Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Γάζα ανεβάζουν την αγωνία για το μέλλον της ειρήνης στην Ευρώπη· ίσως ακόμα και για τα περιθώρια επιβίωσής μας, μιας και όλες οι εμπλεκόμενες δυνάμεις κατέχουν πυρηνικά όπλα.
Η κατάσταση αυτή ανακαλεί μνήμες από την «Κρίση των Πυραύλων» στην Κούβα, το μακρινό 1962. Πρωταγωνιστές τότε υπήρξαν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζων Φ. Κέννεντι, και ο Γ.Γ. της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚ της Σοβιετικής Ένωσης, Νικήτα Χρουστσόφ.
Τι συνέβη λοιπόν τότε;
Η πίεση του στρατιωτικού κατεστημένου και των αμερικανικών εταιρειών που είχαν τον έλεγχο της οικονομίας της Κούβας και ζημιώθηκαν από τη νέα κατάσταση, ώθησαν τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ και στη συνέχεια τον πρόεδρο Κέννεντι σε κλιμάκωση αντικουβανικών ενεργειών με αποκορύφωμα την αποτυχημένη εισβολή στον Κόλπο των Χοίρων, στις 16 Απριλίου 1961.
Τότε, η Κούβα ζήτησε από την Σοβιετική Ένωση να δοθούν πυρηνικοί πύραυλοι στη χώρα. Η Σοβιετική Ένωση δέχθηκε το αίτημα και οι πύραυλοι άρχισαν να φθάνουν στα μέσα του 1962. Με τον τρόπο αυτό οι Σοβιετικοί προστάτευαν την Κούβα από ενδεχόμενη αμερικανική εισβολή και απαντούσαν στην εγκατάσταση αμερικανικών πυραύλων στη Νορβηγία και στην Τουρκία.
Τον Οκτώβριο του 1962 και αφού τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα των Αμερικανών εντόπισαν τις βάσεις των σοβιετικών πυραύλων, ο κόσμος έζησε 13 εφιαλτικές ημέρες (15-28 Οκτωβρίου) με την άμεση απειλή ολοκαυτώματος από ένα πυρηνικό πόλεμο.
Ο κίνδυνος τελικά αποσοβήθηκε επειδή οι Κέννεντι και Χρουστσόφ επέδειξαν πραγματικά ψυχραιμία, υψηλό αίσθημα ευθύνης, σωφροσύνη και κυρίως επειδή είχαν διάθεση να συνεννοηθούν και να αναλάβουν υψηλά προσωπικά ρίσκα.
Ο Κέννεντι παρέκαμψε το Πεντάγωνο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όρισε διαπραγματευτή τον αδερφό του Ρόμπερτ και έφτιαξε δίαυλο επικοινωνίας με τον πρεσβευτή της ΕΣΣΔ, Ανατόλι Ντομπρίνιν, και μέσω του διαύλου αυτού επικοινωνούσε καθημερινά με τον Χρουστσόφ. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο Χρουστσόφ απέσυρε τους πυραύλους από την Κούβα, ενώ ο Κέννεντι διαβεβαίωσε ότι οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να επιτεθούν στην Κούβα.
Επίσης, δεσμεύτηκε για ανάλογη απόσυρση αμερικανικών πυραύλων από τη Νορβηγία και την Τουρκία. (Ο Χρουστσόφ δεσμεύτηκε να μη δημοσιοποιήσει τον όρο αυτό της συμφωνίας -να αποκρύψει δηλαδή την επιτυχία του- για να μην υπονομευθεί το κύρος του προέδρου Κέννεντι). Οι πύραυλοι από την Τουρκία πράγματι αποσύρθηκαν τον Απρίλιο του 1963, ενώ η πλήρης συμφωνία δημοσιοποιήθηκε μετά το 1970.
Η «Κρίση της Κούβας» ξεπεράστηκε και η ανθρωπότητα απέφυγε ένα ολέθριο πυρηνικό πόλεμο. Όχι όμως χωρίς προσωπικό κόστος για τους πρωταγωνιστές. Ο πρόεδρος Κέννεντι που παρέκαμψε το πολιτικοστρατιωτικό κατεστημένο των ΗΠΑ δολοφονήθηκε το Νοέμβριο του 1963, ενώ ο αδερφός του Ρόμπερτ επίσης δολοφονήθηκε τον Ιούνιο του 1968, κατά την εκλογική του πορεία προς τον Λευκό Οίκο.
Από την άλλη, ο γενικός γραμματέας Χρουστσόφ ζημιώθηκε από τη δημοσιοποίηση της είδησης ότι η ΕΣΣΔ μονομερώς απέσυρε τους πυραύλους της (ενώ στην πραγματικότητα είχε καταγάγει μεγάλη επιτυχία, αφού και οι Αμερικανοί απέσυραν τους πυραύλους τους). Έτσι, το 1964 απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του.
Ας έρθουμε τώρα στην εποχή μας.
Ένας πολύ αιματηρός και καταστροφικός πόλεμος μαίνεται για περισσότερα από τρία χρόνια τώρα στην καρδιά της Ευρώπης, χωρίς σοβαρές ενδείξεις αποκλιμάκωσης, αλλά αντίθετα με κλιμάκωση απειλών για χρήση πυρηνικών όπλων. Πάλι σαν κύρια αιτία του πολέμου προβάλλεται ο απειλητικός κλοιός που σφίγγει γύρω από τα σύνορα της Ρωσίας το ΝΑΤΟ.
Σαν να μη μας έφτανε αυτό, έσκασε κι άλλος πόλεμος στη γειτονιά μας. Ένας ιδιότυπος πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Ένας πόλεμος πάλι με απειλές πυρηνικού πολέμου αφού το Ισραήλ -πιθανόν και το Ιράν- διαθέτουν πυρηνικά όπλα.
Τι κάνουν λοιπόν οι σημερινοί πρωταγωνιστές της ιστορίας;
Ποιοι από τους εμπλεκόμενους -σήμερα- ηγέτες έχουν το ηθικό ανάστημα να αρθούν στο ύψος των ηγετών που προανέφερα;
Τι να πεις για την Ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Δεν μπορείς να αναφερθείς ονομαστικά, επειδή πραγματικά δεν ξέρεις ποιος από αυτούς θα μπορούσε να πάρει αποφάσεις σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις. Και επειδή και οι ίδιοι το αντιλαμβάνονται, προτιμούσαν μέχρι τώρα να στοιχίζονται πάντοτε με την πολιτική των ΗΠΑ. Δίδουν την αίσθηση βολεμένων δημοσίων υπαλλήλων που στους εύκολους καιρούς προσδίδουν μια εικόνα ευπρέπειας στην Ένωση.
Στους δύσκολους καιρούς, όμως, τι γίνεται; Συνειδητοποιούμε ότι έφεραν τον πόλεμο στην Ευρώπη, η οποία πρώτη (και ουσιαστικά μόνη) υφίσταται τις συνέπειές του. Ο πρόεδρος Τραμπ σπεύδει να διαχωρίσει τη θέση των ΗΠΑ και να εξασφαλίσει όχι μόνον τις σπάνιες γαίες της Ουκρανίας, αλλά και προνομιακή θέση στην ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης χώρας.
Τελικά, από όλη αυτή την περιπέτεια της Ουκρανίας, το μόνο «κέρδος» που φαίνεται ότι θα μείνει στην Ευρώπη, είναι η απόφαση για τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας. Ακόμα ένα σημαντικό θέμα, που δεν μας επιτρέπει να αισιοδοξούμε!
Ο Μανώλης Κουφάκης είναι δρ. μηχανικός, τ. δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.