Η ξαφνική εμφάνιση του ιού ήρθε να διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα στη ζωή μας. Έφερε απρόσμενες αλλαγές, έφερε νέους όρους στις κοινωνικές μας συναναστροφές, άλλαξε τον τρόπο ζωής και σκέψης μας, και η παρουσία του επιδιώκει να μας στερήσει, εν μέρει, όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Ξέρω ότι αυτές τις μέρες ακούς πολύ το πόσο μας έχει βοηθήσει η καραντίνα ή αλλιώς αυτή η υποχρεωτική κοινωνική αποστασιοποίηση.
Δεν θέλω να διαβάσεις άλλο ένα τέτοιο άρθρο που θα σου επιβάλλει να νιώσεις χαρούμενος ή χαρούμενη και να πειστείς πως όλα θα πάνε καλά, παρόλο που το πιστεύω πως στο τέλος θα πάνε, ακόμα και αν βγούμε «τραυματισμένοι» από όλο αυτό. Γράφω αυτό το κείμενο για να σου πω πως σε «ακούω».
Ακούω αυτά που νιώθεις, πολλά από αυτά τα συμμερίζομαι και έχω τις ίδιες ανησυχίες με εσένα. Ανησυχώ για τους δικούς μου ανθρώπους, με προβληματίζει η επόμενη ημέρα, το ψυχικό, κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Δεν θέλω να σου επιβάλλω να νιώσεις καλά με το ζόρι, ούτε να σου αραδιάσω γραμμές με τα καλά της κατάστασης που βιώνουμε αυτή την περίοδο. Αντιθέτως, θα ήθελα να προσπαθήσω να σε κινητοποιήσω να αναγνωρίσεις και να δεχτείς όλα σου τα συναισθήματα, κάτι που προσπαθώ να κάνω και στον εαυτό μου.
Θέλω να σου υπενθυμίσω πως είναι σημαντικό να μάθεις από την πλευρά σου να «ακούς» το συναίσθημα σου ή ακόμα καλύτερα να το αφουγκράζεσαι και να του δίνεις χώρο στη ζωή σου. Άσε τον εαυτό σου να εκφράσει όσα νιώθει, να εξωτερικεύει το συναίσθημα την στιγμή που γεννιέται και έτσι να κυλίσει σαν ποτάμι εκείνη ακριβώς την στιγμή που πρέπει και όχι να καταπιεστεί και να γίνει χείμαρρος που τελικά θα τα συμπαρασύρει όλα.
Και αν είσαι δίπλα σε κάποιον που βιώνει αυτή την πραγματικότητα διαφορετικά από εσένα μην βιαστείς να τον κατακρίνεις, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες προσαρμοστικές δεξιότητες, δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο την δεδομένη χρονική στιγμή. Μην ακυρώσεις το συναίσθημά του, μην βιαστείς να του πεις «μην φοβάσαι», «μην αγχώνεσαι», «είσαι υπερβολικός/ή», γιατί έτσι θα τον κάνεις να νιώσει πως δεν τον καταλαβαίνεις και θα κλειστεί περισσότερο στον εαυτό του
Δείξε του με τον τρόπο σου πως είσαι εκεί για αυτόν, πως τον ακούς! Καλούμαστε να αντεπεξέλθουμε και να προσαρμοστούμε σε εξαιρετικά μεγάλες αλλαγές οι οποίες σχεδόν ποτέ, ειδικά υπό πιεστικές συνθήκες, δεν πραγματοποιούνται ανώδυνα. Αν, ωστόσο, δεχτείς τα δικά σου συναισθήματα αλλά και των γύρω σου, τότε θα δεις πως τα πράγματα θα κυλίσουν πιο ομαλά με μια διαδικασία δυναμική και σίγουρα όχι αυτόματη.
Το έχεις ακούσει μάλλον πολλές φορές πως το άγχος σε κάποιες περιπτώσεις μας βοηθάει. Όχι το άγχος που απωθούμε στην καθημερινότητα μας, που το αρνούμαστε και το κρύβουμε «κάτω από το χαλί», αλλά το άγχος που αναγνωρίζουμε και συμβιώνουμε μαζί του. Το δημιουργικό άγχος που μας δίνει ώθηση να ξεπεράσουμε τις δύσκολες καταστάσεις και να ψάξουμε για δημιουργικές λύσεις, όπως το πώς να είμαι κοντά με τους αγαπημένους μου ενώ είναι αναγκαίο να διατηρώ αποστάσεις.
Που βάζει το μυαλό μας σε εγρήγορση, που δημιουργεί νέες μορφές οργάνωσης και έτσι μας κάνει να αναπτύσσουμε νέες δεξιότητες. Αν δεχτείς λοιπόν το συναίσθημα που βιώνεις, ακόμα και αν το εκλαμβάνεις ως αρνητικό εκείνη τη στιγμή, τότε θα λειτουργήσεις στην καθημερινότητά σου πιο ομαλά. Αν όχι, αν προσπαθήσεις να το καταστείλεις, να το αρνηθείς ή αν το δαιμονοποιήσεις τότε θα αρχίσεις να μπαίνεις σε μια κατάσταση έντασης που ουσιαστικά θα σε «παγώσει» πρακτικά και συναισθηματικά.
Είναι εύλογο να νιώθουμε ψυχολογική πίεση και δυσφορία κάτω από απρόσμενες καταστάσεις που βιώνουμε ως απειλητικές. Η απάντηση μας στις ψυχοπιεστικές συνθήκες είναι η ψυχική ανθεκτικότητα που τόσο πολύ ακούγεται αυτές τις μέρες, αλλά πίστεψέ με, υπάρχει λόγος που ακούγεται.
Αυτή η στιγμή που ζούμε όλοι μας είναι από εκείνες τις κομβικές στιγμές που σε βοηθάνε να χτίσεις ψυχική ανθεκτικότητα, ειδικά όταν έχει περάσει το πρώτο σοκ της συνειδητοποίησης του γεγονότος. Δώσε νόημα σε αυτό που ζεις αυτή τη στιγμή. Επένδυσε στις σχέσεις σου με τους άλλους ανθρώπους και έλα σε επαφή μαζί τους ακόμα και από απόσταση.
Να θυμάσαι πως είναι μια μοναδική στιγμή να δημιουργήσεις αναμνήσεις με τα παιδιά σου, αναμνήσεις που θα μείνουν στον χρόνο και που θα συμβάλλουν στο χτίσιμο του ψυχικού δυναμικού τους. Η ψυχική ανθεκτικότητα δεν είναι τεχνική με συγκεκριμένα βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις, δεν έχει οδηγίες χρήσης. Είναι βίωμα και συμμετοχή, είναι οι αποφάσεις που παίρνουμε συνειδητά, οι δεξιότητες ζωής που ίσως είχαμε αφήσει ακατέργαστες και τώρα καλούμαστε να τις δουλέψουμε από την αρχή. Είναι οι στιγμές που μετά από πολλά χρόνια θα έχουν μείνει στο μυαλό των παιδιών. Εκείνες οι στιγμές που δυσκολευτήκαμε, που πιεστήκαμε, που γκρινιάξαμε αλλά βρήκαμε τρόπους να τα βγάλουμε πέρα.
Οι στάσεις που καλλιεργούμε αυτή τη στιγμή συνειδητά, δημιουργούν «αντισώματα» απέναντι στις αντιξοότητες ώστε στην επόμενη δυσκολία να είμαστε πιο έτοιμοι να αντεπεξέλθουμε και να προσαρμοστούμε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως αυτό το διάστημα, δίνουμε στα παιδιά μας σημαντικά μαθήματα ζωής, τους καλλιεργούμε αξίες όπως η ενσυναίσθηση, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και τα διδάσκουμε με τη στάση μας να ψάχνουν λύσεις που θα βοηθήσουν, όχι μόνο τα ίδια, αλλά και τους γύρω τους. Λύσεις που υπερβαίνουν την ατομικότητά τους και τους γεννάνε ερωτήματα, όπως το πώς μπορούμε να φροντίσουμε τους άλλους από μακριά φροντίζοντας πάντα και τον εαυτό μας.
Το διάστημα που διανύουμε είναι γεμάτο από επιλογές. Επιλογές να δώσουμε φωνή στον εσωτερικό διάλογο με τον εαυτό μας, επιλογές να νιώσουμε ακόμα και τα δύσκολα συναισθήματα χωρίς να τα αφήσουμε να μας καταβάλουν, επιλογές να παγώσουμε ή να ανασυγκροτηθούμε, επιλογές να νοιαστούμε για τον διπλανό μας ή να κλειστούμε στην ατομικότητά μας. Επιλογές να κοιτάξουμε κατά πρόσωπο τις δυσκολίες μας και να τις αντιμετωπίσουμε καλλιεργώντας την ψυχική μας ανθεκτικότητα ή να ξεπεράσουμε την κατάσταση όσο πιο επιφανειακά και ανώδυνα μπορούμε κλεισμένοι βαθιά μέσα στο καβούκι μας.
Όποιο δρόμο και αν πάρεις , να θυμάσαι πως ο φόβος είναι περαστικός από τη ζωή μας, ένας επισκέπτης, κάποιες φορές καλοδεχούμενος, ίσα ίσα για να μας κινητοποιήσει. Αν θα μείνει δίπλα σου για πολύ, για λίγο ή για πάντα είναι δική σου επιλογή. Εγώ θα σου πρότεινα να τον δεχτείς, να ακούσεις όσα έχει να σου πει, να τον αγκαλιάσεις σαν φίλο και ύστερα να τον αφήσεις ξανά να φύγει μακριά!
* Η Ελένη Καζαντζάκη είναι ψυχολόγος, MSc στις επιστήμες του εγκεφάλου και νου, υπ. διδάκτορας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, συστημική ψυχοθεραπεύτρια