Το νερό ήταν το βασικό στοιχείο της δημιουργίας [Θαλής ο Μιλήσιος (ca 640/35-543 π.Χ.)]. Τις αρχές αυτές του Θαλή, ενστερνίστηκαν μετέπειτα αρχαίοι φιλόσοφοι και δάσκαλοι, όπως ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), που διατύπωσε στα «Μετεωρολογικά» τη θεωρία για την ανακύκλωση του νερού.
Διεθνώς, οι τρέχουσες περιβαλλοντικές συνθήκες έχουν προκαλέσει στενότητα στη διαθεσιμότητα επαρκών ποσοτήτων νερού από υπάρχοντες υδατικούς πόρους. Επομένως, είναι πλέον αδήριτη η ανάγκη για αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων υδατικών πόρων με έγκαιρο προγραμματισμό, σχεδιασμό και σοβαρότητα, όπως γίνεται σε όλον τον ευνομούμενο κόσμο.
Το Ισραήλ, παρά την μακρόχρονη εμπόλεμη κατάσταση στην οποία έχει εμπλακεί και η οποία δυστυχώς συνεχίζεται, πρωτοπορεί παγκοσμίως στην ανάπτυξη τεχνολογιών διαχείρισης των μη συμβατικών υδατικών πόρων.
Ως μια χώρα ελλειμματική σε διαθέσιμους υδατικούς πόρους, αλλά και μία χώρα της τεχνολογικής προόδου, κυρίως σε ό,τι αφορά την έρευνα και τεχνολογία υδατικών πόρων, επιδόθηκε από πολύ νωρίς στην ανάπτυξη και ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων.
Όπως έχει αναφερθεί επανειλημμένα, αυτή η μικρή χώρα πρωτοπορεί στην αξιοποίηση των μη συμβατικών υδατικών της πόρων, αφού σήμερα είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως, όπου το 100% της κατανάλωσης νερού για την ύδρευση και τη βιομηχανία (4,00 εκατομ. m³/ημέρα) είναι αφαλατωμένο.
Επίσης, περισσότερο από το 90% των εκροώντων αστικών υγρών αποβλήτων της χώρας επεξεργάζεται και επαναχρησιμοποιείται κυρίως για γεωργικούς σκοπούς. Αυτή την πρόοδο του Ισραήλ στη διαχείριση μη συμβατικών υδατικών πόρων, ακολουθούν διεθνώς και πολλές άλλες χώρες.
Σήμερα λειτουργούν παγκοσμίως πάνω από 25.000 μονάδες αφαλάτωσης σε 180 χώρες, που παράγουν αφαλατωμένο νερό πάνω από 100 εκατομ. m³/ημέρα (Angelakis et al., 2021). Οι δέκα μεγαλύτερες μονάδες βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ.
Στην Ισπανία σήμερα, λειτουργούν περίπου 100 μονάδες αντίστροφης ώσμωσης (RΟ), αναδεικνύοντας τη χώρα ως τον μεγαλύτερο χρήστη αφαλατωμένου νερού στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τεχνολογικά μία από τις ισχυρότερες παγκοσμίως, όπου το αφαλατωμένο νερό χρησιμοποιείται ακόμη και για άρδευση.
Επίσης, στην Κύπρο 80% του νερού ύδρευσης είναι αφαλατωμένο, ενώ πρωτοστατεί στην επαναχρησιμοποίηση νερού στην EE, όπου περισσότερο από το 80% των εκροών των αστικών υγρών αποβλήτων της χώρας, επεξεργάζεται και επαναχρησιμοποιείται τόσο για άρδευση, όσο και για εμπλουτισμό παράκτιων υπόγειων υδροφορέων, κυρίως τη χειμερινή περίοδο.
Επίσης, στη Μάλτα, 80% του χρησιμοποιούμενου νερού είναι αφαλατωμένο, ενώ στην Αυστραλία σήμερα παράγονται κατ’ έτος, περίπου 1,75 εκατομ. m³/ημέρα αφαλατωμένου νερού. Αυτό ισχύει και σε πολλές άλλες χώρες, όπως αυτές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στις ΗΠΑ, τη Σιγκαπούρη, το Μεξικό, καθώς και σε μικρά νησιωτικά κράτη στον Ειρηνικό και αλλού.
Σύμφωνα με τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, στο Ισραήλ σήμερα χρησιμοποιούνται ετησίως 2,81 δισεκατ. m3 νερού ως εξής: (α) Αφαλατωμένο με RΟ, για ύδρευση και βιομηχανία 1,46 δισεκατ. m3, με πολύ μικρές απώλειες.
(β) Επαναχρησιμοποιούμενο νερό για γεωργικούς σκοπούς 0,75 δισεκατ. m3.
Και (γ) φυσικό νερό 0,60 δισεκατομ. m3. Σημειώνεται ότι τo αφαλατωμένο νερό είναι νερό υψηλής ποιότητας, αφού η διαθέσιμη τεχνολογία επιτρέπει την παραγωγή νερού κάθε επιθυμητής ποιότητάς του.
Αντίθετα, στη χώρα μας φαίνεται να βρισκόμαστε ακόμη στον περασμένο αιώνα, με πεπαλαιωμένες αντιλήψεις και άγνοια της τεράστιας προόδου, που έχει συντελεστεί διεθνώς σε αυτήν την τεχνολογική περιοχή.
Ως αποτέλεσμα, σήμερα χρησιμοποιούνται ετησίως 7,5 δισεκατομ. m3 νερού, από το οποίο μη συμβατικοί υδατικοί πόροι είναι μόνον το 2,5%, δηλαδή: (α) Αφαλατωμένο για ύδρευση 0,065 δισεκατομ. m3 και (β) επαναχρησιμοποιούμενο νερό για άρδευση 0,130 δισεκατομ. m3.
Επίσης, οι απώλειες νερού, ιδιαίτερα στο νερό άρδευσης, είναι αυξημένες.
Διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, η ελλειμματικότητα των υδατικών πόρων σε αρκετές χώρες συνεχώς αυξάνει.
Σήμερα, η αξιοποίηση των μη συμβατικών πηγών, αποτελεί μονόδρομο για την ασφαλή ικανοποίηση των υδατικών αναγκών των κοινωνιών και όχι μόνο. Ιδιαίτερα στην Κρήτη που είναι μια ευλογημένη περιφέρεια, με μια μακρόχρονη και λαμπρή ιστορία, που διαθέτει αξιόλογες υφάλμυρες πηγές, που διατίθενται για παραγωγή αφαλατωμένου νερού, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος, από ό,τι αυτό από θαλάσσιο νερό, για κάθε χρήση και με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά.
Εκτιμάται ότι από παράκτιες υφάλμυρες πηγές της Κρήτης εκρέουν στην θάλασσα ετησίως 1 δισεκατομ. m3 υφάλμυρου νερού και όμως η ελλειμματικότητα νερού αυξάνει σημαντικά, ακόμη και στο Ηράκλειο, την μεγαλύτερη πόλη και πρωτεύουσα της Κρήτης.
Είναι αυτονόητο ότι η άμεση αξιοποίησή τους πρέπει να αποτελέσει την πρώτιστη και όχι την έσχατη λύση για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Υπάρχει ατεκμηρίωτη δυσπιστία για την ποιότητα του αφαλατωμένου νερού.
Ακόμη και ειδικοί επιστήμονες θεωρούν το αφαλατωμένο νερό, ακόμη και αυτό που παράγεται από υφάλμυρο νερό, ως βιομηχανικό νερό και υψηλού κόστους. Αυτό είναι εξωπραγματικό και ο χρησιμοποιούμενος όρος βιομηχανικό νερό είναι εντελώς αδόκιμος.
Το νερό είναι ένα και μοναδικό (Αγγελάκης, 2025 και Angelakis et al., 2025).
Σχετικά με το κόστος παραγωγής αφαλατωμένου νερού από θαλάσσιο νερό, αυτό κυμαίνεται από 0,45 έως 0,50€/m³ νερού. Η τιμή αυτή έχει επιβεβαιωθεί πολύ πρόσφατα από αξιόπιστες πηγές, τόσο ισραηλινές όσο και κυπριακές Αρχές.
Αντίθετα, το κόστος του αφαλατωμένου νερού από υφάλμυρο νερό, όπως στην ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου είναι πολύ μικρότερο, μόνο 0,15 €/m3, δηλαδή το 30% περίπου του κόστους αυτού που παράγεται από θαλάσσιο νερό.
Διεθνώς, προβλέπεται ότι στο μέλλον η αφαλάτωση θα αυξάνεται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς και θα αποτελέσει την κύρια πηγή υδροδότησης, ενώ το κόστος παραγωγής αφαλατωμένου νερού θα μειωθεί ακόμη περισσότερο.
Επομένως, ουδεμία δικαιολογία υπάρχει πλέον για την κωλυσιεργία και τη διστακτικότητα στην αξιοποίηση αυτού του πολύτιμου μη συμβατικού υδατικού πόρου. Απαιτούνται σοβαρές και επιστημονικά δόκιμες αποφάσεις για την έγκαιρη, έγκυρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του υδατικού προβλήματός μας.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2025). Νερό μοναδικό και αναντικατάστατο. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου, 31/03/2025, https://www.patris.gr/stiles/proektaseis/neromonadiko-kai-anantikatastato/
Angelakis, Α. Ν., Tchobanoglous, G., and Kourgialas, Ν. Ν. (2025).
Implementing the One Water Concept in Greece: Interdisciplinary Insights and Challenges. Water (υπό δημοσίευση).
Angelakis, A. N., Valipour, M., Choo, K-Ho, Ahmed, A. T., Baba, A., Kumar, R., Toor, G. S., and Wang, Z. (2021). Desalination: From ancient to present times and future. Water, 13, 2222. https://doi.org/10.3390/w13162222.
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο fellow του Παγκόσμιου Οργανισμού Νερού (IWA)