Με αφορμή τη ρηχή και επιλεκτική μνήμη συμπολιτών μας, θεώρησα σκόπιμο να υπενθυμίσω μερικά χρήσιμα ιστορικά γεγονότα, που αφορούν την πορεία της ΔΕΥΑΗ. Όπως είναι γνωστό η ΔΕΥΑΗ ιδρύθηκε επί δημαρχίας του αείμνηστου Μ. Καρέλλη το 1983 με τον νόμο 1069/80, ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, με κοινωφελή, μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Ο πληθυσμός της πόλης Ηρακλείου τότε ήταν 101.634 κάτοικοι. Το 1989 Η ΔΕΥΑΗ έγινε μέλος της ΕΔΕΥΑ.
Παρά τις αρχικές δυσκολίες, που ακολούθησαν μετά την ίδρυσή της, η ΔΕΥΑΗ, η μεγαλύτερη σχεδόν επιχείρηση της Κρήτης, είχε μια λαμπρή περίοδο κυρίως από το 1990 μέχρι το τέλος του 1994, επί δημαρχίας του κ. Κώστα Κληρονόμου, κατά την οποία πρόεδρος του Δ.Σ. της ΔΕΥΑΗ ήταν ο κ. Γιάννης Βασ. Σμπώκος, μηχανολόγος μηχανικός και γενικός διευθυντής ο αείμνηστος Αλέκος Μακατούνης, πολιτ. μηχανικός.
Τότε η ΔΕΥΑΗ ήταν οργανωμένη και λειτουργούσε άρτια με διπλάσιο σχεδόν προσωπικό από ότι σήμερα, που ο εξυπηρετούμενος πληθυσμός του Δήμου έχει περίπου διπλασιασθεί. Είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με την ΕΔΕΥΑ και διεθνή Fora, κυρίως ευρωπαϊκά και είχε αποκτήσει τεράστια εμπειρία και τεχνολογικές γνώσεις.
Επίσης, εκτελέστηκαν σημαντικότατα έργα υποδομής, όπως ο εκσυγχρονισμός σημαντικών τμημάτων του υδρευτικού και αποχετευτικού δικτύου της παλαιάς πόλης, ο κεντρικός αποχετευτικός αγωγός και η κατασκευή και λειτουργία της κεντρικής μονάδας επεξεργασίας των αστικών υγρών αποβλήτων της πόλης. Ακόμη έγιναν υδρευτικά έργα με τα οποία αυξήθηκε η ποσότητα και φυσικά η ποιότητα του υδρευτικού νερού.
Ειδικότερα ολοκληρώθηκαν αρχικά υδρευτικές γεωτρήσεις στην περιοχή Τυλίσου με συνολική παροχή 300 m3 νερού/την ώρα περίπου και στη συνέχεια στην Κέρη με συνολική παροχή 250 m3 νερού/την ώρα, με τις οποίες διπλασιάστηκε σχεδόν η παροχή νερού και ανακουφίστηκε το οξύτατο υδρευτικό πρόβλημα της πόλης. Επίσης άρχισε και ολοκληρώθηκε η μονάδα επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων. Ας σημειωθεί εδώ ότι επρόκειτο για την πλέον σύγχρονη μονάδα η οποία εκείνη την εποχή, πριν 30 περίπου χρόνια, παρήγε ηλεκτρική ενέργεια αξιοποιώντας το παραγόμενο βιοαέριο στη Μονάδα.
Τότε κατασκεπάστηκε και ο Ανατολικός Κεντρικός Αποχετευτικός Αγωγός (ΑΚΑΑ), ένα σύνθετο έργο με σήραγγα μήκους 3,5 km και οι αγωγοί, που οδηγούν τις επεξεργασμένες εκροές στην θάλασσα σε απόσταση περίπου 1 km περίπου.
Περίπου το 30% της ζήτησης νερού της Σιγκαπούρης καλύπτεται από NEWater. Πρέπει επιτέλους να γίνει κατανοητό ότι η άντληση, η μεταφορά, η επεξεργασία και η κατανάλωση του πόσιμου νερού σε μια πόλη και στη συνέχεια η συλλογή, μεταφορά και επεξεργασία των υγρών αποβλήτων σε μια μονάδα επεξεργασίας και η διάθεσή τους στη συνέχεια στη θάλασσα δεν είναι ούτε ενδεικνυόμενη αλλά ούτε αειφόρα διαδικασία.
Σε αυτό το πλαίσιο, όπως έχω ξανααναφέρει, μετά από πολλές προσπάθειες, το 1994 έγινε πρόταση από τη ΔΕΥΑΗ για ένα πιλοτικό έργο χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθούν οι επεξεργασμένες εκροές για άρδευση των πέριξ περιοχών τους θερινούς μήνες, για εμπλουτισμό του υποκείμενου υδροφορέα τον χειμώνα και για άλλες χρήσεις. Το ανταγωνιστικό αυτό έργο εγκρίθηκε στο τέλος του 1994 να χρηματοδοτηθεί με 2 εκατ. € από την ΕΕ.
Ήταν ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και καινοτόμο έργο για εκείνη την εποχή. Δυστυχώς, η νέα δημοτική Αρχή, που εκλέχτηκε το 1995 και η τότε νέα Διοίκηση της ΔΕΥΑΗ, θεώρησαν περιττή την υλοποίηση αυτού του άκρως χρήσιμου έργου και παρά τις προσπάθειες του κ. Σμπώκου, τις δικές μου και πολλών άλλων μελών της προηγούμενης Διοίκησης της ΔΕΥΑΗ, άκουσον-άκουσον, επέστρεψαν στην ΕΕ την πρώτη δόση, που εν τω μεταξύ είχε εκταμιευθεί στο ταμείο της ΔΕΥΑΗ.
Απίστευτο και όμως αληθινό και πρωτόγνωρο για τα χρονικά της ΕΕ. Και όχι μόνο αυτό, όλοι αυτοί οι Κύριοι μέχρι σήμερα πιστεύουν ότι έπραξαν τα καλύτερα για την πόλη μας. Ούτε μια απλή συγγνώμη!
Επίσης είχε προγραμματισθεί η χρήση των νερών του Αλμυρού Ηρακλείου για μικρό διάστημα προς το τέλος της χειμερινής περιόδου, τότε που η πηγή δίνει τη μεγαλύτερη ποσότητα νερού και η ποιότητά του πληροί σχεδόν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πόσιμου νερού, που ορίζει η ΕΕ Οδηγία 2020/2184 (αναδιατύπωση της 1998/83).
Σύμφωνα με μετρήσεις του Πολυτεχνείου Κρήτης (Μονώπολης, κ. α., 1996), το νερό της πηγής του Αλμυρού Ηρακλείου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμη και ως πόσιμο για 45-50 ημ./έτος, όταν τα διαλυμένα στερεά (TDS)<300 mg/λίτρο νερού, που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν περίπου 5 εκατ. m3 νερού/έτος (μετά βέβαια από αποθήκευσή του). Για το σκοπό αυτό είχε γίνει προκαταρτική μελέτη.
Με τη λήξη της θητείας του κ. Σμπώκου στο τέλος του 1994, άρχισε δυστυχώς η σταδιακή υποβάθμιση της ΔΕΥΑΗ με το διορισμό Διοικήσεων, αποτελούμενων από πολύ αξιόλογους μεν συμπολίτες, αλλά δυστυχώς με περιορισμένες γνώσεις και εμπειρία διοίκησης της μεγαλύτερης σχεδόν Επιχείρησης της Κρήτης. Ευτυχώς, παρέμειναν αξιόλογα υπηρεσιακά στελέχη, που υπό αντίξοες συνθήκες, την κράτησαν όρθια μέχρι σήμερα.
Δυστυχώς το φωτεινό παράδειγμα του κ. Σμπώκου ουδείς μέχρι σήμερα έχει μιμηθεί. Λες και από τους 175.000 δημότες του Ηρακλείου λείπουν νέοι άξιοι, εκπαιδευμένοι, μετεκπαιδευμένοι σε συναφή θέματα και γνώσεις και εμπειρία συμπολίτες μας, να διοικήσουν άρτια και αποτελεσματικά τις Δημοτικές Επιχειρήσεις μας, σε αξιοκρατική και διαφανή βάση, αντί οι Δημοτικές Αρχές να περιορίζουν τις επιλογές τους σε τόσο κρίσιμες θέσεις, στους ολιγάριθμους αιρετούς, συνήθως χωρίς ειδικές γνώσεις και εμπειρία, με δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, αφού εξάλλου δεν υπάρχει κανένας νομικός περιορισμός.
Αναφέρω ακόμη ότι ο κ. Σμπώκος πίστευε και προωθούσε παράλληλα τον κοινωνικό με τον ανταποδοτικό χαρακτήρα των ΔΕΥΑ, με εξωστρέφεια και υγιή και διαφανή συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Είχε προοδευτικές απόψεις και θέσεις, που πολλοί σημερινοί δημοτικοί άρχοντες θα μπορούσαν να τις θεωρήσουν εξωπραγματικές. Κάποτε πρέπει να κατανοήσομε ότι σε αυτόν τον τόπο δεν υπάρχουν δυο Ελλάδες, τουλάχιστο σε αντικείμενα ύδρευσης και αποχέτευσης.
Τον ενθυμούμαι να καταθέτει κάθε μήνα την αντιμισθία του ως προέδρου του Δ.Σ. της ΔΕΥΑΗ στο ταμείο του Συλλόγου των Εργαζόμενων στη ΔΕΥΑΗ, πράξη που μιμηθήκαμε και ακολουθήσαμε τα περισσότερα μέλη του τότε Δ.Σ. της Επιχείρησης. Επίσης αναλάμβανε την φιλοξενία σε ξενοδοχείο του, ξένων επισκεπτών της ΔΕΥΑΗ, όπως του καθηγητή του Πανεπιστημίου Καλιφόρνιας κ. Τσομπάνογλου, που είχε προσκληθεί κατ’ επανάληψη, για να συνδράμει συμβουλευτικά στην εκτέλεση βασικών έργων υποδομής της πόλης μας.
Ο κ. Σμπώκος ήταν υπόδειγμα ευγένειας και ταυτόχρονα ένας σύγχρονος manager, με τεράστια εμπειρία, θέληση και γνώσεις, που μπορούσε, με τη συνδρομή των περισσότερων μελών του Δ.Σ., να παρακολουθεί, να κατευθύνει, να ελέγχει και να αξιολογεί πρόσωπα και έργα. Που ήξερε να διαχωρίζει τη Διοίκηση από την Υπηρεσία της ΔΕΥΑΗ και τα στελέχη της, χωρίς καμία ανάμιξή του στην καθημερινή λειτουργία της Επιχείρησης.
Επίσης ενθυμούμαι τις προσπάθειες πολυαρίθμων συνδημοτών μας να τον πείσουν να είναι υποψήφιος δήμαρχος Ηρακλείου και πιθανόν και εκλεγμένος δήμαρχος Ηρακλείου το τέλος του 1994. Πιστεύω ακράδαντα ότι αν είχε εκλεγεί τότε δήμαρχος, θα είχε αλλάξει το Ηράκλειο και θα αποτελούσε πανελλαδικά παράδειγμα προς μίμηση. Θα ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα περίοδος για την πόλη μας. Τι κρίμα!
Τέλος, θεωρώ ότι είναι χρήσιμο να δημοσιοποιούνται τα παραπάνω, ως ερέθισμα σε συμπολίτες μας να ενθυμηθούν εκείνη τη λαμπρή περίοδο. Το κυριότερο όμως ως δίδαγμα για τους νεότερους για το πώς πρέπει να λειτουργεί ένας φορέας, προκειμένου να παράγει αξιόλογο έργο.
Όλοι αυτοί που συνυπήρξαν, συνεργάστηκαν και συμπορεύτηκαν με τον κ. Σμπώκο όλα εκείνα τα χρόνια, καταγράφουν την άψογη συμπεριφορά του, τη διοικητική επάρκειά του και τις αξιόλογες γνώσεις του, που αποτελούν παρακαταθήκη για τη ΔΕΥΑΗ. Τού αξίζει να τιμηθεί αρμοδίως και να τονιστεί η ιστορία όλου αυτού του σοβαρού έργου που, αν είχε συνεχιστεί, θα είχαμε βελτιωθεί σημαντικότερα.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι άμισθος ως πρώην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου (Δ.Σ.) της ΔΕΥΑΗ, μέλος του Δ.Σ. της Ένωσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΕΔΕΥΑ) και Τεχνικός Σύμβουλος της ΕΔΕΥΑ