Δε χρειάζεται ειδίκευση για να αντιληφθεί κανείς ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται η πανδημία στις συνθήκες της χώρας μας, συνιστά παγκόσμια επιτυχία. Με ένα επιστη-μονικό επιτελείο καταρτισμένο και σοβαρό στο σχεδιασμό. Με ένα ιατρικό σύστημα που ιχνηλατεί ανά την επικράτεια και εφαρμόζει ακούραστα. Με ένα δίκτυο νοσηλευτικών υποδομών που δίνει ηρωικές μάχες στις πιο αντίξοες συνθήκες των γνωστών στερήσεων που του είχαν επιβληθεί.
Με όλα αυτά γίναμε παγκόσμιο θετικό υπόδειγ-μα. Η επισήμανση δε στοχεύει στη χαλάρωση αλλά στη συνέχιση εφαρμογής των με-τρων που ανακοινώνονται. Άλλωστε, φωτεινό παράδειγμα είναι και η συμπεριφορά του πολιτικού κόσμου που δείχνει σε γενικές γραμμές ομοψυχία στο πρόβλημα, με προεξάρχουσα την κυβέρνηση η οποία πιστώνεται και το μερίδιο της στην επιτυχία.
Διαψεύδονται, όμως όσοι επί δεκαετίες αν όχι αιώνες, υποστήριζαν πως δεν είμαστε ικανοί παρά να ακολουθούμε άλλους, και πως μόνο ένα σύστημα που μας αντιμετωπί-ζει ως ραγιάδες μπορεί να αποδώσει στη χώρα μας. Όταν στο παρελθόν αντιτάσσαμε σ’αυτά πως οι συμπατριώτες μας στον Καναδά ή την Αυστραλία τα καταφέρνουν μια χαρά σαν σύγχρονοι πολίτες, συναντούσαμε αντεπιχειρήματα, για το πού οφείλεται και δαμάζονται εκεί τα υποτιθέμενα κακά της φυλής μας.
Να όμως ένα τρανταχτό πα-ράδειγμα απόρριψης των θεωριών για την έμφυτη κακοδαιμονία που επιμένουν ότι κυριαρχεί στο λαό μας. Στην πραγματικότητα, είμαστε σαν όλους τους Ευρωπαίους ικανοί να λύνουμε τα προβλήματα μας, με επάρκεια όποτε το επιβάλλουν οι συνθήκες. Αλλά έχουν πραγματική αιτία και οι θιασώτες του ραγιαδισμού να λένε τα δικά τους. Ας δούμε όμως τα δεδομένα.
Για την αντιμετώπιση της πανδημίας υπήρχε από το 2004 ένα επιστημονικό σχέδιο το οποίο οι υγειονομικοί μας ασκήθηκαν να εφαρμόζουν. Υπήρξε, παράλληλα, με την έκρηξη της επιδημίας και η πολιτική βούληση εφαρμογής του σχεδίου, πράγμα διόλου συνηθισμένο. Να φανταστούμε τι θα γινόταν αν είχαμε μια κυβέρνηση καθη-λωμένη σε εμμονές, ότι η κρίση θα λυνόταν με βάση τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Με τον τρόπο πχ του κοινοβουλευτικού αρχηγού που θεώρησε ευκαιρία να λανσάρει νέο μαντζούνι στο διαδίκτυο.
Θα μπορούσαμε επίσης να φανταστούμε, τι θα γινόταν αν η Ελλάδα καλούνταν να λύσει το τωρινό πρόβλημα με το σύστημα υγείας και την ΕΡΤ του 2014. Ή με τις ιδιωτικές κλινικές κουμπάρων, και πλάι στα προγράμματα ριάλιτι των ιδιωτικών καναλιών, που θα μόρφωναν τα παιδιά μας. Στα δύσκολα “έκα-μαν πίσω” από την πρώτη εβδομάδα οι εκπρόσωποι εκείνου του συστήματος.
Ας δούμε όμως την άλλη όψη του προβλήματος που βρίσκει θιασώτες τους θεωρητικούς του ραγιαδισμού. Στον τομέα συγκεκριμένα, της πολεοδομίας, τη φορά αυτή. Όπως η επιδημιολογία έχει και η πολεοδομία επιστημονικές αρχές και κανόνες. Λίγο πριν έλθει η δικτατορία – πριν μισό και βάλε αιώνα, – είχαν ανατεθεί πολεοδομικές μελέτες για την αντιμετώπιση των αυξητικών πιέσεων στο Ηράκλειο και σε άλλες πό-λεις μεσαίου μεγέθους.
Η δικτατορία που παρέλαβε τη μελέτη του Ηρακλείου από ένα σπουδαίο πολεοδόμο, αντί να την εφαρμόσει βρήκε την εύκολη λύση να αυξήσει τον αριθμό ορόφων και έτσι τη χωρητικότητα της πόλης. Χίλια μύρια έχουν επακολουθήσει με τη διάλυση του ιστορικού κέντρου που οδήγησε η επιλογή εκείνη. Κατά τη μεταπολίτευση νομίζαμε πολλοί, πως ήταν αυτονόητη η επικαιροποίηση της πολεο-δομικής μελέτης Προβελέγγιου. Άδικα πίεσε για το σκοπό αυτό ο τεχνικός κόσμος της ανατολικής Κρήτης.
Αλλά και η εκπόνηση το 1979 μιας νέας μελέτης, που αντιμετώπιζε το Ηράκλειο ως πόλη-φραγμό στο μεγάλο κύμα αστυφιλίας προς την Αθήνα, δε συγκίνησε τους τοπι-κούς αυτοδιοικητικούς παράγοντες. Με αποτέλεσμα η πόλη, σε μια περίοδο έντονης ζήτησης οικοπέδων, να καταφύγει από το 1975 μέχρι το 1990 κυρίως στα αυθαίρετα. Έκτοτε ο Δήμος κάνει μπαλώματα στα προβλήματα που έχουν προκύψει.Το Ηράκλει-ο ονομάστηκε πρωτεύουσα των αυθαιρέτων στη χώρα. Και τι με αυτά, θα ρωτήσει κανείς. Υπήρξαν επακόλουθα, όπως θα είχε επακόλουθα μια άλλη αντιμετώπιση του κορωνοίού.
Η επιστημονική επέκταση της πόλης, που απορρίφθηκε είχε σαν αρχές να προστατευτεί η γη ψηλής παραγωγικότητας, να περιοριστεί το κόστος αστικών μετακινήσεων με μια συνεκτική πολεοδόμηση, να είναι λειτουργική η οργάνωση του αστικού χώρου, να διατηρηθούν οι πολιτιστικές αξίες και οι κανόνες διασφάλισης ελεύθερων χώρων.
Η κυρίαρχη αντίληψη των δημοτικών παραγόντων ήταν να γίνουν όλα γρήγορα, επιμηκύνοντας τις υπάρχουσες μεταφορικές αρτηρίες. Το επίμαχο για τις δυο πλευρές, την επιστημονική και την εμπειρική ήταν πολύ απλό, όπως σήμερα οι ε-ντολές να αποφεύγουμε το συνωστισμό και να απολυμαίνουμε τα χέρια και όσα πιά-νουν. Αυτό που ζούμε σήμερα στο Ηράκλειο και θα συνοδεύει πολλές επόμενες γενι-ές, είναι κακέκτυπο πόλης.
Το δημοτικό ταμείο για απροσδιόριστο μελλοντικό χρόνο θα καλείται να δαπανά, όχι για αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων, αλλά για αναστολή των κινδύνων της κακής πολεοδόμησης. Όσα και αν δαπανηθούν για ευπρεπισμό της παλιάς πόλης, που είναι το μόνο τμήμα της με στοιχειώδη οργάνωση, το Ηράκλει-ο στο προβλεπτό μέλλον δε θα είναι μια πόλη με την κανονική έννοια του όρου.
Η δημοτική ηγεσία, όταν γινόταν η συζήτηση για το πρόβλημα, έβγαλε το σύνθημα, πως “τους επιστήμονες τους ακούμε, αλλά δεν τους υπακούμε”. Καλή ώρα, αυτά που λέει ο κ. Τσιόδρας,- μπορεί και να αγνοούνται. Οι πολεοδομικές μελέτες πρόβλεπαν να είναι όριο της πόλης ο εθνικός δρόμος, με εξαίρεση την ενότητα Άη Γιάννη- Αμπε-λόκηπων που ξέφευγαν από παλιά. Η πόλη με όρια από το παπα-Τίτου μετόχι μέχρι το Σταυρωμένο έχει τώρα την παγκόσμια πρωτοτυπία να διασχίζεται από ένα εθνικό δρόμο.
Οι ιδιοκτήτες στην αυθαίρετη επέκταση που έγινε πάνω σε γη εξαιρετικής παραγωγικότητας, κατά ένα μέρος αρδευόμενης, αποκόμισαν οικονομικό όφελος. Αλλά μια κατάλληλη για πολεοδόμηση έκταση στη βόρεια παραλία μέχρι τη Ρογδιά, που πρότειναν οι μελέτες, θα μείνει ουσιαστικά αναξιοποίητη. Εξάλλου ο μεγαλύτερος πολιτιστικός θησαυρός, όχι μόνο του Ηρακλείου και της Ελλάδας, αλλά όλης της Ευρώπης, η Κνωσός θα πνίγεται στους αιώνες από επίσημα και ανεπίσημα αυθαίρετα. Διότι η έκταση από την Κνωσό ως το παραλιακό μέτωπο που στο μεγάλο της μέρος ήταν δημόσια και προβλεπόταν αδόμητη, με τα μινωικά εργαστήρια και άλλες αρχαιότητες παντού, μετατράπηκε με τεχνάσματα σε ιδιωτική και εντάχθηκε, παράνομα φυσικά στην πόλη.
Η απόρριψη μιας νόμιμης πολεοδόμησης βασισμένης σε κανόνες, δεν ήταν μια αθώα αντιπαράθεση ισότιμων προτάσεων. Προχώρησε με παράνομες, κατά το πλείστον, κατατμήσεις και με ιδιοποίηση γης του δημοσίου. Υπήρξαν ωφελούμενοι από τη διαδικασία αυτή. Όμως το ιδιωτικό όφελος είναι σταγόνα στον ωκεανό απέναντι στη δημό-σια ζημιά που έχει προκύψει. Έτσι και με την αντιμετώπιση της πανδημίας υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Κύριος ωφελημένος είναι το δημόσιο, ο ανώνυμος Έλληνας πολίτης στον οποίο στηρίζεται η σημερινή επιτυχία.
Το αποτέλεσμα επιβεβαιώνει ότι οι πολίτες της χώρας μας μπορούν. Έχουμε τώρα μια αφετηρία για νέους στόχους από την επομένη διασφάλισης αυτής της νίκης. Μπορούμε να πάρουμε στα χέρια μας τη διαχείριση πρώτα απ όλα των δημόσιων αγαθών. Όπως η υγεία, η παιδεία, οι πόλεις και γενικά οι δημόσιοι χώροι, η παραγωγική γη, η δημόσια οικονομία της χώρας που είναι πτωχευμένη. Σε όλους αυτούς τους τομείς υπάρχουν επιστημονικά εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν για το γενικό καλό.