(Λεξικό Ζωναρά, 10ος αιώνας μ.Χ.)
᾿Ωδεῖον, τὸ μουσεῖον· τὸ δει διφθόγγῳ. ἐν ᾧ ᾄδουσι
καὶ ψάλλουσι τὰς ᾠδάς.
᾿Ωδὶς, ὠδῖνος, ἡ γέννησις, ἢ πόνος, παρὰ τὸ ὤθω, ὠθίζω, ὠθὶς καὶ ὠδὶς, ὠθή τις οὖσα, δι’ ἧς ὠθεῖται τὸ βρέφος.
(Γουδιανό Λεξικό, 9ος αιώνας μ.Χ.)
Μέρες που είναι κοιτάμε πίσω και μπροστά. Έτσι γεννήθηκε ο διπρόσωπος Ιανός που ονόμασε τον πρώτο μήνα του έτους. Ιστορία και όραμα δένουν το παρόν μας. Η ιστορία, βέβαια, δεν συγκινεί καθόλου όσους κοιτάζουν μονάχα το παρόν ούτε όσους μονάχοι ονειρεύονται. Όταν όμως όνειρα γίνονται πράξη, τότε η ιστορία ομορφαίνει, διαβάζεται, πονεί που ζει και θέλει να γράφεται.
Γίνεται, έτσι, η ιστορία χωράφι για σπορά, γίνεται λατομείο λίθων ακριβών, γίνεται κρασί και τραγούδι, γίνεται χάδι και φιλί, γίνεται όραμα, ευχή, γραφή και όπλο. Στης πανανθρώπινης γλώσσας το σώμα, η ιστορία γράφεται με φθόγγους μόνο τρεις, τη σπορά, το κτίσιμο και το γλέντι. Τη γραμματική της ιστορίας τη φτιάχνουν ο έρωτας μαζί με τον πόλεμο, είναι γινόμενή τους. Πολιτισμός σε πόλη απόλεμη, αβίαστα, δεν βιώνεται.
Σήμερα, Δεκέμβρη μήνα του 2022, οργώνεται πάλι ο κόσμος βαθειά και σπέρνεται με καινούριες ψυχές. Η ιστορία, πιότερο από ποτέ, ξυπνά ζωντανή και γινόμενη του πολέμου και του έρωτα για να γραφτεί με τους βλαστούς που θα βγάλει αυτή η σπορά των ψυχών. Ο πλανήτης φαίνεται στενός και σκοτεινός χωρίς να τον φωτίζει η ιστορία του και να διαρμίζεται τον κόσμο της γης.
Ασθμαίνει σήμερο η ζωή απάνω στη γη, ασθμαίνει στο σκοτάδι, κάτω από το βάρος της άγνοιας του παρελθόντος, του πρόσφατου και του απώτερου. Τα διδάγματα και τα παραδείγματα, σιωπηλά, οι κλέφτες φωνασκούν στα χρηματιστήρια της απαξίωσης της ανθρωπιάς. Η δωρεάν γιατρειά, όπως κι η δωρεάν παιδεία, δίδονται, φτιαγμένες για δούλους. Οι άρρωστοι, οι άβουλοι κι οι απαίδευτοι πληθαίνουν. Η ιστορία φιμώνεται επισήμως και παραχαράσσεται και πετιέται στο χώμα αντί να φωλιάζει και να βλασταίνει στις ψυχές των παιδιών.
Παράδειγμα τρανταχτό αυτής της ύβρεως ξετυλίγεται στη Βιάννο τα τελευταία χρόνια. Σκισμένες σελίδες στο ρόλο σκουπιδιών, συνθέτουν επίσημα εκθέματα σε δημόσιο μουσείο στη Βιάννο μαζί με μια πεταμένη στο χώμα σημαία της Ελλάδας. Κι όλα αυτά κάτω από το λάβαρο της πνευματικής ασυδοσίας ντυμένης με το φόρεμα της ελευθερίας της έκφρασης.
Η έξαρση της ανθρωπιάς της Βιαννίτικης κοινωνίας, όπως αυτή εκφράστηκε στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, την κατέστησε η διακριτή δύναμη ενάντια σε κάθε επίβουλο αυτού του τόπου όποια σημαία κι αν αυτός σήκωνε για να κρυφτεί, να καταστρέψει ή να φοβίσει. Αυτή η έξαρση πάντα θα είναι μιας καινούριας λευτεριάς πνοή. Μιας λευτεριάς που μόνο οι έγκυες συνεχίζουν να την βιώνουν, όταν ακούνε το αιώνιο: καλή λευτεριά.
Είναι η Ελευθώ, η αρχαία θεά της τέχνης να χαίρεσαι την έλευση των ωδίνων, η Ελευθώ της έλευσης της καινούριας ζωή στον κόσμο, η Ελευθώ που έγινε, τους τελευταίους αιώνες, Ελευθερία. Η ελευθερία, δεν είναι η απρόσκοπτη κι αδέσμευτη, η ασύδοτη συμπεριφορά κάποιου που κάνει ό, τι θέλει Ελευθερία είναι η τέχνη να χαίρεσαι τους κόπους και τις θυσίες που κάνεις, σαν άνθρωπος, μέσα στο δήμο σου, είναι η χαρά της δημιουργίας. Ελευθερία χωρίς δημιουργία όπως και δημιουργία χωρίς ελευθερία δεν υπάρχει.
Αυτή την έννοια της Ελευθερίας, ο Γιώργος Χρηστάκης με τον Κώστα Στεφανάκη τη δείχνουν μέσα στα κόκκαλα των δολοφονημένων από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους. Αυτή η λευτεριά είναι στο σπόρο που θα γεννήσει το αύριο. Στη σελίδα 9 του βιβλίου τους: ‘Επαρχία Βιάννου 1940-1945’ που εκδόθηκε και δωρίθηκε στο Δήμο της Βιάννου πριν από 20 χρόνια γράφουν:
Ως ελάχιστος φόρος τιμής προς τους μεγάλους νεκρούς προγραμματίστηκε η δημιουργία Μουσειακού χώρου…
Στο χώρο αυτό προγραμματίζεται να τοποθετηθεί λεύκωμα με φωτογραφίες και προσωπικά αντικείμενα… αλλά και να δημιουργηθούν τμήματα με στοιχεία αρχαιολογικά, πανίδας, χλωρίδας, γεωλογικά… από την επαρχία της Βιάννου.
Αφιέρωσαν το βιβλίο αυτό σ’ αυτούς που έφυγαν μα και σ’ αυτούς που κάθε μέρα αρχίζουν τη ζωή τους και το κατέθεσαν στο Δήμο της Βιάννου ως σπόρο για το Μουσείο αυτό. Αυτή η απλή αφιέρωση ξαναβάζει τις Μούσες στο διαχρονικό και διεθνές δώμα τους στη Βιάννο, σε ένα μουσειακό χώρο συνεκτικής ιστορικής μνήμης και κοινωνικού οράματος. Οι Μούσες, στον κόσμο όλο, δεν έπαψαν ποτέ να είναι κόρες θεϊκές της Μνημοσύνης. Μουσείο είναι κάθε δώμα των μουσών, Μουσείο πρέπει να αποκατασταθεί και στο οίκημα που χτίστηκε με αγώνες στο Σελί του Αμιρά.
Είθισται, όμως, τα τελευταία τρακόσια περίπου χρόνια, τα μουσεία, ακόμη και στην Ελλάδα, να νοούνται ως στέγες συλλογών αντικειμένων της τέχνης ή της φύσης και όχι ως στέγες των μουσών, δηλαδή των ζωντανών επιστημών και των γόνιμων τεχνών. Εκθέσεις συλλογών κλεμμένων, συνήθως, τεχνημάτων τις οποίες ονόμασαν ‘μουσεία’ εκχυδαΐζοντας την σημασία της λέξης μουσείο. Από στέγη των μουσών και σχολείο, το μουσείο έγινε έκθεση συλλογών κλοπιμαίων.
Οι συγγραφείς του βιβλίου ‘Επαρχία Βιάννου 1940-1945’ θέτουν ξανά την σημασία της λέξης και την έννοια του μουσείου στη βάση τους αποκαθιστώντας, στη Βιάννο, την συνέχεια της Ιστορίας των λέξεων και των εννοιών μετά από μια τρικυμισμένη ιστορία δύσκολων ετών. Ότι αθροίστηκε γόνιμα και εκτίθεται ιστορικά επί χιλιάδες χρόνια πάνω στη γη, σήμερα διακυβεύεται στο τραπέζι αυτών που παζαρεύουν τα κέρδη τους.
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ιστορική μνήμη είναι αναγκαία για να χαραχτεί το άμεσο και το απώτερο, μέλλον μας. Γι αυτό πρέπει να βάλομε πλάι στα κόκαλα των θυμάτων του Ναζισμού τους σπόρους της χλωρίδας του τόπου μας, σύμβολα του σπόρου που θα γεννήσει στα χώματα αυτά το μέλλον των παιδιών μας. Τα χώματα αυτά που αγκαλιάζουν τους νεκρούς μας είναι δικά τους μα και δικά μας. Δεν μπορεί κανείς να μας τα πάρει.
Η ανάδειξη του μουσείου της Βιάννου σε τόπο συλλογής ιστορικού υλικού, γόνιμης επεξεργασίας αυτού του υλικού και έκθεσης με τέχνη εικαστική, μουσική και θεατρική, μπορεί να αρμόσει στο οικονομικό γίγνεσθαι και να παράξει κοινωνία. Για το σκοπό αυτό απαιτείται η καταγραφή όλων των διαθέσιμων ιστορικών πηγών και η συγγραφή ενός σώματος κειμένων εκτεθειμένων στο διαδίκτυο με την φροντίδα και την επιμέλεια ανθρώπων με κοινή αποδοχή και εγκυρότητα.
Το σώμα αυτών των κειμένων θα είναι στη διάθεση του κοινού μέσω του διαδικτύου και θα εκδίδονται εκλαϊκευμένες εκδόσεις ειδικών θεμάτων πλην όμως αυστηρά τεκμηριωμένες με αναφορές και επεξηγήσεις για όποιον επιθυμεί να δει περισσότερα στοιχεία. Οι εκδόσεις του μουσείου θα γίνονται με ιεραρχημένα επίπεδα για μαθητές όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, αλλά και φοιτητές προ και μεταπτυχιακούς. Οι δυνατότητες μετάφρασης των κειμένων αυτών σε ξένες γλώσσες, ιδιαίτερα αυτές που ομιλούνται από πολυπληθείς εθνότητες, είναι σήμερα αναγκαία.
Μαζί με τα γεγραμμένα γεγονότα, η θεώρηση των δυνάμεων και των αιτίων που τα προκάλεσαν, όπως επίσης και οι επιπτώσεις τους είναι υποστάσεις της ιστορίας που γράφτηκε. Αν αυτές οι υποστάσεις δεν υφίστανται αρμονικά και σε σχέση μεταξύ τους, ιστορικός λόγος δεν υφίσταται παρά μόνο μια συνειρμική γεγονοτολογία. Είναι προφανές ότι οι αναγνώστες της ιστορίας για να γράψουν ιστορία έχουν ανάγκη παιδείας των δυνάμεων της κοινωνίας τους, δυνάμεων γινόμενων με την παιδεία τους επί την οικονομία τους.
Το γεγονός της κοινωνικής υπόστασης το γινόμενο με την παιδεία επί την κοινωνία είναι τόσο διαχρονικό όσο και διεθνές. Όταν αυτή η αρμονία παιδείας και οικονομίας εκλείπει, τότε η κοινωνία εκλείπει και οι άνθρωποι παύουν να κοινωνούν και παύουν να είναι άνθρωποι. Στη Βιάννο οφείλουμε να το δείξουμε όπως το πήραμε από τους προγόνους μας, χιλιάδες χρόνια τώρα με πρόσφατες εικόνες και σύγχρονα οράματα.