Στις βουλευτικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019 χρησιμοποιήθηκαν πανελλαδικά 21.480 εκλογικά τμήματα, 42.960 δικαστικοί αντιπρόσωποι με τους γραμματείς τους και 85.920 πολίτες ως εφορευτικές επιτροπές. Απασχολήθηκαν δηλαδή περίπου 128.880 πολίτες – χωρίς να υπολογιστούν εκπρόσωποι κομμάτων και υποψηφίων, υπάλληλοι Δήμων, δικαστηρίων και Υπουργείου Εσωτερικών.
Εκτός από την – πενιχρή – αποζημίωση δικαστικών εκπροσώπων και γραμματέων των εκλογικών τμημάτων, των εκλογικών επιδομάτων των δικαστικών υπαλλήλων και υπαλλήλων του Υπουργείου Εσωτερικών που δούλεψαν υπερωρίες, τα έξοδα περιλαμβάνουν τεράστιες ποσότητες χαρτιού για τα ψηφοδέλτια και τους φακέλους που τελικά θα πεταχτούν αχρησιμοποίητες, γραφική ύλη που συνοδεύει τον εκλογικό σάκο, εκλογικών καλπών, πληρωμές των Δήμων για καφέδες και φαγητό για τους αντιπροσώπους των εκλογικών τμημάτων κλπ.
Η διαδικασία για τους δικαστικούς αντιπροσώπους φτάνει περίπου τις 24 ώρες (από τις 6.00 της ημέρας των εκλογών μέχρι αργά το επόμενο πρωί – χωρίς να υπολογιστεί η προετοιμασία βιβλίων, βεβαιώσεων κλπ που γίνεται από την προηγούμενη) και η κούραση και ένταση για όλους είναι τρομερή. Το ερώτημα είναι: Πώς όλα αυτά θα μπορούσαν να περιοριστούν;
Η σημερινή διαδικασία έχει ουσιαστικές ομοιότητες με αυτήν του σφαιριδίου που αναγράφτηκε ως τρόπος μυστικής ψηφοφορίας στο ελληνικό Σύνταγμα της Β’ Εθνοσυνέλευσης. Το σφαιρίδιο ήταν ένας μολυβένιος βόλος, τον οποίο ο ψηφοφόρος έριχνε σε μια κάλπη χωρισμένη σε δύο χώρους, έναν για το ΝΑΙ, που είχε χρώμα άσπρο, και έναν για το ΟΧΙ, που είχε χρώμα μαύρο, ανάλογα με το αν ήθελε να υπερψηφίσει ή να καταψηφίσει έναν υποψήφιο (από εκεί προέρχεται και το «μαύρισμα» στον υποψήφιο).
Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα οι εκλογές θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν με τη χρήση της τεχνικής του Blockchain. Το Blockchain ελεύθερα μεταφράζεται ως «αλυσίδα κοινοποιήσεων», αποτελείται από ένα σύνολο υπολογιστών (κόμβοι), οι οποίοι λειτουργώντας την ίδια στιγμή, παράγουν μία τράπεζα δεδομένων.
Η αλυσίδα είναι άμεσα προσβάσιμη σε όλους τους συνδεδεμένους υπολογιστές και αυτός ο τρόπος λειτουργίας, δηλαδή το ότι δεν υπάρχει αποθήκευση σε μόνο μια κεντρική τοποθεσία, καθιστά τις κοινοποιήσεις δημόσιες, επαληθεύσιμες και μέχρι σήμερα αναλλοίωτες από hackers. Ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση μέσω ενός μοναδικού στοιχείου πρόσβασης, ενός «ιδιωτικού κλειδιού» που του έχει διατεθεί και δεν περιέχει χαρακτηριστικά ταυτοποίησης ή αναγνώρισης ούτως ώστε να υπάρχει ανωνυμία.
Σε περίπτωση που χαθεί το στοιχείο πρόσβασης, ο χρήστης δεν μπορεί να συνδεθεί (δεν υπάρχει δηλαδή μηχανισμός αναπλήρωσής του). Αφού ο χρήστης αποκτήσει πρόσβαση στο Blockchain μπορεί να διενεργήσει απλές λειτουργίες π.χ. να πληρώσει λογαριασμούς χωρίς έξοδα συναλλαγών, να δει τον προσωπικό του ιατρικό φάκελο ή – αν είναι γιατρός – να συμπληρώσει ένα φάρμακο για έναν ασθενή.
Αυτές οι ενέργειες μπορούν να εκτελεστούν αυτόματα με τη χρήση αλγορίθμων που ονομάζονται «έξυπνα συμβόλαια» (Smart Contracts) και έχουν προγραμματιστεί, ώστε να διεκπεραιώνουν τη συγκεκριμένη εργασία. Την ίδια στιγμή οι συνδεδεμένοι με το συγκεκριμένο Blockchain έχουν τη δυνατότητα να διαπιστώνουν ανά πάσα στιγμή την αλλαγή σε αυτό. Για παράδειγμα ο κάθε ασφαλισμένος μπορεί να διαπιστώσει εάν ο εργοδότης του του συμπληρώνει τα ένσημά του και να έχει απόλυτη εικόνα για τα ασφαλιστικά του δικαιώματα.
Αναφορικά με τις εκλογές: Σε μία απλή εφαρμογή ο πολίτης θα μπορούσε να εμφανιστεί στο εκλογικό κατάστημα, να πάει στο παραβάν και μέσω tablet να ψηφίσει το κόμμα και τους υποψηφίους που θέλει. Ο δικαστικός αντιπρόσωπος θα είναι σε θέση να βοηθήσει – ακριβώς όπως συμβαίνει και σήμερα – όποιον δεν τα καταφέρνει με την τεχνολογία.
Η διαλογή θα γίνεται αυτόματα μέσω εφαρμογής αλγορίθμων. Στο τέλος της εκλογικής διαδικασίας δηλαδή η διαλογή έχει ήδη τελειώσει. Έτσι τα έξοδα – χαρτί, επιδόματα, γραφική ύλη κλπ. – εξαφανίζονται.
Ο κόπος του δικαστικού αντιπροσώπου μειώνεται σημαντικά. Το tablet παραδίδεται από αυτόν στη δημοτική Αρχή από την οποία το παρέλαβε. Η ανωνυμία της ψήφου είναι, όπως και στη σημερινή διαδικασία, εξασφαλισμένη και η αποκέντρωση του δικτύου αποκλείει την πλαστογραφία της ψήφου και το hacking.
Σε μια πιο προχωρημένη εφαρμογή η ψηφοφορία θα μπορεί να γίνεται μέσω κινητού. Με έναν μοναδικό τρόπο ταυτοποίησης ο ψηφοφόρος θα μπορεί να αποκτά πρόσβαση στο σύστημα και ο ψήφος του να «πέφτει» στην ψηφιακή κάλπη χωρίς ο πολίτης να χρειάζεται να μετακινηθεί. Οι αντιρρήσεις αναφορικά με τη δυσκολία που μπορούν να έχουν ηλικιωμένοι αναφορικά με τη χρήση νέων τεχνολογιών δεν είναι σοβαρές. Θα τους βοηθήσουν δικοί τους άνθρωποι.
Εξάλλου έτσι συμβαίνει και σήμερα, όταν εμφανίζονται γιαγιάδες και παππούδες με έτοιμο και σταυρωμένο ψηφοδέλτιο. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται όλη η διαδικασία των εκλογικών κέντρων, δικαστικών αντιπροσώπων κλπ. Η οικονομία χρημάτων και προσωπικού είναι προφανής.
Σίγουρα η διενέργεια εκλογών μέσω Blockchain δεν είναι τόσο απλή όσο – για λόγους συντομίας – παρουσιάστηκε παραπάνω. Σίγουρα πρέπει να ληφθούν τεχνικά μέτρα ώστε να υπάρχουν εγγυήσεις ταυτοπροσωπίας, ανωνυμοποίησης της ψηφοφορίας και άμυνας από κυβερνοεπιθέσεις. Η πληροφορική όμως παρέχει σχετικά εργαλεία.
Η Ελλάδα θα μπορούσε εξάλλου να πάρει παράδειγμα από χώρες όπως η Εσθονία, Δανία και Ελβετία που ενσωματώνουν την τεχνολογία Blockchain κατά τη διενέργεια εκλογών. Ελπίζουμε και ευχόμαστε το νέο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης να συμμετάσχει σε μία προσπάθεια λογικοποίησης και μοντερνοποίησης του τρόπου διενέργειας των εκλογών.
*Η Ειρήνη Βασιλάκη είναι Δ.Ν. δικηγόρος και υφηγήτρια Πανεπιστημίου Göttingen