Προ ολίγων εβδομάδων παρακολουθήσαμε όλοι με φρίκη τις μεγάλες καταστροφές και, δυστυχώς, τον τραγικό χαμό συμπολιτών μας που προκάλεσαν οι έντονες βροχοπτώσεις.
Προσπερνώντας τα άμεσα ζητήματα, που έχουν να κάνουν με την καταγραφή και την αποκατάσταση των ζημιών και τη λήψη άμεσων τοπικών μέτρων για την προστασία μας από αντίστοιχα φαινόμενα στο μέλλον, στο παρόν σημείωμα θα θίξουμε ζητήματα που αφορούν μεγαλύτερης χρονικής κλίμακας κλιματικά φαινόμενα και τα μέτρα που θα πρέπει να σχεδιάσουμε σήμερα – και να υλοποιήσουμε τα προσεχή έτη – για να αποφύγουμε καταστροφές ασύλληπτα μεγαλύτερης κλίμακας στο μέλλον.
Τα δεδομένα
Είναι πλέον σαφές ότι οι πλέον ανησυχητικές άμεσες επιδράσεις από την υπερθέρμανση του πλανήτη και το λιώσιμο τον παγετώνων δεν συνδέονται τόσο με την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και την ανύψωση της στάθμης της θάλασσας (παρότι και αυτό θα δημιουργήσει προβλήματα σε κάποιες περιοχές) αλλά κυρίως με την αυξημένη αστάθεια του κλίματος.
Με απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν η μέση ετήσια ποσότητα βροχοπτώσεων παραμείνει η ίδια (που δυστυχώς ούτε αυτό είναι σίγουρο), οι βροχοπτώσεις ενδέχεται να είναι πολύ μεγαλύτερης έντασης και να συγκεντρώνονται σε λίγες μόνον ημέρες του έτους.
Από μόνο του αυτό συνεπάγεται τρεις κατηγορίες κινδύνων: (i). πλημμύρες, καθότι τα υπάρχοντα μέσα απορροής (τόσο τα φυσικά όσο και τα κατασκευασμένα από τον άνθρωπο) δεν έχουν τη δυνατότητα να απορροφήσουν τις υπερβάλλουσες βροχοπτώσεις, (ii). απώλεια πολύτιμων υδάτων και λειψυδρία κατά τους θερινούς μήνες, δεδομένου ότι η πλειονότητα των υδάτων θα καταλήγει στη θάλασσα και όχι στους υπόγειους ταμιευτήρες, (iii). πυρκαϊές, καθότι σε θαμνώδεις ή δασώδεις περιοχές που δεν έχει βρέξει για 6 ή 8 μήνες ο κίνδυνος ανάφλεξης είναι εξαιρετικά αυξημένος.
Σημειώνουμε δε ότι, όπως έχει επισημανθεί και από τις στήλες αυτής της εφημερίδας (βλ. αποσπάσματα από συνέντευξη του Δρ. Χ. Φασουλά του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, στην κ. Κ. Μυλωνά στις 25.08.2022), οι επιπτώσεις του φαινόμενου της κλιματικής αλλαγής θα αυξηθούν σημαντικά στην περιοχή μας μετά το 2030. Κοινώς, αυτά που βιώσαμε τις προηγούμενες ημέρες ενδέχεται να αποτελούν μια μικρή πραγματικά πρόγευση αυτών που αναμένεται να ακολουθήσουν.
Οι απαιτούμενες ενέργειες
Σε αντίθεση με τα “μέτρα της επόμενης ημέρας” που οφείλει να λάβει κάθε κοινότητα και δήμος ούτως ώστε, τοπικά, να διευκολύνει την απορροή αυξημένων ποσοτήτων υδάτων, προκειμένου να αντιμετωπισθούν προβλήματα της κλίμακας στην οποία αναφερόμαστε απαιτείται σχεδιασμός πολύ μεγαλύτερης κλίμακας. Σχεδιασμός που υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες και τους πόρους των δήμων και κοινοτήτων και ενδεχομένως ακόμη και της Περιφέρειας.
Επείγει λοιπόν να συγκροτηθεί από την Περιφέρεια μια επιστημονική ομάδας εργασίας (με τη συμμετοχή φορέων όπως το Τεχνικό Επιμελητήριο, το Πανεπιστήμιο, το δασαρχείο κ.α.) που θα επανεξετάσει το σχέδιο Πολιτικής Προστασίας, ελέγχοντας το με προσομοιώσεις που θα λαμβάνουν υπόψιν όχι μόνο τα ιστορικά δεδομένα αλλά και όλο το εύρος των προβλέψεων των κλιματικών μοντέλων μακράς διάρκειας. Σκοπός της εργασίας αυτής πρέπει να είναι να εντοπιστούν τυχόν θέσεις υψηλής επικινδυνότητας και να προσδιορισθεί κατά πόσον απαιτούνται έργα μεγάλης κλίμακας (και αν ναι, πού), όπως λ.χ. τοπικές εκτροπές και διανοίξεις σε κοίτες ποταμών, διανοίξεις μεγάλων αγωγών απορροής, φράγματα με υδροηλεκτρικά, επανασχεδιασμό και αύξηση των αντιπυρικών ζωνών, υδραυλικά έργα μεγάλης κλίμακας για ενίσχυση της πυροσβεστικής ικανότητας κλπ.
Η Περιφέρεια στη συνέχεια, σε συνεργασία με τους δήμους και κοινότητες που εμπλέκονται και με τη στήριξη όλων ανεξαιρέτως των Κρητικών βουλευτών, θα πρέπει να πιέσει για την άντληση των απαιτούμενων πόρων από αντίστοιχα εθνικά και ευρωπαϊκά κονδύλια και να προωθήσει τα εν λόγω έργα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
Παράλληλα επιβάλλεται – όπως ακριβώς μπήκε φέτος στη ζωή μας η εξοικονόμηση ενέργειας – έτσι να μιλήσουμε, σήμερα, για πιο συνετή χρήση των υδάτινων πόρων, για μείωση των απωλειών στο δίκτυο και, γιατί όχι, ακόμη και για καθαρισμό και επαναχρησιμοποίηση νερού οικιακών υγρών αποβλήτων στην γεωργία κατά το ισραηλινό μοντέλο. Για καλή μας τύχη σε πολλούς από αυτούς τους τομείς υπάρχει ήδη σημαντική τεχνογνωσία στο ΙΤΕ και στα Πανεπιστήμια.
Το πρόβλημα είναι τόσο κρίσιμο και ο χρόνος τόσο περιορισμένος για το μέγεθος των επεμβάσεων που απαιτούνται, ώστε δεν υπάρχει κανένα περιθώριο να προλάβουν να γίνουν όσα πρέπει αν κινηθούμε με τους συνήθεις ρυθμούς και αφεθούμε σε μικρο-πολιτικά παιγνίδια και τακτικισμούς.
Αν με τις σημερινές συνθήκες σε πολλές περιοχές του νομού οι κάτοικοι κάθε χρόνο καταφεύγουν σε προσευχές για να μη συμβεί το κακό, τότε τι νομίζουμε ότι θα συμβεί όταν οι συνθήκες γίνουν πολύ χειρότερες; Η απάντηση είναι προφανής: ας στρωθούμε στη δουλειά σήμερα.
* Ο Μηνάς Σηφάκης είναι φυσικός