Ένα ομοίωμα ενός παράξενου όντος, από διογκωμένη πολυουρεθάνη που παριστάνει ένα “τέρας”, με σώμα λιονταριού κεφάλι αετού και ουρά φίδι, τοποθετημένο μπροστά στο Δημαρχείο της πόλης του Ηρακλείου, προκάλεσε την περιέργεια και τα σχόλια πολλών περαστικών από το πολυσύχναστο αυτό σημείο της πόλης, που ρωτούσαν περί τίνος πρόκειται.
Τα “τέρας” αυτό δεν ήταν άλλο από το ομοίωμα του μυθικού Γρύπα…
Ο Γρύπας ήταν ένα μυθολογικό τέρας με σώμα λιονταριού και φτερά αετού. Στην Κνωσό μέσα στην αίθουσα του θρόνου οι τοίχοι ήταν στολισμένοι με ανάγλυφες τοιχογραφίες που παρίσταναν Γρύπες μέσα σε κήπο με λουλούδια. Γύρω από τους τοίχους υπήρχαν αλαβάστρινα θρανία και στη μέση αλαβάστρινος θρόνος. Επίσης σε μερικές αναπαραστάσεις του φαίνεται πως έχει και ουρά φιδιού. Ο μύθος του θεωρείται ότι προέρχεται από την Μεσοποταμία.
Πιθανότατα η γέννηση του μύθου ανάγεται στην εποχή της πρώτης ανακάλυψης απολιθωμάτων δεινοσαύρων από τον προϊστορικό άνθρωπο. Η ράχη του ήταν σκεπασμένη με φτερά και τα νύχια στα λιονταρίσια πόδια του ήταν δυνατά και γαμψά σαν του αετού. Τα νύχια του Γρύπα θεωρούνταν πολύτιμα κατά τον Μεσαίωνα επειδή λεγόταν ότι μπορούσαν να ανιχνεύσουν την ύπαρξη δηλητηρίου στα υγρά. Ο Γρύπας είναι σύμβολο συνδεδεμένο με τη Μινωική Κρήτη. Σχετικά με τον Μινωικό άπτερο Γρύπα, υπάρχουν ευρήματα αρχαιολογικών ανασκαφών από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού, 1450 – 1400 π.Χ.
Δύο άπτεροι Γρύπες απεικονίζονται δεξιά και αριστερά του θρόνου στην τοιχογραφία στην κύρια αίθουσα του θρόνου (κρητομυκηναϊκή περίοδος 1700 π.Χ. – 1075 π.Χ.) στο Μινωικό ανάκτορο. Οι γρύπες εμφανίζονται άπτεροι, για να δηλώσουν την συνεχή παρουσία τους στον χώρο της αίθουσας του θρόνου. Η μικτή μορφή του άπτερου Γρύπα έδινε έκφραση των τριών σφαιρών του κόσμου, της ουράνιας, της επίγειας και της υποχθόνιας, με το αετίσιο του κεφάλι, το λιονταρίσιο σώμα και την φιδίσια ουρά, συμβόλιζε δε την βασιλική και θεία ισχύ.
Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι το σφραγιστικό δακτυλίδι με παράσταση θεάς και γρύπα: Χρονολόγηση: Ύστερη Εποχή του Χαλκού, 1450 – 1400 π.Χ. Το μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνει ένας γρύπας, που παριστάνεται σε «ιπτάμενο καλπασμό» να εκτινάσσεται προς τα αριστερά και επάνω, με ανοιγμένα τα φτερά του. Το σώμα του είναι λεπτό και ανάλαφρο, ενώ το κεφάλι του τονίζεται με το μακρύ, γαμψό ράμφος.
Από τα πανάρχαια χρόνια ο άνθρωπος προσπαθούσε να κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον κόσμο γύρω του. Ό,τι δεν κατανοούσε το απέδιδε σε μύθους που έπλαθε με τη φαντασία του (μυθικός τρόπος σκέψης). Χρειάστηκαν πολλοί αιώνες μέχρι που η ανθρώπινη διανόηση να περάσει σε έναν νέο τρόπο προσέγγισης και κατανόησης του κόσμου, που ήταν ο φιλοσοφικός τρόπος σκέψης. Στη συνέχεια η φιλοσοφία άνοιξε το δρόμο στον επιστημονικό τρόπο σκέψης ο οποίος προσπάθησε να προσεγγίσει τα μυστήρια του κόσμου μέσα από τη λογική.
Οι μύθοι αρχικά επινοήθηκαν προκειμένου να δώσουν απαντήσεις στα ανεξήγητα φαινόμενα. Έτσι, πολύ σύντομα η ανθρώπινη σκέψη συνέδεσε τους μύθους με τη λατρεία θεών και ηρώων και με τον τρόπο αυτό τέθηκαν οι βάσεις του προσδιορισμού, της ταυτότητας και της λειτουργίας των πρώτων ανθρώπινων ομάδων, διαμορφώνοντας τον κοινωνικό χάρτη των πρώτων ανθρώπινων κοινωνιών. Ακόμα οι μύθοι διασώζουν αφηγήσεις που προέρχονται από την προφορική παράδοση ενός λαού και σχετίζονται με γεγονότα (π.χ. φυσικές καταστροφές, μετακινήσεις πληθυσμών, εκστρατείες κτλ.) που συνδέονται με τη ζωή των ανθρώπων.
Ένας τέτοιος γνωστός μύθος του αρχαίου κόσμου συνδέεται με έναν λαό που το όνομά του ήταν Αριμασποί και κατοικούσαν στην περιοχή της αρχαίας Σκυθίας. Μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων Όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος (Αλικαρνασσός 484 π.χ., Θούριοι 426 π.χ.) οι Αριμασποί ήταν χρυσοθήρες και εκ γενετής μονόφθαλμοι: Είναι φανερό ότι τα βόρεια τμήματα της Ευρώπης είναι τα πλουσιότερα σε χρυσό, αλλά το πώς παράγεται δεν μπορώ να πω με ακρίβεια.
Ο μύθος λέει ότι οι μονόφθαλμοι Αριμασποί το κλέβουν από τους Γρύπες που το φυλάνε προσωπικά, Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ακόμη ότι οι Αριμασποί κατοικούσαν βόρεια των Ισσηδόνων και ότι βορειότερα των Αριμασπών ζούσαν οι Γρύπες που φυλούσαν το χρυσό της περιοχής κι ακόμα ότι βορειότερα των Γρυπών ζούσαν οι Υπερβόρειοι, που η επικράτειά τους έφτανε σε μια θάλασσα (πιθανότατα στη Θάλασσα του Μπάρεντς στη βόρεια Ευρώπη.
Τη σκυθική καταγωγή των Αριμασπών αλλά και την εξήγηση της ετυμολογίας του ονόματός τους μας μαρτυρεί ο Ηρόδοτος στο απόσπασμα που ακολουθεί: Από αυτή τη φυλή ξεκινούν οι παράξενες ιστορίες για τους μονόφθαλμους ανθρώπους και τους Γρύπες που φυλάσσουν τον χρυσό, τις οποίες οι Σκύθες διέδωσαν σε μας τους υπόλοιπους, αυτό εξηγεί γιατί δίνουμε στους μονόφθαλμους το Σκυθικό όνομα Αριμασποί, αφού «άριμα» σημαίνει στα σκυθικά ένα και «σπου» μάτι.
Την σύγχρονη εποχή ο Γρύπας αποτελεί το σύμβολο της πόλης του Ηρακλείου, που αποτελούσε το επίνειο της Κνωσού και έλαβε το όνομά του από τον Ιδαίο Δάκτυλο Ηρακλή, τροφό του Κρηταγενούς Δία.