Είναι ευτύχημα ότι ορισμένοι άνθρωποι ξέρουν να αφηγούνται ιστορίες και παραμύθια. Κατορθώνουν να μεταφέρουν στον γραπτό λόγο τις ιδέες τους, τις εμπειρίες τους, τα βιώματά τους, με τέτοιο τρόπο που αποκαλύπτεται σε εμάς μια σκοτεινή πλευρά της ζωής και πολλαπλασιάζεται ο κόσμος μας, έτσι που μετά την ανάγνωση δεν είμαστε πια οι ίδιοι.
Άλλωστε, η ροή του χρόνου είναι μοίρα μας. Αλλάζουμε συνεχώς, παραμένοντας οι ίδιοι. Συχνά μας συνοδεύουν στη ζωή όχι μόνο εκείνοι που γνωρίσαμε, αλλά και μυθιστορηματικοί ήρωες που μας γοήτευσαν. Εκείνοι, περισσότερο από τα ιστορικά πρόσωπα, θα παραμείνουν πάντοτε αναλλοίωτοι, όπως τους έπλασε ο δημιουργός τους, ενώ νέα στοιχεία ίσως αλλάξουν την εικόνα των ιστορικών προσώπων.
Μου δίδει ιδιαίτερη χαρά ότι στα μεταδικτατορικά χρόνια έχουμε στη χώρα μας αρκετούς ικανούς πεζογράφους, πράγμα που δυστυχώς δεν είχε επιτύχει η γενιά του τριάντα. Ανάμεσά τους είναι ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος, που μας έχει χαρίσει μέχρι τώρα εξαιρετικά μυθιστορήματα, διηγήματα και δοκίμια, γιατί ο ίδιος διακρίνεται για το εύρος των γνώσεών του και συχνά αξιοποιεί δημιουργικά τη γραφή άλλων συγγραφέων, όπως έκανε τελευταία με τα έργα του για τον Καζαντζάκη, «Ο Θεός φταίει που έκανε τον κόσμο τόσο ωραίο» και την «Ανέγγιχτη».
Το μυθιστόρημά του «ΑΘΩΟΤΗΤΑ» από τις εκδόσεις «ΚΕΔΡΟΣ» το αφιερώνει στον Αμερικανό συγγραφέα Τζόν Στάινμπεγκ, καθώς, όπως ομολογεί ο ίδιος, εμπνέεται από εκείνον. Το μυθιστόρημα του Στάινμπεγκ «Άνθρωποι και ποντίκια» είχα διαβάσει πριν από εβδομήντα χρόνια και το μόνο που απομένει στην μνήμη μου είναι μια αίσθηση απαλότητας και τρυφερότητας σε έναν σκοτεινό τόπο.
Αν ήθελα να δώσω μια πρώτη γεύση από το έργο του Ραπτόπουλου, θα έπρεπε να δείξω τη μετάπτωση του επιθέτου «αγαθός». Στην αρχαία γλώσσα, «αγαθός» σημαίνει ενάρετος, ηθικός, με υψηλή αίσθηση της κοινωνικής ευθύνης. Σήμερα, σημαίνει αφελής, ανόητος, κουτός, αλλά και αθώος. Κάτι τέτοιο είναι ο ένας από τους δύο ήρωες, ο Λένος, που είναι μεγαλόσωμος, αφελής, προσκολλημένος στον αφηγητή Τζώρτζη, με μια ιερή φιλία. Και οι δυο έχουν τραγική οικογενειακή ιστορία. Αλληλοσυμπληρώνονται και προχωρούν αγωνιζόμενοι να ζήσουν.
Ονειρεύονται ένα σπίτι στη θάλασσα, όπου θα τρέφουν κουνέλια με το απαλό τους τρίχωμα και θα ζουν πουλώντας τα. Έχουν και ένα κρυφό καταφύγιο στην παραλία του Ωροπού. Εκεί θα είναι η πρώτη, αλλά και η τελευταία δραματική σκηνή του έργου. Τώρα ετοιμάζονται να εργαστούν σε μια περίεργη «αποθήκη», όπου μεταφέρονται φυλλάδια που δένονται σε βιβλία και επιστρέφονται στους συνδρομητές.
Στην αποθήκη αυτή εργάζονται με διαφορετικούς ρόλους κάποιοι περίεργοι άνδρες. Στο έργο δίνεται το σκίτσο τους με εμπνευσμένο τρόπο. Υπάρχει και μια κοπέλα που ήθελε μεγάλη ζωή και τώρα την τρώει η πλήξη. Εκείνη θα τροφοδοτήσει την εξέλιξη του δράματος.
Συγκλονιστική είναι η σκηνή με το γέρικο άρρωστο σκυλί που κάποιος τού κάνει ευθανασία, αλλά και ο κύριος του που με δυσκολία δέχεται την πρόταση, γιατί το σκυλί αυτό είναι ο μόνος δεσμός του με τη ζωή. Εκείνος ενημερώνεται για το όνειρο της κονικλοτροφίας και θέλει να χρηματοδοτήσει την επιχείρηση. Η ζωή θέλησε διαφορετικά.
Πολλοί σύγχρονοι ψυχολόγοι, που μελετούν τα πρώτα σκιρτήματα του βρέφους, μιλούν για ένα «μεταβατικό αντικείμενο», που είναι το στήθος της μητέρας ή τα παιδικά κουβερτάκια που χαϊδεύουν με τα χεράκια τους τα βρέφη, δένονται μαζί τους και δεν μπορούν να τα αποχωριστούν ακόμα κι όταν πηγαίνουν στο σχολείο.
Δεν ξέρω αν ο συγγραφέας μας θέλησε να γράψει ένα ψυχογράφημα ή μια κοινωνική καταγγελία. Δεν έχει επίσης σημασία για μένα αν πηγή έμπνευσής του ήταν ο Αμερικανός συγγραφέας. Ομολογώ ότι απόλαυσα ένα άρτιο μυθιστόρημα με σπουδαίο μύθο, εξαιρετικούς διαλόγους και άριστη πλοκή χωρίς φλυαρία, αλλά με επίκεντρο την ιερή φιλία που δένει αυτά τα παιδιά, τα όνειρά τους για μια άλλη ζωή σε έναν κόσμο, όπου η αθωότητα θα έχει θέση.
Μεταφέρθηκα στα παιδικά μου χρόνια που κυνηγούσαμε μικρά πουλιά για να συμπληρώσουμε τη λίγη τροφή στα μετακατοχικά χρόνια. Το προσωπικό μου δράμα, που με έκανε να πετάξω τη σφεντόνα και να μην ξανακυνηγήσω πουλιά, δεν ενδιαφέρει κανένα. Ο ήρωάς μας γοητευόταν από το τρυφερό τους πτέρωμα, τα χάιδευε απαλά, αλλά το απαλό χάιδεμα ενός γίγαντα τούς στερούσε τη ζωή. Ήταν αθώος, όπως αθώος ήταν ένας αγαπημένος μου λογοτεχνικός ήρωας, ο «Ηλίθιος» του Ντοστογιέφσκι, που μοιάζει με τον Χριστό.
Ίσως και εκείνο το βιβλίο ενέπνευσε τον συγγραφέα μας για να πλάσει με τη φαντασία του έναν κόσμο που ωθεί στο περιθώριο την αγνότητα και δεν επιτρέπει στα όνειρα να ανθίσουν και να χαρίσουν τη γαλήνη στις διψασμένες ψυχές του σήμερα, που σαν δαιμονισμένοι σπαταλούν τη ζωή τους σε μια χυδαία καθημερινότητα, όπου η αθωότητα δεν επιτρέπεται, αλλά θεωρείται ηλιθιότητα να ζητάς το ωραίο, το μεγάλο και το ιδανικό.
Το 2023 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΠΟΛΙΣ το μυθιστόρημα της Βασιλικής Ηλιοπούλου «Το αθώο», όπου υπάρχει αντίστοιχο κλίμα και στο εξώφυλλό του υπάρχει επίσης ένα μοναχικό πουλί. Μια άλλη ιστορία με κάποια κοινά στοιχεία με το μυθιστόρημα του Βαγγέλη Ραπτόπουλου. Ευχαριστώ, Βαγγέλη, με το ωραίο σου δώρο που αξίζει να διαβαστεί από πολλούς.
Ο Ζαχαρίας Καραταράκης είναι φιλόλογος