Tης Έφης Μπουκουβάλα-Κλώντζα
«[…] μικρά διαβατάρικα τραγούδια από 17 συλλαβές τα χαϊκάι…».
(Νίκος Καζαντζάκης)
Η ίδια αίσθηση του εφήμερου, του διαβατάρικου, του περαστικού αναδίδεται κι από την εμπλουτισμένη έκδοση του πoνήματος του σεβαστού, ελλόγιμου Πρωτοπρεσβύτερου του Οικουμενικού Θρόνου, Ευάγγελου Παχυγιαννάκη, «Ενιαύσιον: 365+1 Χαϊκού», όταν, σαν σε συνήχηση, ο δημιουργός στιχουργεί:
«Ό τι κι αν γράφω σπόρους σκορπώ στον δρόμο, για τα σπουργίτια».
Σπόροι, ωστόσο, απ’ τους οποίους έχει αφαιρεθεί το περιττό περίβλημα, ώστε να εμπεριέχουν εν σπέρματι την ουσία, πυρηνικές αλήθειες, αξίες βαρύτιμες και αναλλοίωτες, σε μια εποχή που, όπως γράφει:
«Ετούτη η γη υποφέρει, ζητώντας μεταμόρφωση».
Η ανθρωπότητα βασανίζεται, ίσως γιατί έχει χάσει τον προσανατολισμό της προς το αιώνιο και το άφθαρτο εστιάζοντας στο προσωρινό και φθαρτό. Δεν μπορώ να μη σταθώ, στο σημείο αυτό, στην προμετωπίδα του βιβλίου, η οποία κοσμείται από αφιέρωση στη μνήμη του εκλιπόντος διδασκάλου και συμπολίτη μας, Γιώργου Λαζόπουλου, με τις σεμνές, αισθαντικές συνθέσεις σε χαϊκού της πολυαγαπημένης συζύγου του, Έφης Παχυγιαννάκη, που μας αποκαλύπτουν το βαθύτερο νόημα του περάσματος από τη ζωή.
Ό,τι απομένει από τον διαβατάρικο βίο μας είναι εν τέλει όσα δώσαμε, η θέρμη της αγάπης που εκπέμψαμε, τα αποτυπώματα που αφήσαμε στη μνήμη των ανθρώπων που συναπαντήσαμε, το μονοπάτι υποδειγματικής ζωής που χαράξαμε για εκείνους που ακολουθούν. Η ψυχή μεταρσιώνεται πάνω από την οδύνη, πάνω από καθετί εφήμερο, πέρα από ζωή και από θάνατο, «λουσμένη στο φως», γράφει η Έφη Παχυγιαννάκη. Μια τέτοια βαθιά επίγνωση της συνέχειας και της ενότητας των πάντων, ίσως μεταβάλλει τη στάση απέναντι στον εαυτό μας και την αίσθηση της προσωπικής αποστολής μας στον κόσμο. Για ποιο σκοπό βρισκόμαστε εδώ; Τι έχουμε να προσφέρουμε κατά τη γήινη παραμονή μας, πριν επιστρέψουμε στο φως, στην πηγή του παντός; Πώς θα μας θυμούνται;
Καθώς μάλιστα η αρχή κάθε χρονιάς συχνά αποτελεί ορόσημο εσωτερικών δεσμεύσεων για προσωπική αλλαγή και αυτοβελτίωση, για ενδοσκόπηση, αναστοχασμό και πραγματική εσωτερική μεταμόρφωση, ακολούθησα μια προσωπική αναγνωστική περιδιάβαση στο έργο «Ενιαύσιον: 365+1 Χαϊκού», ιχνηλατώντας στις σελίδες του αταλάντευτες αλήθειες, αξίες διαχρονικές, οι οποίες θα μπορούσαν να προσληφθούν ως ευχές του δημιουργού για το νέο έτος, ως παραινέσεις για προσωπική αναδόμηση και ανάταση και, εν τέλει, ως διαβατήριο για εσωτερική ελευθερία και αυτοπραγμάτωση. Ευχές, εκφερόμενες τις περισσότερες φορές σε χρόνο Ενεστώτα, καθώς διαρκές παρόν είναι ο αέναος, ατέρμων, άτμητος συμπαντικός χρόνος.
Το κείμενο βρίθει σχετικών στοχαστικών αναφορών, οπότε η όποια επιλογή είναι καθαρά δειγματοληπτική και όχι αξιολογική. Μεταξύ αυτών, προεξάρχει ως κορυφαίο αγαθό η ειρήνη, μέσα μας και γύρω μας:
«Κηρήθρα – μέλι τ’ αγαθά σου, ειρήνη, μεταλαβαίνω».
«Στα βροντάστραφτα του μίσους χαλάσματα ειρηνοφορώ!»
Η αγάπη και η αισιοδοξία, η επιμονή να «κορφολογείς φως» μέσα στου κόσμου το μεσονύχτι:
«Με την αγάπη λαξεύω στο μάρμαρο, νέες ελπίδες».
Το θάρρος στις δυσκολίες και στις αδόκητες μεταπτώσεις της ζωής ενυλώνεται, οπτικοποιείται με την ποιητικότατη σε εκφραστική δύναμη και λυρισμό περιγραφή:
«Στις καταιγίδες απρόσμενων αλλαγών θυελλοπόρος».
Η στωική αποδοχή του πόνου και της ασθένειας, εν αναμονή ανάρρωσης και ενδυνάμωσης, η λυτρωτική δύναμη και ευλογία που εγκλείουν, η κατανόηση της μεταφυσικής διάστασής τους:
«Μ’ επισκέφτηκε ο πόνος και άγιασα στον Γολγοθά μου».
«Οι ασθένειες σκληρά χάδια του Θεού της αγάπης Του».
Η ψευδαίσθηση της μοναξιάς και άρα το άτοπο της απελπισίας σε έναν κόσμο που περιβάλλεται από την πανταχού παρούσα αγάπη και πρόνοιά Του.
«Ως ιμάτιον, τον κόσμο αγκαλιάζει, η αγάπη Του».
Αναγκαία, επομένως, είναι η εξάλειψη του άγχους, κάθε ψυχοφθόρας αγωνίας και ανησυχίας για το μέλλον, ως περιττής, με τη στέρεη επίγνωση ότι μας συμπεριλαμβάνει όλους το επουράνιο σχέδιό Του:
«Όσο κι αν τρέχεις σε προλαβαίνει το φως, διώξε το άγχος».
Η ισόβια άσκηση στη συγχώρεση αναδεικνύεται κατεξοχήν πράξη αγάπης για τον εαυτό μας, καθ’ ομοίωσιν Εκείνου, ακολουθώντας τα χνάρια Του:
«Τ’ αλφαβητάρι της συγγνώμης σπουδάζω, στα βήματά Σου».
Η ανάγκη για ενδοσκόπηση, ανακάλυψη άγνωρων πτυχών του εαυτού μας, κρυμμένων ενεργειακών αποθεμάτων και δυνατοτήτων, η αυτογνωσία, αλλά και η αποδοχή κάθε έτερου, κάθε άλλου ως εαυτού:
«Εσύ ο άλλος, ο μεγάλος Άγνωστος, ο εαυτός μου!»
Και καθώς μέσα μας εκκολάπτονται όλα τα θαύματα και ο εξωτερικός, περιβάλλων κόσμος μας αποτελεί αντικατοπτρισμό, αντανάκλαση του ψυχικού μας βίου, είναι η εσωτερική κατάφαση και η θετική στάση απέναντι στη ζωή που αποτυπώνεται στους στίχους:
«Αυτή η ζωή μοσχοβολά ελπίδα δε θέλω άλλη».
Επιστέγασμα όλων των αρετών η ευγνωμοσύνη, η οποία ανιχνεύει και αναγνωρίζει τον Δημιουργό στο καλωσόρισμα κάθε νέας αυγής που αναγεννά τον κόσμο:
«Τερπνό βλάστημα βελούδινης ημέρας, πρωινό «Χαίρε»!»
Επιστρέφω, διαγράφοντας κύκλο, στην αρχή της τοποθέτησής μου, με την ευχή οι στίχοι του δημιουργού να γίνουν σπόροι, να ριζοβολήσουν και να βλαστήσουν στην καρδιά, ως σταθερή, βέβαιη αξιακή πυξίδα για όλους εμάς, που, ως διαβατάρικα πουλιά, χάνουμε συχνά τον προσανατολισμό μας σε ανεμοθύελλες σύγχρονων δίσεκτων καιρών.
Εν κατακλείδι, θεωρώντας περιττό τον όποιο περαιτέρω κριτικό σχολιασμό της σμιλευμένης, καλοδουλεμένης, μεστής γλώσσας του δημιουργού, που αποτελεί ένδυμα ποιοτικού, καλλιεργημένου, αποκρυσταλλωμένου, βαθιά φιλοσοφημένου ποιητικού στοχασμού, θα περιοριστώ μόνο στην έκφραση της πεποίθησής μου πως ο σεβαστός Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Θρόνου, Ευάγγελος Παχυγιαννάκης, με το πόνημά του «Ενιαύσιον: 365+1 Χαϊκού» έκανε πράξη την ποιητική δεοντολογική αρχή, επιταγή του Μανόλη Αναγνωστάκη:
«Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις, να μην τις παίρνει ο άνεμος…».
*Η Έφη Μπουκουβάλα-Κλώντζα είναι φιλόλογος-ψυχολόγος