαπράττεται στα πλαίσια του ορισμού που προαναφέραμε.
Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ο μισογυνισμός, ο σεξισμός, η υπονόηση του ρόλου της γυναίκας ως πολίτη ιδιαίτερης κατηγορίας με περιορισμένα δικαιώματα και με τον κοινωνικό της ρόλο να περιχαρακώνεται ως αντικείμενο κυρίως ηδονής και αναπα-ραγωγής. Αντιλήψεις – ναι υπαρκτές ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες με τα τεράστια οικονομικά, επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα – που βρίσκονται στην βάση μιάς πυραμίδας που η κορυφή της μόνο αποτελεί την γυναικοκτονία.
Οι παλιότεροι θυμόμαστε ανάλογα εγκλήματα να περιγράφονται ως εγκλήματα “πάθους” ή “τιμής”, ορολογία που ευτυχώς εκλείπει πλέον από τον νομικό μας πολιτισμό: την σκότωσε γιατί “τον απατούσε” ή ακόμα χειρότερα γιατί “την αγαπούσε” ή “για το καλό τού παιδιού μου” (αίσχος!) στην τελευταία συγκλονιστική περίπτωση. Αυτές είναι όλες περιπτώσεις “γυναικοκτονίας”, αυξάνονται ραγδαία στις πολιτισμένες κοινωνίες μας και κάθε άνθρωπος που ζεί σε αυτές πρέπει να συμπράξει για να περιοριστούν έως και να εκλείψουν.
Τα αίτια είναι βαθιά κοινωνικά και καθορίζουν την πρόοδο που έχομε κάνει όλοι μας σαν κοινωνία. Η νομική θεσμοθέτηση του συγκεκριμένου όρου, πέρα από την ιδιαίτερη κοινωνική απαξία που θα προσδώσει στα εγκλήματα αυτά, όπως είχε γίνει παλιότερα με τα εγλήματα που έχουν ρατσιστικό κίνητρο, θα αποτελεί έναν επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα κατά την δίκη, δεν θα επιδέχεται κανενός ελαφρυντικού (πχ γυναικοκτόνος Φιλοθέης:
αποφυλακίστηκε μετά από 7 χρόνια, μέσω διαφόρων ελαφρυντικών, εάν είναι ποτέ δυνατόν! και σήμερα απολαμβάνει, καθαρός πια (;), την κοινωνική ζωή, αφού είχε σκοτώσει, τεμαχίσει και στην συνέχεια τσιμεντώσει την γυναίκα του!), παράλληλα δε, θα συμβάλλει στην κοινωνιολογική μελέτη και έρευνα αυτών των ιδιαίτερα ειδεχθών κακουργημάτων, των βαθύτερων κοινωνικών τους αιτίων, και θα φωτίσει πλευρές απαραίτητες για την θεραπεία τους, που νομίζω είναι και το ζητούμενο για όλους.
Θα ήταν, προφανώς, άδικο να μην αναφερθώ και στις περιπτώσεις όπου ο θύτης είναι γυναίκα με θύμα πάλι γυναίκα (υπόθεση Ιωάννας με βιτριόλι, όπου σαφώς και μιλάμε επίσης για έμφυλη διάσταση του εγκλήματος) ή άντρα, αν και νομίζω πως όλοι μας γνωρίζουμε την άβυσσο που χωρίζει τα αριθμητικά δεδομένα της κάθε περίπτωσης.
Μερικοί ενδεικτικοί αριθμοί που καταδεικνύουν την σοβαρότητα του προβλήματος και την ανησυχητική κλιμάκωση του φαινομένου αξίζει, νομίζω, να αναφερθούν:
Παγκόσμια καταγράφονται 137 θάνατοι γυναικών κάθε μέρα από σύντροφο ή συγγενή τους (σε ποσοστό 38%), 14 γυναικοκτονίες έγιναν στην χώρα μας από το Νοέμβρη του 2019 (περίπου μία κάθε δεύτερο μήνα), 192 περισσότερα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας καταγράφηκαν το 2020 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά στην Ελλάδα (αύξηση 4%).
Το 82,5% των δραστών ήταν άντρες ενώ το 73% των θυμάτων ήταν γυναίκες. 230% ήταν η αύξηση των τηλεφωνημάτων προς την γραμμή SOS-15900 για την ενδοοικο-γενειακή βία κατά την διάρκεια της πρώτης καραντίνας. Και στην Ε.Ε των 28: 1 στις 10 γυναίκες έχει βιώσει σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών και πάνω, 1 στις 20 γυναίκες έχει πέσει θύμα βιασμού, 50 γυναίκες χάνουν την ζωή τους κάθε εβδομάδα λόγω της ενδοοικογενειακής βίας.
Αντί επιλόγου παραθέτω την επισήμανση που η πρώτη πολίτης αυτής της χώρας, η ΠτΔ Κατερίνα Σακελλαροπούλου κάνει σχετικά με το θέμα, στο βαρυσήμαντο άρθρο της που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ: “Είναι καιρός να αντιμετωπιστούν δραστικά, και στην χώρα μας, τα κενά ή τα ελλείμματα του δικαιικού μας συστήματος, ώστε να πάψει η διαιώνιση του καθεστώτος φόβου και υποταγής των γυναικών και να αναχαιτιστεί η κλιμά-κωση της έμφυλης βίας, η οποία με την γυναικοκτονία, εκδηλώνεται στην πιό ακραία της μορφή”.
ΠΗΓΕΣ:
α) Ετήσια έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. για το 2020 σχετικά με την ενδοικογενειακή βία, όπως παρουσιάστηκε στην ιστοσελίδα tovima.gr (συντάκτης Β.Λαμπρόπουλος)
β) Άρθρο της ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ ( Σάβατο 26/6/21)
γ) Κέντρο ΔΙΟΤΙΜΑ, diotima.org.gr (fra.europa.eu)
δ) https://eige.europa.eu/thesaurus/terms/1128
ε) TVXS.gr
* Η Μαρία Ταμιωλάκη είναι παιδίατρος, μέλος του ΔΣ του Σωματείου Γυναικείων Δικαιωμάτων το ΜΩΒ