Οι γονείς που μεγαλώνουν παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, αισθάνονται αβεβαιότητα για το πώς πρέπει να κινηθούν, ώστε να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη πραγματικότητα και να βοηθήσουν το παιδί τους. Η εύρεση της κατάλληλης εκπαίδευσης, του κατάλληλου θεραπευτικού προγράμματος και η εκπαίδευση των ίδιων των γονιών, ώστε να χειρίζονται σωστά τις δυσκολίες, είναι σημαντικοί παράγοντες για να αποκτήσει το παιδί δεξιότητες και να αναπτύξει το δυναμικό του. Ωστόσο, η αποδοχή και η άνευ όρων αγάπη, είναι το κλειδί που θα βοηθήσει ουσιαστικά ένα παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες.
Οι γονείς χρειάζεται να συμφιλιωθούν με τη δεδομένη κατάσταση, ώστε αντί να βυθίζονται στο θυμό και τη θλίψη συγκρίνοντας το παιδί τους με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, να μπορούν να εστιάσουν στις επιτυχίες του και όχι στις αποτυχίες του, να αγαπήσουν τις ικανότητες του, να συμφιλιωθούν με τις ιδιαιτερότητες του και να παίρνουν ικανοποίηση ακόμη και από την ελάχιστη πρόοδο που συντελείται.
Στο ίδιο πλαίσιο, η χαρά, το παιχνίδι και οι ευχάριστες οικογενειακές στιγμές, είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα στη σωστή εκπαίδευση. Συχνά οι γονείς, δυσκολεύονται να διαχειριστούν τα δύσφορα συναισθήματα και την ψυχική κόπωση που αναπόφευκτα επέρχεται. Από την άλλη, προσπαθώντας να βοηθήσουν το παιδί τους να προσεγγίσει όσο γίνεται περισσότερο την τυπική αναπτυξιακή εικόνα, εξαντλούν την ενέργεια τους στην εκπαίδευση, ξεχνώντας ότι ο ελεύθερος χρόνος και το παιχνίδι είναι απαραίτητα όχι μόνο για το παιδί, αλλά και για τους ίδιους.
Οι γονείς έχουν την ανάγκη να απολαύσουν την παιδικότητα του παιδιού τους, να το δουν να είναι χαρούμενο και να διασκεδάζει. Το παιδί έχει ζωτική ανάγκη από ανέμελες στιγμές και από ευχάριστες δραστηριότητες. Άλλωστε, το παιχνίδι είναι σημαντικό για τη συναισθηματική ανάπτυξη κάθε παιδιού.
Η αγάπη εκφράζεται επίσης, από τον τρόπο που μιλάμε στα παιδιά. Συχνά, οι άσχημες συμπεριφορές του παιδιού είναι απόρροια του λανθασμένου τρόπου με τον οποίο επικοινωνεί ο γονιός. Οι τακτικές που, ούτως ή άλλως, είναι ακατάλληλες για την παιδική ιδιοσυγκρασία, μπορεί να καταλήξουν ιδιαίτερα επιβαρυντικές για ένα παιδί με αναπτυξιακές δυσκολίες
. Έτσι, φράσεις όπως «κάνε τα μαθήματα σου, αλλιώς θα σε τιμωρήσω και θα σε μαλώσει η δασκάλα», δε θα φέρουν αποτέλεσμα και η έλλειψη συμμόρφωσης από την πλευρά του παιδιού θα μεταφραστεί ως αδιαφορία ή ανυπακοή από το γονιό προκαλώντας το θυμό του. Οι οδηγίες χρειάζεται να είναι φιλικές και ξεκάθαρες, χωρίς αρνητικό συναισθηματικό φορτίο, δίνοντας παράλληλα και κίνητρο στο παιδί για να τις ακολουθήσει: «κάνε τις ασκήσεις σου, για να μπορέσεις να παίξεις μετά».
Συχνά οι απαγορεύσεις των γονιών έχουν αντίθετα αποτελέσματα, οδηγώντας στη διατήρηση και ενίσχυση της αρνητικής συμπεριφοράς, αντί να την εξαλείψουν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παιδιά αναζητούν την προσοχή των γονιών γιατί έχουν ιδιαίτερη ανάγκη από την ενεργητική παρουσία τους. Έτσι αν ο γονιός εστιάζει στις αρνητικές συμπεριφορές θα εστιάσουν κι εκείνα, όχι από πείσμα ή διάθεση ανυπακοής, αλλά επειδή αντιλαμβάνονται ότι σε αυτές τις συμπεριφορές δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα.
Για τους λόγους αυτούς είναι σημαντικό να παραβλέπει ο γονιός, στο μέτρο του δυνατού, τις αρνητικές συμπεριφορές και να δίνει έμφαση στις θετικές, υποδεικνύοντας τη σωστή συμπεριφορά και επαινώντας το για κάθε επιτυχημένη απόκριση.
Για παράδειγμα, αντί να πει: «μην αγγίζεις τα ρούχα σου με λερωμένα χέρια», μπορεί να διατυπώσει την οδηγία με θετικό τρόπο επισημαίνοντας τη σωστή και όχι τη λανθασμένη συμπεριφορά: «σε παρακαλώ, πλύνε τα χέρια σου», και στη συνέχεια να το επαινέσει λεκτικά και με ένα τρυφερό άγγιγμα για την απόκριση του.
Η ενσυναίσθηση, το να προσπαθήσει δηλαδή ο γονιός να νιώσει όπως νιώθει το παιδί του, θα λειτουργήσει ως άγκυρα που θα τον κρατήσει σταθερό στο λιμάνι της αγάπης, παρά τη θαλασσοταραχή και θα τον βοηθήσει να βρει τη σωστή τακτική που θα λειτουργήσει επουλωτικά στην ψυχή του παιδιού και θα το βοηθήσει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του.
* Η Γιάννα Χουρδάκη είναι ψυχολόγος