Η Μ. Ασία ήταν το ενδοξότερο διαμέρισμα του Ελληνισμού. Όταν το ρωμαϊκό κράτος χωρίστηκε σε ανατολικό και δυτικό (395 μ.Χ.) η Μ. Ασία ήταν το πλουσιότερο και πιο πυκνοκατοικημένο διαμέρισμα (30.000.000). Ήταν κοιτίδα Ελληνισμού- Χριστιανισμού. Σε αυτό το διαμέρισμα έγιναν οι περισσότερες Οικ. Σύνοδοι κι από αυτό κατάγονται οι περισσότεροι Έλληνες φιλόσοφοι. Η Μ. Ασία είναι κιβωτός της Ορθοδοξίας και προμαχώνας Ελληνισμού-Χριστιανισμού. Δέχτηκε πρώτη τα κύματα των βαρβάρων της Ανατολής, Περσών, Αράβων, Σελτζούκων κι Οθωμανών Τούρκων. Η Μ. Ασία χάθηκε γιατί ο βυζαντινός στρατός είχε διαλυθεί κι οι μισθοφόροι ήσαν μόνο για να παίρνουν. Οι σκληρές φορολογίες, οι επαναστάσεις του στρατού κι οι αιρέσεις βοήθησαν τη διάλυση.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία άντεξε τους διωγμούς κι εξισλαμισμούς. Όταν το 13ο αιώνα παρουσιάστηκαν οι Οθωμανοί Τούρκοι στη Μ. Ασία, ήταν μόνο 50.000 κι οι χριστιανοί Έλληνες 20.000.000. Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Οθωμανοί Τούρκοι ήσαν 9.000.000 κι οι Χριστιανοί Έλληνες μόνο 2.300.000. Κέντρο η Σμύρνη με 360.000 κατοίκους εκ των οποίων 220.000 Χριστιανοί Έλληνες. Αυτή η ανατροπή οφείλεται στους βίαιους εξισλαμισμούς, στην πολιτική των σουλτάνων και τα μεγάλα σφάλματα των Ελλήνων. Στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η πατρίδα μας ήταν στο πλευρό των συμμάχων εναντίον Γερμανών κι Αυστριακών. Ήταν με το μέρος των νικητών. Οι σύμμαχοι δεν συμφωνούσαν στο διαμελισμό της Τουρκίας. Οι Ιταλοί είχαν καταλάβει τη Λιβύη κι αποσπάσει από τους Τούρκους τα 12νησα το 1911 και ζητούσαν τη Σμύρνη. Οι σύμμαχοι αρνήθηκαν.
Στη σύσκεψη των μεγάλων Λουντ Τζώρτζ, Κλεμανσώ και Ουίλσον, Αγγλίας, Γαλλίας και Αμερικής, ο Ιταλός πρόεδρος Βίκτωρ Ορλάνδος είχε θυμώσει και δεν έλαβε μέρος. Οι τρεις ανέθεσαν στην Ελλάδα να έρθει στη Μ. Ασία και να επιβάλει την τάξη. Η διπλωματία του Βενιζέλου θριάμβευσε. Η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη ενθουσίασε τους ΄Ελληνες. Ήταν το ξημέρωμα της Μεγάλης Ιδέας. Η Ελλάδα δεν είχε να φοβηθεί τίποτε. Είχε 12 εμπειροπόλεμες μεραρχίες κι άριστη διπλωματία. Υπεροχή στο ναυτικό κι αεροπορία, ενώ ο Κεμάλ είχε μόνο 70.000 αντάρτες. Οι Τούρκοι είχαν δεχτεί από το 1914 αρχηγό του στρατού τους το Γερμανό στρατηγό Σάντερς. Έδιωξε από το στρατό 1100 ανάξιους αξιωματικούς κι αντικατέστησε με νέους.
Συμβούλευσε τους Νεότουρκους, να διώξουν από τα εδάφη τους τους Έλληνες αν θέλουν να ‘ναι κύριοι στον τόπο τους. Οι Τούρκοι εκπόνησαν σχέδιο εκτουρκισμού των Ελλήνων. Στον τούρκικο στρατό υπηρετούσαν κι οι Μικρασιάτες Έλληνες ως Τούρκοι υπήκοοι. Τους έστελναν σε άθλιους τόπους εργασίας της Ανατολής. Είχαν χαθεί 250.000 στρατιώτες. Ο εκτουρκισμός θα ‘χε σβήσει τον ελληνισμό της Μ. Ασίας αν έλειπε ο Σμύρνης Χρυσόστομος που ξεσήκωσε του Ευρωπαίους.
Στην αποβίβαση του ελληνικού στρατού στο λιμάνι της Σμύρνης, Τούρκοι τσέτες πυροβόλησαν και σκότωσαν Έλληνες στρατιώτες.
Οι Έλληνες ανταπέδωσαν. Λέγεται πως Ιταλοί πυροβόλησαν για να φανεί πως οι Έλληνες δεν μπορούν να επιβάλλουν την τάξη. Οι Τούρκοι στην προσπάθειά τους να εξαφανίσουν τον ελληνισμό της Μ. Ασίας διέπραξαν φρικτά εγκλήματα. Τον Ιούνιο 1919 μπήκαν στην πόλη του Αϊδινίου κι έσφαξαν 3.000 από τους 7.500 κατοίκους. Προ της σφαγής έβγαζαν δόντια, μάτια κι έκοβαν αυτιά, μύτες, γλώσσες. Στην επιμονή των Τούρκων ν’ αλλαξοπιστήσουν, φώναζαν “Ζήτω η Ελλάς”. Από τον Μάιο του 1919, είχε οριστεί ύπατος αρμοστής της Σμύρνης ο Αριστείδης Στεργιάδης. Ήταν πιο επιεικής στους Τούρκους παρά στους Έλληνες. Όταν ήρθαν στην εξουσία οι βασιλικοί, τον άφησαν στη θέση του. Λέγεται πως ήταν πράκτορας των Άγγλων. Ο Σμύρνης Χρυσόστομος τον παρακάλεσε να οργανώσει μικρασιατικό στρατό για να βοηθήσει την ελληνική προσπάθεια κι αρνήθηκε. Ο Χρυσόστομος είχε συγκρουστεί πολλές φορές μαζί του. Σ’ επιστολή του στο Βενιζέλο έγραφε: “Απεστείλατε στη Σμύρνη ένα παράφρονα κι εγωιστή”.
Εναντίον του Στεργιάδη ήταν ο αρχηγός της στρατιάς Παρασκευόπουλος, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Βενιζέλου, Ρεπούλης και πολλοί άλλοι. Ο Βενιζέλος συμβούλευε να τον υπακούσουν. Τον Αύγουστο του 1920 υπεγράφη η συνθήκη των Σεβρών (Σέβρες, προάστιο του Παρισιού). Το όνειρο των Ελλήνων έγινε πραγματικότητα. Η πατρίδα μας έγινε η χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, με τριπλάσιο πληθυσμό. Στη 10ετία 1910-1920 έγινε 7.156.000 ενώ ήταν 2.632.000. Δύο μέρες μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών έγινε δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου στη Λυών της Γαλλίας, από τους βασιλικούς Τσερέτη και Κοράκη. Ο Βενιζέλος ξέφυγε τρέχοντας μέσα στο πλήθος.
Αυτή η απόπειρα δημιούργησε θλιβερή κατάσταση στην Αθήνα. Οι Βενιζελικοί έκαμαν αποτρόπαιες πράξεις σε βάρος των βασιλικών. Τότε δολοφονήθηκε κι ο Ιωάννης Δραγούμης. Τρεις μήνες μετά τη συνθήκη των Σεβρών, ο Βενιζέλος έκαμε εκλογές και καταψηφίστηκε. Αυτή την αποτυχία κανείς δεν την περίμενε. Είναι η αρχή της Μικρασιατικής Καταστροφής. Επανήλθε στο θρόνο ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, γερμανόφιλος και μισητός στους συμμάχους. Στη δυνδιάσκεψη του Λονδίνου το 1921 φάνηκε η φιλοτουρκική πολιτική Γάλλων, Ιταλών και Ρώσων. Οι Άγγλοι δήλωσαν στο νέο πρωθυπουργό της Ελλάδας Γούναρη πως δεν θα έδιναν καμία βοήθεια για τη συνέχεια της Μικρασιατικής εκστρατείας.
Πήγαινε, λένε, στον Γούναρη και πες στο βασιλιά σας να επαναφέρει το Βενιζέλο, γιατί χρήματα δεν σας ξαναδανείζομε και θ’ αντιμετωπίσετε σοβαρά προβλήματα. Όταν μετέφερε ο Γούναρης τα νέα στον Κωνσταντίνο αυτός κρατούσε στα χέρια του ένα φλιτζάνι, το πέταξε καταγής και διαλύθηκε. Έτσι να γίνει η Ελλάδα, είπε, Βενιζέλος δεν ξανάρχεται.
Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου έφερε σ’ όλες τις υπηρεσίες αντιβενιζελικούς. Έδιωξε το Μητροπολίτη Αθηνών Μελέτιο και 20 ακόμη μητροπολίτες καθώς και 7 της Μ. Ασίας. Αντικατέστησε τον αρχιστράτηγο Παρασκευόπουλο με το δικό του Παπούλια κι αργότερα με το Χατζηανέστη. Τα κηρύγματα των “βασιλικών” προ των εκλογών (1η Νοεμβρίου 1920) ήταν “η Ειρήνη” κι η επιστροφή των στρατιωτών στα σπίτια τους. Παρά τις υποσχέσεις ο Κωνσταντίνος συνέχισε τον πόλεμο, παρά τις προειδοποιήσεις Βενιζέλου και συμμάχων να μην παραβιαστεί η συνθήκη των Σεβρών.
Τα ελληνικά στρατεύματα έφτασαν νικηφόρα κοντά στην Άγκυρα. Ένα μικρό ρήγμα δημιουργήθηκε στο μέτωπο κι ο ελληνικός στρατός υποχώρησε, αδικαιολόγητα, άτακτα. Ευτυχώς, ο συνταγματάρχης Πλαστήρας συγκρατούσε με το σύνταγμά τους Τούρκους και βοηθούσε την υποχώρηση. “Οι Έλληνες δεν ηττήθηκαν από εμάς. Αυτοηττήθηκαν” είπε πολλές φορές μετά ο Τούρκος Κεμάλ. Ακολούθησαν σφαγές φρίκης. Στη Σμύρνη σφάγησαν 100.000 Έλληνες κι οι γυναίκες με τα μωράκια τους έπεφταν από τους γκρεμούς για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Πρώτος έφυγε ο Στεργιάδης. Μπήκε σε αγγλικό πλοίο που τον μετέφερε στη Γαλλία όπου έζησε μέχρι το 1950.
Ο Χρυσόστομος αρνήθηκε να φύγει. Βασανίστηκε στους δρόμους της Σμύρνης και κρεμάστηκε στην πλατεία. Στο λιμάνι της Σμύρνης ήταν πλοία των συμμάχων. Σ’ αυτά έτρεχαν και σκαρφάλωναν να σωθούν οι δυστυχισμένοι Έλληνες κι οι σύμμαχοι τούς πετούσαν στη θάλασσα.
Χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Οι περισσότεροι χάθηκαν. Η γενοκτονία των Μικρασιατών Ελλήνων ήταν αποτέλεσμα της διχόνοιας που συνεχώς θέτει σε κινδύνους αφανισμού την πατρίδα. Ο Πλαστήρας, ο Γονατας κι ο Φωκάς γκρέμισαν το καθεστώς Κωνσταντίνου, που εκδιώχτηκε. Σχημάτισαν επαναστατική κυβέρνηση, κάλεσαν έκτακτο στρατοδικείο και καταδίκασε τους υπεύθυνους της καταστροφής: Γούναρη, Θεοτόκη, Μπαλτατζή, Πρωτοπαπαδάκη, Στράτο και Χατζηανέστη, που εκτελέστηκαν.
Ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές, που δεν έπρεπε να κάμει, γιατί ο λαός είχε κουραστεί με τους μακροχρόνιους πολέμους. Με την αποστολή δε του εκστρατευτικού σώματος στην Ουκρανία να πολεμήσει μαζί με τους συμμάχους τους Μπολσεβίκους, έκαμε εχθρό του το Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι έμποροι κι οι μεσάζοντες θησαύριζαν κι ο λαός πεινούσε. Καταψηφίστηκε από τους Μουσουλμάνους, κομμουνιστές κι Εβραίους. Την παραμονή των εκλογών πέθανε ο βασιλιάς Αλέξανδρος. Ο λαός ήθελε αλλαγή. Δεν βοήθησε τους Πόντιους να κάμουν κράτος που θα εμπόδισε το Λένιν να βοηθά τον Κεμάλ.