Οριοθετείται αιτιολογικά το γεγονός στη μη κοινωνική απαξίωση με θετικές πράξεις, όπως η αποχώρηση σε γάμους, όταν ρίχνονται μπαλωτιές, στην έλλειψη παιδείας και πολιτικής βούλησης. Πράγματι και οι τρεις επισημάνσεις έχουν αξία, πλην όμως αγνοούν τον σημαντικότερο παράγοντα, αυτόν του ανθρωπολογικού στοιχείου της περιοχής και ανάλογων περιοχών της Κρήτης , αλλά και της Ελλάδας ευρύτερα ή και ακόμα του κόσμου ολόκληρου.
Συναφώς τα θετικά ανθρωπολογικά στοιχεία περιοχής, περιοχών, νομού, χώρας, ηπείρου, πάνε μαζί με τα αρνητικά. Φιλόξενη διάθεση, γενναιοδωρία, διασκεδαστική διάθεση, αλληλεγγύη, ελεύθερο και αντιστασιακό πνεύμα, συναντώνται παράλληλα με εγγενή επιθετικότητα, που φθάνει σε πρωτόγονη αγριότητα. Χαρακτηριστικά Αστυνομικός Διευθυντής του Ρεθύμνου μιλώντας στο ραδιόφωνο περί το 1995 είπε για τον πρωτογονισμό αυτό μετά από φονικό οικογενειακής εκδίκησης-βεντέτας.
Ο μαζικός χαρακτήρας ή μαζική συμπεριφορά μεταβάλλονται αργά, ουδέποτε όμως θα χάσουν τα βασικά γονιδιακά χαρακτηριστικά και τούτο φαίνεται καθαρά στη σύγκριση της εγκληματικότητας ανά περιοχή σε ποσότητα και ποιοτικά στοιχεία(6 ανθρωποκτονίες το 2018 στην Κρήτη έναντι 9 της Μακεδονίας, με πληθυσμό 634 χιλ. έναντι 2.487.000 αντίστοιχα).
Άλλα εγκλήματα κυριαρχούν στις πεδινές περιοχές(περιουσίας κλπ.), άλλα στις ορεινές(βίας κλπ.) και βεβαίως σε σχέση με την οικονομική ζωή.Για παράδειγμα περίπτωση απιστίας γυναίκας θα έχει άλλο επακόλουθο σε ορεινή περιοχή, όπου οι συνθήκες εκτραχύνουν το χαρακτήρα στην ήδη εγγενή επιθετικότητα, ακριβώς λόγω φυσικού περιβάλλοντος και συναφών δυσκολιών διαβίωσης – επιβίωσης. Συμπερασματικά το φαινόμενο δεν θα εξαλειφθεί όσα χρόνια και να περάσουν, διότι ακόμα και θανατική ποινή δεν τα εξάλειψε, πόσο μάλλον , που το κρύψιμο όπλων στα βουνά , αλλά και τα κυνηγετικά όπλα ή χασαπομάχαιρα, είναι απλή υπόθεση, η δε αύξηση των ποινών δεν είχε ανάλογα αποτελέσματα. Βεβαίως δεν παραγνωρίζονται η αστυνόμευση, η ποινικοποίηση, το μέγεθος των ποινών, η ταχύτητα της ποινικής διαδικασίας κλπ. Όμως η βεντέτα μετά από είκοσι χρόνια δεν έχει απάντηση από τα προεκτεθέντα αστυνομοποινικά στοιχεία. Η περίπτωση των Ζωνιανών με τον θανάσιμο τραυματισμό 28χρονου αστυνομικού προ ετών είναι βέβαιο ότι θα επαναληφθεί με την άλφα ή βήτα μορφή ίσως και για εκατονταετίες ακόμα, έστω και αν μεταβληθούν άρδην οι οικονομικοί όροι. Όπως ένα λυκόσκυλο ουδέποτε γίνεται κυνηγόσκυλο όσο και αν το εκπαιδεύσεις, όπως η γάτα ουδέποτε έχασε τα χαρακτηριστικά της, έτσι ακριβώς συμβαίνει και στον άνθρωπο.Αυτός είναι ο λεγόμενος αταβισμός ή στα Ελληνικά προγονισμός και εδώ πρωτογονισμός. Εξελικτικά απαιτείται πολύ μεγάλο βάθος χρόνου για ισχυρή και όχι πλήρη ανατροπή, συναρτάται δε σημαντικά στην ανθρώπινη συμπεριφορά, έστω και αν οι σύγχρονες θεωρίες δεν συντάσσονται με τη Δαρβινική κοινωνική εξέλιξη και οπισθοχώρηση-επανάληψη. Όπως η διχαστική συμπεριφορά των Ελλήνων από την αρχαιότητα δεν έχασε τα χαρακτηριστικά της.
Ούτε ο εμφύλιος, ούτε κάτι άλλο εξηγούν το σήμερα ως επανάληψη του χθες με σχεδόν ταυτόσημο τρόπο λαμβανομένων υπ’όψη των χρονικών και οικονομικών αναλογιών. Ούτε βέβαια αιτία είναι οι μάσκες. Απλώς έπεσαν οι μάσκες για την αυτοτροφοδοτούμενη-ανακυκλούμενη αιτία.
*Ο Στέλιος Βασαλάκης είναι συνταξιούχος νομικός σύμβουλος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, συνταξιούχος δικηγόρος Ηρακλείου παρ’Α. Π., πτυχιούχος Νομικής και Πολιτικών Επιστημών.