Ο Νίκος Καζαντζάκης με τους Ι.Θ. Κακριδή και τον Ι. Καλιτσουνάκη επισκέφθηκαν τον τάφο του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Ακρωτήρι τον Ιούλιο του 1945 όπως βλέπομε στη φωτογραφία. Είναι η περίοδος που ο Ν. Καζαντζάκης επισκέπτεται την Κρήτη απεσταλμένος από την Κυβέρνηση της Ελλάδος για να διαπιστώσει τις ωμότητες των κατακτητών.

Ένα χρόνο μετά το 1946 ο Ν. Καζαντζάκης βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου απ’ όπου στέλνει σε φίλο του μια χαρακτηριστική επιστολή που περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την επίσκεψη του αυτή στη Κρήτη μετά την απελευθέρωση.

Την επιστολή αυτή θεωρούμε σκόπιμο να την δημοσιεύσομε γιατί είναι ένας έπαινος για τη Κρήτη και τους Κρητικούς. Το χειρόγραφο κείμενο της επιστολής είναι γραμμένο στις πίσω όψεις δίφυλλου Αιγυπτιακού φυλλαδίου με παράσταση “TUTANHAMEN’S TREAASURES”.

Παρακάτω παραθέτομε το πρωτότυπο χειρόγραφο κείμενο της επιστολής και που στη συνέχεια μεταγράφομε για ευκολότερη ανάγνωση.

Αλεξάνδρεια 1946

Αγαπητέ φίλε αδάμαστες ψυχές οι Κρητικοί χιλιάδες τώρα χρόνια παλεύουν στα κακοτράχαλά Κρητικά βουνά την πείνα τη γύμνια τους βάρβαρους κι ‘ούτε η μοίρα ούτε οι άνθρωποι μπόρεσαν να τους κάμουν να σκύψουν το κεφάλι.

Οι Κρητικοί όπως όλες οι γενναίες ψυχές στην άκρα απελπισία βρίσκουν τη λύτρωση.

Πολλοί Κρητικοί μπροστά από τα τουφέκια των Γερμανών τη στιγμή που θα τουφεκίζονταν έβρισκαν την γαλήνη και όχι μονάχα την γαλήνη παρά και τη χαρά της αδάμαστης ψυχής που αγαλλιάζει γιατί της δίνεται η ευκαιρία να δείξει την αρετή της.

Πολλοί την ύστερη στιγμή μπροστά από το εκτελεστικό απόσπασμα τραγουδούσαν μαντινάδες Κρητικές η τον Εθνικό Ύμνο.

Στα Χανιά μέσα από το γκρεμισμένο σπίτι του ένας γεροντάκος πρόβαλε και μας είπε, έναν δάσκαλο που τον λέγαν Παπαδάκη, πήγαιναν να τον εκτελέσουν, ένας μαθητής του λέει γιατί να σκοτωθείς? Να φύγεις κι’ ο δάσκαλος του αποκρίθηκε. Όχι εγώ που τόσα χρόνια σας δίδασκα τώρα θα το εφαρμόσω. Θα πεθάνω για την πατρίδα. Στη κρίσιμη στιγμή κ’ οι πιο σακάτες γίνονταν ήρωες.

Στις φοβερές φυλακές της Αγιάς κοντά στα Χανιά οι Γερμανοί διάλεξαν 42 παλληκάρια και πηγαίνουν να τους σκοτώσουν, στο δρόμο ένας σακάτης καμπούρης που τους συνάντησε σταθείτε φώναξε στους Γερμανούς.

Σκοτώστε με εμένα να γλυτώσει ένα παλληκάρι. Όχι φύγε του είπαν εκείνοι. Τότε σκοτώστε με και εμένα να γίνουν 43 φώναξε ο καμπούρης.

Υπάρχει και κάτι άλλο όμως στην Κρήτη υπάρχει κάποια φλόγα που είναι δύσκολο να το ορίσεις.

Ο Θεός μαζί σου

Ν. Καζαντζάκης

Βιβλιογραφία

Τεκμήρια συνεργασίας Ελευθέριου Βενιζέλου- Νίκου Καζαντζάκη του Μάρκου Μαρινάκη (2016)

Προσωπικό αρχείο.