Εφόσον όλοι συμφωνούμε ότι η επέτειος είναι ο πιο ορθός τρόπος διατήρησης της ιστορικής μνήμης, σε αυτή την περίπτωση σκοπός της πολιτικής αλλά και της επιστήμης παραμένει η εκλαϊκευμένη συνείδηση και γνώση του παρελθόντος.
Το Φεστιβάλ «5+1 Πολιτισμοί» αποτελεί έναν διδακτικό πυρήνα πρόσφατης ιστορικής μνήμης και ιδίως ταυτοτήτων. Με τη φετινή διοργάνωση ο Δήμος Ηρακλείου και η αντιδήμαρχος Πολιτισμού, Τουρισμού και Εθελοντισμού η κ. Πλεύρη Αριστέα με μόλις ανανεωμένη θητεία αποδεικνύει ότι τα φεστιβάλ έχουνε προσωπικότητα και ότι οι επέτειοι καταμαρτυρούνε την κοινωνική ευαισθησία και βαθμό μέγιστο πολιτικής ευθύνης και ιστορική ενσυναίσθηση.
Μολονότι διαθέτω δεύτερο μεταπτυχιακό δίπλωμα στη σύγχρονη Ιστορία (στις κοινωνικές επιστήμες), δεν θυμάμαι να έχω καθίσει ποτέ σε έδρανα για να ακούσω κρητική Ιστορία αλλά αυτή αποτελούσε δεύτερο ζήτημα προς έρευνα ανέκαθεν. Η ύπαρξη θεματικής ως επίκεντρο είναι ευκταία για την εκμάθηση της τοπικής μας Ιστορίας, κυρίως για τα νέα άτομα, ας σημειωθεί ότι στο ελληνικό σχολείο ουδέποτε διδάξαμε ή διδαχθήκαμε ελληνική Ιστορία μικροσκοπικά.
Η φετινή διοργάνωση επέλεξε να εστιάσει στη μετάβαση από τη βενετική προς την οθωμανική επικυριαρχία με τρόπο βαθύ τόσο ως προς τις επιλογές των θεμάτων όσο και των προσώπων.
Για ένα δεκαπενθήμερο στη σύγχρονη Κάντια και Καντιγιέ, η πόλη του Ηρακλείου αναβίωσε το ιστορικό παρελθόν επί σκηνής αρχικά με τη δραματοποίηση για παιδιά του έμμετρου μυθιστορήματος «Ερωτόκριτος» του Βιτσέντζου Κορνάρου (σε σκηνοθεσία Χρόνη Σαπουντζάκη) που διασώζεται σε ένα μόλις χειρόγραφο από τα Επτάνησα μετά το 1669 και εκπροσωπεί το αναγεννησιακό κρητικό θέατρο του πρώιμου 17ου αιώνα.
Ως προς την ύστερη φάση του κρητικού θεάτρου παρακολουθήσαμε για μία παράσταση μόνο την αστική Κωμωδία των Ψευτογιατρών του Σαβόγια Ρούσμελη (σε διασκευή από την Έρση Βασιλικιώτη και σε συν-σκηνοθεσία από τον Νίκο Γκεσούλη και την ίδια), αυτή είναι και η καλύτερη δημιουργική πρόσληψη του θεάτρου της Κρητικής Αναγέννησης από τον 18ο αιώνα με τρόπο μοναδικό στη Ζάκυνθο του μπαρόκ.
Οι μουσικές εκδηλώσεις από ιταλικά συγκροτήματα (Opera Prima και Ensemble La Dafne), το ένα τουρκικό (Café Aman Istanbul) και τα ελληνικά (Εν χορδαίς και GRECanto) αλλά και το διατοπικό χρώμα από το μουσικό σχήμα με τους Νίκο Ταβερναράκη, Χρήστο Ζηδιανάκη και Δημήτρη Μακράκη, όλες οι τοπικές μελωδίες του πατρογονικού και γι’ αυτό παραδοσιακού χαρακτήρα της Κρήτης από τρεις πολιτισμούς (ελληνο-βυζαντινό, βενετικό, τουρκικό) ένωσαν αυτούς τους λαούς από τις δυτικές στήλες του Ηρακλή μέχρι τις πύλες της Ανατολής μέσα στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Οι μεσογειακές μουσικές με παραδοσιακά όργανα της Βενετίας (dulcian, harpsichord, mandolino), της βυζαντινής Ελλάδας (κανονάκι, μπεντίρ, νάκαρα, νταούλι) και ανατολικής προελεύσεως (ζουρνάς, νέι, ούτι) σε συνδυασμό με αρχέγονα κρητικά (κύμβαλα, λαούτο, λύρα, μπουλγαρί) και κατεξοχήν ευρωπαϊκά μουσικά όργανα (βιόλα, βιολί, κοντραμπάσο, τσέλο) δημιουργούσανε μια ακουστική fresco σε έναν καμβά πολιτισμών.
Εκτός από τα τραγούδια σε δημόσια εκτέλεση ακούστηκαν «Ο Κρητικός Πόλεμος» σε δύο μελοποιημένες εκδοχές από τον Κυριάκο Καλαϊτζίδη και το Δημήτρη Μαραμή, και ο διακεκριμένος «Ερωτόκριτος» επίσης in blues με ολίγον jazz και πολλά rock στοιχεία καθώς και η «Οδύσεια» του Νίκου Καζαντζάκη (με ένα σίγμα), μια κρητική τριλογία από τον Δημήτρη Μαραμή, έναν συνθέτη με αξιώσεις ευρωπαϊκού επιπέδου και παιδείας, ο οποίος έκανε ακόμα και τον βενετσιάνικο ναό, τον Άγιο Πέτρο των Δομινικανών, να κλάψει με μία ελεγεία σε πρωτότυπη σύνθεση.
Αγνοώντας τον παράγοντα της κατάκτησης θα ήμασταν ήδη σε λάθος δρόμο. Τόσο οι Βενετοί όσο οι Οθωμανοί Τούρκοι, αλλά ομοίως οι Άραβες και οι Ρωμαίοι πολύ πιο πριν έλαβαν το νησί μας ως λάφυρο ή έπειτα από επιδρομές. Η συνύπαρξη όμως είναι μοιραία και αναγκαστικά επετειακή όχι μόνο λόγω ημερομηνίας αλλά κυρίως λόγω μνήμης.
Είμαστε όλοι πια συνυπεύθυνοι για την άγνοιά μας γιατί ο Δήμος πλέον έχει συλλογική πολιτική στα ζητήματα της κρητικής Ιστορίας. Ας αναφέρω χαρακτηριστικά τις ξεναγήσεις στο Αρχαιολογικό Μουσείο από εξαιρετικούς επαγγελματίες ξεναγούς.
Φυσικά για την προσεγμένη σειρά διαλέξεων στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας τον περασμένο χειμώνα πρέπει να ευχαριστήσουμε όλοι μαζί την εθελόντρια ξεναγό και συγγραφέα κ. Αθηνά Σφακάκη και παλαιότερα για τις ξεναγήσεις της στην πόλη και φέτος στην Κνωσό αλλά και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
Τέλος, την υπεύθυνη του κύκλου ομιλιών επίσης εθελόντρια την κ. Μάρα Παναγιωτάκη για τον μοναδικό συντονισμό και τις επιλογές των καταρτισμένων ομιλητών εδώ και τρία χρόνια στις Ψηφίδες Κρητικής Ιστορίας που θα συνεχίσουν και την επόμενη φθινοπωρινή και εαρινή περίοδο στο Πολύκεντρο Νεολαίας.
Ευχή όλων να μάθουμε περισσότερα σε τοπικό αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Η καθιερωμένη επιστημονική συνάντηση φέτος έγινε εναρκτήρια ημερίδα σε επιστημονική επιμέλεια από τον κ. Γιάννη Γιγουρτσή, και μακάρι να γίνει θεσμός μια παρόμοια έναρξη στο ήδη επιτυχημένο φεστιβάλ, όπως επίσης η ύπαρξη κυρίως θεματικής ως επίκεντρο κι ακόμα οι εκδηλώσεις να παίζονται για πάνω από μία φορά, ενδεχομένως και σε χειμερινή επανάληψη, χωρίς εισιτήριο αλλά απολύτως δωρεάν για όλους τους δημότες και τους επισκέπτες της πόλεως του Ηρακλέους με τους 5+1 Πολιτισμούς ως παρακαταθήκη αλλά κυρίως ως πυξίδα στο μέλλον.