Η φιλοσοφία συνιστά μια πράξη ελευθερίας, που προσιδιάζει στη φύση του ανθρώπου. Δεν είναι παιδί της τύχης, αλλά της ανάγκης. Ο Αριστοτέλης αναζητώντας τις απαρχές της το δηλώνει απερίφραστα στο πρώτο βιβλίο των Μετά τά φυσικά, όταν παρατηρεί ότι πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει (μετάφραση όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν από τη φύση τους την αναζήτηση της γνώσης).
Η επιθυμία να γνωρίσει ο άνθρωπος τον κόσμο και τον εαυτό του αποτελεί μια εσώτατη ψυχική ανάγκη που βρήκε διέξοδο αρχικά στον μύθο με τη φαντασία και τη συμβολική σκέψη για να έρθει η ωρίμανση με τον λόγο και τη φιλοσοφία και αργότερα την επιστήμη. Και πράγματι είναι αγάπη για τη σοφία (φιλῶ = αγαπώ). Ο Σωκράτης φορώντας το προσωπείο της Διοτίμας ονομάζει τον Έρωτα φιλόσοφο, που εκκινώντας από την άγνοια στρέφεται προς τη σοφία, η οποία χαρακτηρίζεται ως το πιο όμορφο πράγμα.
Η ερωτική επιθυμία φαίνεται να έχει κοινά χαρακτηριστικά με την αναζήτηση της αλήθειας, καθώς προκαλεί την ηδονή της αναζήτησης και την οδύνη της ανεπάρκειας και του ανεκπλήρωτου. Ωστόσο, ο άνθρωπος δεν σταματά να ερωτεύεται και να αναζητά τη γνώση που νοηματοδοτούν την ύπαρξή του.
Και αξίζει αυτή η αναζήτηση, γιατί, αν τελικός σκοπός της ύπαρξης, όπως ορίστηκε από πολλά φιλοσοφικά συστήματα, είναι η κατάκτηση της ευδαιμονίας, ποια άλλη δραστηριότητα θα οδηγήσει τον άνθρωπο ασφαλέστερα και αμεσότερα σε αυτήν από τη φιλοσοφία.
Η φιλοσοφία θα παράσχει τα ερείσματα στον άνθρωπο για να απαλλαγεί από το άγχος της ύπαρξής του. Ο άνθρωπος βιώνει την αγωνία του αυτοπροσδιορισμού, καθώς οφείλει να ορίσει ο ίδιος την κατεύθυνση της ζωής του, τιθασεύοντας τις απεριόριστες δυνατότητες της φύσης του. Γι’ αυτό θα πρέπει να ακεραιώσει την ευθύνη του με τον συνεχή αυτοέλεγχο της λογικής σκέψης, της εμβριθούς στοχαστικότητας, της αυτοκριτικής διάθεσης, της αυτοκυριαρχίας και πρωτίστως της αυτογνωσίας για να εκδηλώσει τα πάθη του, να συσχετιστεί με τους άλλους, να ενεργήσει.
Είναι το μόνο ον που έχει πλήρη συνείδηση της θνητότητας και της ματαιότητας των ανθρωπίνων και αυτό ναρκοθετεί τις προσπάθειές του. Ο Πίνδαρος με μια εξαιρετικά εύστοχη μεταφορά θα συμπυκνώσει το εφήμερο της ανθρώπινης ύπαρξης σημειώνοντας ότι ο άνθρωπος είναι η σκιά ενός ονείρου, για να θέσει στη συνέχεια μια προϋπόθεση ἀλλ’ ὅταν αἴγλα διόσδοτος ἔλθῃ,/λαμπρὸν φέγγος ἔπεστιν ἀνδρῶν καὶ μείλιχος αἰών 1 (μετάφραση Μα σαν τον βρει αίγλη θεόσταλτη, /φέγγος λαμπρό τον αγκαλιάζει, /κι είναι γλυκύτατη η ζωή του ανθρώπου).
Το λαμπρόν φέγγος που έρχεται για να γλυκάνει τη ζωή καλείται κάθε άνθρωπος να το ανακαλύψει μόνος του, για να ζήσει μια ζωή άρτια και γεμάτη αφήνοντας παρακαταθήκη για τους επόμενους τις αξίες και τις αρχές με τις οποίες πορεύθηκε.
- Πυθιόνικος VIII, 95-97
*Η Κάλλια Καραταράκη είναι φιλόλογος, φροντιστήριο «Ιδιαίτερον»