Η εξουσία, όπως λένε τα λεξικά, είναι κυριαρχική δύναμη∙ παρέχει τη δυνατότητα σε κάποιον να επιβάλλει τη θέλησή του σε άλλους ή ό,τι κρίνει σύμφωνο με το νόμο.
Κατά τον Αριστοτέλη «τὸ ἄρχειν ἤδιστον» = το να κυβερνάς είναι γλυκύτατο πράγμα, και «οὐδεμία ἡδονὴ ἐγγυτέρω τοῦ θείου ἢ ἡ περὶ τᾶς τιμᾶς εὐφροσύνη», αποφαίνεται ο Ξενοφών. Η εγκόσμια ηδονή απογειώνεται σ’ ένα σχεδόν θεϊκό σμίξιμο…
Εξάλλου, ο Ισοκράτης, στο «Περί αντιδόσεως», λέει ότι οι πάντες πράττουν όλα χάριν ηδονής ή κέρδους ή τιμής∙ έξω από αυτά δεν βλέπει άλλη επιθυμία να υπάρχει εις τους ανθρώπους: «ἐγὼ μὲν οὒν ἡδονῆς ἢ κέρδους ἢ τιμῆς ἕνεκα φημὶ πάντας πράττειν∙ ἔξω γὰρ τούτων οὐδεμίαν ἐπιθυμίαν ὁρῶ τοὶς ἀνθρώποις».
Αλλά, επί κακής σημασίας, κατάχρηση εξουσίας, οδηγεί σε αλαζονεία, γενεσιουργός αιτία για σφάλματα και αστοχίες. Ο άρχοντας γίνεται υπερόπτης, όπως ο Δαρείος. Και για να θυμηθούμε τους καβαφικούς στίχους:
«Ὅμως μὲς σ’ ὅλη του τὴν ταραχὴ καὶ τὸ κακό,
ὑπεροψίαν καὶ μέθην θὰ εἶχεν ὁ Δαρεῖος».
Άρχοντα θέλω να στο πω: μην είσαι υπερόπτης, όπως για ξίφος κοφτερό ποζάρει ο χαρτοκόπτης! (κρητικό δίστιχο)
Τώρα, η επικείμενη εγκατάσταση των νεοεκλεγέντων αρχόντων του «Κλεισθένη», καθιστά επίκαιρη σχετική ρίμα του αείμνηστου Κωστή Φραγκούλη – Ανταίου, γραμμένη 22 χρόνια πριν, την οποία, εις μνημόσυνον, παραθέτω:
«Ως είναι η τρίχα του Σαμψών
είναι κι η εξουσία∙
όταν την κοψ’ η Δαλιδά
πέφτεις σε αφασία.
Στη θέση σου όταν κάθεσαι
για όλους είσαι ο ΕΝΑΣ,
μα όταν σου την πάρουνε
δε σε θωρεί κανένας.
Η εξουσία δυνατό σε κάνει
– μα θυμήσου
μόλις σ’ αφήσει χάνεται
μαζί κι η δύναμή σου.
Γι’ αυτό να είσαι προσηνής,
σωστός, ποτέ των άκρων,
προς πάντας δε μειλίχιος,
φιλών και όχι δάκνων».
Ακόμη οι νεοεκλεγέντες άρχοντες ας έχουν υπόψη τους τη φράση “sic transit gloria mundi”, δηλαδή έτσι παρέρχεται η δόξα του κόσμου. Η φράση λέγεται προς τον Πάπα, κατά τη στιγμή της εκλογής του, για να του υπενθυμίζει ότι η ανθρώπινη δόξα είναι εφήμερη.
«Πάσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου∙ ἐξηράνθη ὁ χόρτος, καὶ τὸ ἄνθος αὐτοῦ ἐξέπεσε» (1η Πέτρου Α 24). Και ο Κρητικός ριμαδόρος προειδοποιεί και συμβουλεύει:
Καλοχαιρέτα τσι πεζούς άμα καβαλικέψεις,
για να σε χαιρετούν κι αυτοί όταν θα ξεπεζέψεις.
και
Όποιος το παίρνει απάνω -ν- του πως είναι καβαλάρης
και καυχηστεί, μια -ν- κοπανιά θα πηαίνει πορπατάρης.
Βέβαια, πάντα επίκαιρο είναι και το ρητό του Αγάθωνος (τραγικός ποιητής του 5ου π.Χ. αιώνα): «τὸν ἄρχοντα τριῶν δεῖ μεμνῆσθαι∙ πρώτον μὲν ὅτι ἀνθρώπων ἄρχει∙ δεύτερον κατὰ νόμους ἄρχει∙ τρίτον ὅτι οὐκ ἀεὶ ἄρχει», και σε ελεύθερη μετάφραση: Ο άρχων πρέπει να έχει κατά νου τρία πράγματα.∙ Πρώτον, ότι διοικεί ανθρώπους (με τις ατέλειες και τις αδυναμίες τους, με παράπονα δίκαια ή και παράλογα, αλλά πάντως πνευματικά όντα και όχι ζώα),∙ δεύτερον, ότι διοικεί σύμφωνα με τους υφιστάμενους νόμους της Πολιτείας (γραπτούς και άγραφους) και συνεπώς είναι απαράδεκτο να εκτρέπεται σε υπερβασίες, αυθαιρεσίες και αδικίες και, τρίτον, ότι δεν είναι αιώνιος άρχων, κάποτε θα εκπέσει της αρχής και πρέπει ως εκ τούτου, να είναι πολύ προσεκτικός εις τρόπον ώστε, όταν απομακρυνθεί της εξουσίας να έχει αφήσει αγαθές εντυπώσεις, τόσο για τις ικανότητές του, όσο και για τις αρετές του.
Είναι σημαντικό οι ηγέτες να λειτουργούν ως παράδειγμα: «τὸ τῆς πόλεως ὅλης ἦθος ὁμοιοῦται τοὶς ἄρχουσιν» ή όπως λέει ο λαός «το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι». Και είναι φοβερό να διοικούν οι χειρότεροι τους καλύτερους και ανάξιο να κυβερνούν οι ξένοι τους γηγενείς (από τον «Πανηγυρικόν» και «Προς Νικοκλέα» του Ισοκράτη).
Τέλος, το υπέροχο «δεῖ τὸν ἀγαθὸν ἄνδρα, παυόμενον ἀρχῆς, μὴ πλουσιότερον γεγονέναι» – αποδίδεται στον Βίαντα τον Πριηνέα.
Καλά Μπάνια (του λαού)!