Zούμε πλέον στην εποχή του “πλανητικού χωριού”. Όλος ο κόσμος μέσα σε μια τηλεφωνική συσκευή.
Αυτό μας υποχρεώνει, αν θέλουμε να ερμηνεύσουμε την πολυπλοκότητα της σύγχρονης παγκόσμιας πραγματικότητας, να κοιτάξουμε τη “μεγάλη οθόνη” απομακρυνόμενοι για λίγο από το στενό μας οπτικό πεδίο.
Μόνο έτσι μπορούμε να αντιληφθούμε τι συμβαίνει και τι πρέπει να κάνουμε, ποιες αποφάσεις πρέπει να πάρουμε και γιατί, αν θα είμαστε μόνοι ή μαζί με άλλους.
Σε λίγες ώρες καλούμαστε να ψηφίσουμε (ή όχι) για την Ευρώπη. Οδεύουμε στην κάλπη των ευρωεκλογών με προετοιμασία για εθνικές εκλογές. Επικίνδυνο κι αποπροσανατολιστικό όταν το 80% των αποφάσεων που λαμβάνονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο αφορά άμεσα τη ζωή μας.
Δεν μπορεί ως πολίτες να μην έχουμε ενδιαφέρον για το πώς προκύπτουν σημαντικές για όλους αποφάσεις. Στις Ευρωπαϊκές εκλογές του 2014 συμμετείχε μόνο το 42,5% των ευρωπαίων πολιτών.
Στην απλή γλώσσα αυτό σημαίνει μεταξύ άλλων “αδιαφορώ” ή ”γυρίζω την πλάτη” σε κάτι που δεν με ελκύει, που δεν με ενδιαφέρει ή ακόμα που ”δεν με ακούει”. Κι ακόμη χειρότερα, κάνω επιλογές ”για να τιμωρήσω” αυτούς που δεν με λαμβάνουν υπόψη.
Σε τέτοιες επικίνδυνες επιλογές οδηγούνται οι ευρωπαίοι πολίτες από αυτούς που (υποτίθεται) αγαπούν την Ευρώπη, που την στηρίζουν, “ομνύοντας” στο όνομα της αλλά που είναι έτοιμοι να τιμωρήσουν ανά πάσα στιγμή, επιλεκτικά, λαούς ή χώρες που δεν “υπακούουν” σε πολιτικές, που δεν τις αποδέχονται.
Στην επιτάχυνση της αποκάλυψης αυτής της απωθητικής εικόνας της Ευρώπης, ο ελληνικός λαός έχει συμβάλει πληρώνοντας μεγάλο τίμημα. Αποκαλύφθηκε έτσι το μεγάλο “δημοκρατικό έλλειμμα” της ΕΕ, ο αντιδημοκρατικός τρόπος λειτουργίας μη νομιμοποιημένων από τους ευρωπαϊκούς λαούς οργάνων, το περιεχόμενο και ο στόχος πολιτικών που βρίσκονται μακριά από τα συμφέροντα εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών.
Δεν αποκαλύφθηκε ομως μόνο το δημοκρατικό έλλειμμα της Ευρώπης αλλά και το ηθικό, το πολιτισμικό και τόσα άλλα που υποκριτικά κρύβονταν σε ωραιοποιημένες εκφράσεις τυπου” Το σπίτι μας, η Ευρώπη”, η ”Ευρωπαϊκή μας Οικογένεια”, τα ”Ευρωπαϊκά Ιδεώδη” κλπ, τη στιγμή που εκατομμύρια ευρωπαίων πολιτών δεν έχουν σπίτι να κοιμηθούν, η ευρωπαϊκή οικογένεια ”τιμωρεί τα άτακτα παιδιά” της ωθώντας τα στην έξοδο από το σπίτι, τα Ευρωπαϊκά ιδεώδη ταυτίζονται με πολιτικές λιτότητας, φτώχειας, περιθωριοποίησης, μη αλληλεγγύης, ή με την κατασπατάληση φυσικών πόρων, όλα στο βωμό της σύγχρονης θεότητας που λέγεται ”αγορά”.
Γι’ αυτή την Ευρώπη αξίζει άραγε να ασχοληθεί κανείς συμμετέχοντας σε διαδικασίες όπως η εκλογή των ευρωβουλευτών; Σαφώς Ναι στη συμμετοχή αλλα με πρόταγμα μια άλλη Ευρώπη. Aλλά για ποιά Ευρώπη, για ποιό λόγο και για ποιους;
Η απάντηση στο, ποια Ευρώπη, απαιτεί πολύ και ειλικρινή συζήτηση. Ίσως, ξεκινώντας από τη θέση του γαλλου φιλοσόφου Αλέν Μπαντιού ότι…”σήμερα δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις κανένα μεγάλο πολιτικό πρόβλημα παρά μόνο σε παγκόσμια κλίμακα. Χρειαζόμαστε νέα μοντέλα, νέα οράματα, νέες ιδέες και ταυτότητες ώστε να μπορούμε να δώσουμε παγκόσμιες πλανητικές απαντήσεις στις προσκλήσεις…”. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να είναι μια αφετηρία.
Όμως ποιά σχήματα, με ποιά μεγέθη και μορφές μπορούν πλέον να απαντήσουν, να ”πατάξουν”, η να θέσουν κανόνες στα νέα δεδομένα, για λογαριασμό των πολλών;
Κι αυτό γιατί πρόκειται για εξελίξεις που απαιτούν ολιστική υπερεθνική αντιμετώπιση. Ποιά χώρα μικρή ή μεγάλη μπορεί πλέον να αντιμετωπίσει μόνη της ισχυρούς κι αδιαφανείς οικονομικούς κολοσσούς που διαθέτουν τεράστιες υλικές και αυλες δυνάμεις, που ελέγχουν παγκόσμια δίκτυα και μέσα ενημέρωσης ως εργαλεία επιβολής γνώμης;
Ποιά χώρα από μόνη της μπορεί να διατυπώσει με όρους κοινωνίας τους ”κώδικες του μέλλοντος” και να τους προωθήσει;
Πολλά τα ερωτήματα, σύνθετες και δύσκολες οι απαντήσεις αρα δεν χωρούν απλοποιημένες εκδοχές η αυτοσχεδιασμοί όταν όλοι οι άλλοι έχουν σχέδιο. Θα μπορούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση, εκφράζοντας τους λαούς της να είναι το σχέδιο που θα τους οδηγήσει με όρους ηθικής στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη και τους άλλους λαούς του πλανήτη;
“Ευρωπαϊκό Σχέδιο” λοιπόν η επιστροφή σε ένα ”Εθνικό Σχέδιο”;
Ένα ευρωπαϊκό σχέδιο, όχι όπως είναι ασφαλώς σήμερα, αλλά με ένα εντελώς άλλο πρόσημο και περιεχόμενο εμφανίζεται ως πιο ικανό για την υπερεθνική αντιμετώπιση των σύγχρονων θεμάτων ή προβλημάτων. Σε αντίθεση με ένα εθνικό σχέδιο, δηλαδή την επιστροφή στις χώρες- κράτη με επί μέρους μόνο πολιτικές απαντήσεις, δεν φαίνεται να απαντά πειστικά στα νέα ”αχαρτογράφητα προβλήματα”.
Μια τέτοια επιλογή δεν φαίνεται να διαθέτει προτάσεις και λύσεις για μεγάλα θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, η αντιμετώπιση των ανεξέλεγκτων χρηματοπιστωτικών αγορών που διαθέτουν τεράστια εργαλεία επιβολής, ή η νέα ορμητική κινητικότητα του πολυεθνικού κεφαλαίου, ή η συνεχώς αυξανόμενη τεχνολογική και επιστημονική κυριαρχία επιχειρηματικων πρωτοβουλιών, αλλά και όσα αλλά απαιτούν ρυθμίσεις που αδυνατεί μία χώρα να προωθήσει.
Υπάρχει κατ’ επέκταση αναγκαιότητα ενός νέου Ευρωπαϊκού Σχεδίου;
Με δεδομένο ένα παγκόσμιο τοπίο έντονων προκλήσεων αλλά και χαοτικών, σε ορισμένες περιπτώσεις καταστάσεων, η αναγκαιότητα ενός ευρωπαϊκού σχεδίου με όρους δημοκρατικής και ηθικής νομιμοποίησης του από τους ευρωπαϊκούς λαούς εμφανίζεται ότι μπορεί να λειτουργήσει ως σημείο συνάντησης, αναφοράς και κοινής συνισταμένης, για την επίλυση θεμάτων που αφορούν τόσο τον ευρωπαϊκό χώρο όσο και τον πλανήτη γενικότερα.
Ως εκ τούτου, οι ευρωεκλογές δεν είναι μία ουδέτερη διαδικασία, αφού οι δυνάμεις που μέχρι σήμερα διαχειρίστηκαν το ευρωπαϊκό σχέδιο ”κατάφεραν” να το οδηγήσουν σε απαξίωση αλλά επιμένουν να το συνεχίσουν.
Από την άλλη οι δυνάμεις που προτείνουν την διάλυση της ευρωπαϊκής διαδικασίας δεν έχουν τις φαινομενικά ίδιες επιδιώξεις. Κάποιες το εννοούν ειλικρινά και σταματούν σ’ αυτό τον στόχο.
Κάποιες άλλες όμως, ενώ προτάσσουν το στόχο αυτό στην ουσία επιδιώκουν τον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έλκονται έντονα από αυτή την προοπτική αφού θα τους δώσει την δυνατότητα, με νομιμοποιημένη πλέον μορφή, να προωθήσουν σε όλο τον Ευρωπαϊκό χώρο τις πολιτικές τους.
Αυτές οι δυνάμεις δεν είναι άλλες από τις δυνάμεις που προτείνουν το μίσος, τη βαρβαρότητα, το φανατισμό, ως συστατικά στοιχεία νέων πολιτικών που δυστυχώς δεν είναι νέες αφού έρχονται από το παρελθόν έχοντας αποδείξει το καταστροφικό τους περιεχόμενο, ιδίως για τους λαούς της Ευρώπης.
Ακολουθώντας τη διαδρομή του θυμού και της απόγνωσης των Ευρωπαίων πολιτών μπορούμε εύκολα να φτάσουμε στην ερμηνεία της σημερινής προβληματικότητας του ευρωπαϊκού εγχειρήματος αλλά και στις πολιτικές που βρίσκονται πίσω απ’ αυτή. Ακριβώς δίπλα βρίσκονται και οι πολιτικές δυνάμεις καθώς και τα πρόσωπα που τις προωθούν. Την ευθύνη απόρριψης τους την έχουμε όλοι ως Ευρωπαίοι πολίτες. Θα την αναλάβουμε όμως;
*Ο Χάρης Ροδιτάκης είναι πρ. δήμαρχος Επισκοπής