Για να τεκμηριώσουμε την άποψή μας, συχνά επικαλούμαστε κάποια αυθεντία, είτε αρχαίους σοφούς, είτε σύγχρονους μεγάλους επιστήμονες και κάποτε τον λόγο του Θεού από την Αγία Γραφή, είτε την ιερή παράδοση.
Αν εξαιρέσουμε τον ιερό λόγο, όπου προφανώς δεν είναι δυνατό να υπάρξει αμφισβήτηση, γιατί η πίστη δεν επιδέχεται κριτική, στις υπόλοιπες απόψεις, όχι μόνο η αμφισβήτηση, αλλά και η άρνηση επιτρέπεται, για να μην πω επιβάλλεται.
Είναι γνωστή η σωκρατική άποψη για τον «επαΐοντα», δηλαδή τον ειδικό επιστήμονα. Ο λόγος και η άποψή του δεν κρίνεται από τη συμφωνία ή τη διαφωνία των πολλών. Αν ένας ειδικός γιατρός κάνει μια διάγνωση ή προτείνει μια θεραπεία, όσοι κι αν διαφωνούν, ο δικός του λόγος είναι έγκυρος.
Αν όμως ο γιατρός συμμετέχει σε μια γενικότερη πολιτική συζήτηση, δεν προκύπτει αναγκαστικά ότι η άποψή του είναι εγκυρότερη από ενός άλλου πολίτη, ακόμα κι αν αυτός είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου.
Στην πολιτική, αλλά και σε άλλα θέματα, κοινωνικά και ηθικά, η άποψη όλων είναι ισότιμη. Θεώρησα αυτονόητα τα παραπάνω για να διατυπώσω μια διαφορετική κρίση σχετικά με τις απαντήσεις του Stephen Hawking, που περιέχονται σε έναν τόμο που κυκλοφορεί και στα ελληνικά.
Ο μεγάλος αστροφυσικός έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 76 ετών και αξίζει να σημειώσουμε ότι είχε έρθει στο Ηράκλειο προσκεκλημένος από το Πανεπιστήμιό μας. Υπήρξε αξιοθαύμαστος και μοναδικός για τη ζωή και την αντιμετώπιση της αρρώστιας του.
Ερωτεύτηκε, δημιούργησε οικογένεια και κατόρθωσε να διατυπώσει πρωτότυπες θεωρίες για τη δημιουργία του σύμπαντος. Το βιβλίο του «Το χρονικό του χρόνου» θεωρείται κλασικό. Οι απαντήσεις του είναι αδιαμφισβήτητα ενδιαφέρουσες και αρκετά έξυπνες.
Για την άποψή του: «Δεν υπάρχει θεός. Κανένας δεν κυβερνά το σύμπαν», το μόνο που θα πω είναι ότι σε ερωτήματα μεταφυσικής, οι απαντήσεις είναι καθαρά υπαρξιακές και προσωπικές και φυσικά η αποδεικτική τους αξία είναι μηδενική. Θα περιοριστώ σε μια μόνο πρότασή του: «Να θυμάστε να κοιτάτε πάντα ψηλά προς τα αστέρια και όχι χαμηλά στα πόδια σας».
Από τους πρώτους φιλοσόφους ήταν ο Θαλής. Του αποδίδονται πολλές επιτυχίες σε αστρονομικά, κοσμολογικά και φιλοσοφικά θέματα. Πρώτη αρχή των όντων θεωρούσε το νερό. Λέγεται, όμως, ότι κάποια στιγμή, ενώ παρατηρούσε τα άστρα και δεν κοίταζε μπροστά του, έπεσε σε ένα πηγάδι. Ευτυχώς, δεν έπαθε τίποτα και συνέχισε την έρευνά του, επιτυγχάνοντας να κερδίσει αρκετά χρήματα, γιατί προέβλεψε μια καλοχρονιά και ενοικίασε φτηνά όλα τα ελαιουργεία.
Επίσης, ο Μίλτος Σαχτούρης σε ένα ποίημά του λέει ότι «Όλοι διψούμε για ουρανό», προφανώς αγνοώντας, και το επιτρέπει αυτό η ποίηση, ότι όλοι μας ταξιδεύουμε πάνω στη γη με τεράστια ταχύτητα και φυσικά είμαστε στον ουρανό.
Σέβομαι απολύτως την αξία των λόγων του Stephen Hawking. Δεν πρέπει όμως να περιφέρεται το βλέμμα μας, ούτε στα παπούτσια μας, ούτε να μην βλέπουμε πέρα από τη μύτη μας. Η μυωπική θεώρηση των πραγμάτων, το να μας ενδιαφέρει μόνο «ό,τι κλείνει η πόρτα μας» είναι τραγικό λάθος. Ο ατομοκεντρισμός, που φαίνεται να αποκτά συνεχώς έδαφος και να διεκδικεί γενικότερη αποδοχή, είναι μια ιδεολογία χωρίς ανθρωποκεντρικό περιεχόμενο.
Επίσης, το να συζητούμε για τον «καημό του εν γένει πάσχοντος ανθρώπου», για να θυμηθούμε τον ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη, όταν ο διπλανός μας υποφέρει, δεν είναι ανθρωπισμός. Περισσότερο με εκφράζουν κάποιες άλλες σκέψεις. Παραδείγματος χάριν, να πατούμε σταθερά στα πόδια μας, αλλά να βλέπουμε, να οραματιζόμαστε και να αγωνιζόμαστε για ένα αύριο καλύτερο.
Ακόμα, όταν μας δείχνουν το φεγγάρι, να μη βλέπουμε μόνο το δάχτυλο. Τα άστρα μάς γοητεύουν και είναι μεγάλη κατάκτηση ότι σήμερα οι επιστήμονες όλο και πιο καθαρά παρατηρούν άστρα, που βρίσκονται χιλιάδες έτη φωτός μακριά μας. Αξίζει να διατηρήσουμε, όμως, τον μύθο τους.
Η αρχαιοελληνική μυθολογία έχει δημιουργήσει γοητευτικούς μύθους για τη γέννησή τους και τον ρόλο τους και ο ήλιος, που αρκετά χρόνια λατρεύτηκε ως θεός, ξέρουμε σήμερα ότι πράγματι είναι ζωοδότης και η συνέχεια του ηλιακού μας συστήματος εξαρτάται από την ενέργειά του.
Απλώς, πρέπει να σκάψουμε μέσα μας και να επιτύχουμε να διευρύνουμε τον ορίζοντά μας, κερδίζοντας βήμα-βήμα την ευδαιμονία, την εσωτερική γαλήνη, χωρίς να υποτιμούμε τα υλικά αγαθά και να υπερτιμούμε τα πνευματικά. Άπειρες ομορφιές υπάρχουν γύρω μας. Άλλες τόσες στην Τέχνη. Η απόλαυση της ζωής και η συνύπαρξη με τους άλλους θα είναι πάντα ένα ζητούμενο και φυσικά μια μεγάλη κατάκτηση.
Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος