Ο αρχαίος άνθρωπος κατασκεύασε έναν μεγάλο αριθμό μηχανών, πολλές από τις οποίες είναι παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούμε σήμερα. Στην αρχαιότητα κατασκευάστηκαν αντλίες νερού, βαρούλκα, ανελκυστήρες, καταπέλτες, υδροτροχιές, ακόμη και παιχνίδια για διασκεδάσεις.
Αν και μπορεί να φαίνεται απίστευτο, υπήρχαν μηχανές με κέρματα, ρομπότ, ακόμα και αριθμομηχανές, ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Σήμερα έχουμε αδιάσειστα στοιχεία για την ύπαρξη ορισμένων ρομπότ, ενώ άλλα τα γνωρίζουμε μόνο μέσα από ιστορίες και θρύλους. Στο βιβλίο του «Δεν είμαστε οι πρώτοι», ο ιστορικός Andrew Tomas γράφει:
Σύμφωνα με έναν ελληνικό μύθο, ο Ήφαιστος, ο «σιδηρουργός του Ολύμπου» κατασκεύασε δύο χρυσά αγάλματα που αναπαριστούσαν δύο νεαρές γυναίκες με σάρκα και οστά. Μπορούσαν να κινούνται από μόνες τους, με τη θέλησή τους και έσπευδαν στον κουτσό θεό για να τον βοηθήσουν κάθε φορά που σηκωνόταν να περπατήσει. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η έννοια του αυτοματισμού ήταν ήδη γνωστή στην αρχαία Ελλάδα.
Οι μηχανικοί της Αλεξάνδρειας, ήδη περισσότερο από 2.000 χρόνια πριν, είχαν πάνω από εκατό ρομπότ, όλα διαφορετικά. Ο θρυλικός Δαίδαλος, πατέρας του Ίκαρου, λέγεται ότι κατασκεύασε ανθρωπόμορφα αγάλματα που κινούνταν αυτόνομα. Ο Πλάτωνας είπε ότι τα ρομπότ ήταν τόσο δραστήρια που ήταν απαραίτητο να τα ελέγχει κανείς για να μην το βάζουν στα πόδια και τρέχουν μακριά! Ποια ήταν η πηγή ενέργειας που τα έκανε να κινούνται;
Ομοίως, στους ναούς της αρχαίας Αιγύπτου, καθώς και στη Θήβα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει απεικονίσεις θεών που χειρονομούσαν και μιλούσαν. Είναι πολύ πιθανό ότι πολλοί γίνονταν από τους ιερείς που κρύβονταν μέσα, αλλά άλλοι ίσως ήταν σε θέση να κινούνται μηχανικά.
Τα φώτα που αναβοσβήνουν, όπως στην περίπτωση των περίφημων λαμπερών, αστραφτερών ματιών του αγάλματος της Ίσιδας στο Καρνάκ, ήταν απλώς ένα είδος ηλεκτρικών φώτων. Ελληνικοί θρύλοι, ρωμαϊκοί, περσικοί, ινδουιστικοί και κινέζικοι μύθοι περιέχουν αναφορές σε αυτό που… ονομάζουμε ρομπότ: μηχανές που έμοιαζαν με ανθρώπους και πώς αυτές κινούνταν. Οι Κινέζοι, για παράδειγμα, λάτρευαν τους χάλκινους δράκους, των οποίων οι ουρές κουνιόντουσαν αυτόματα.
Στην αρχαία ελληνική αφήγηση της αναζήτησης του Χρυσόμαλλου Δέρατος, ο Ιάσωνας και οι Αργοναύτες -κατά τη διάρκεια των ταξιδιών και των θρυλικών περιπετειών τους- αποβιβάστηκαν στην Κρήτη.
Η Μήδεια τούς είπε ότι ο Τάλως, ο τελευταίος εναπομείνας άνθρωπος της αρχαίας χάλκινης φυλής, είχε εγκατασταθεί εκεί. Τότε, εμφανίστηκε ένα μεταλλικό πλάσμα που απειλούσε να καταστρέψει το πλοίο Αργώ με πέτρες, αν πλησίαζαν περισσότερο. Μήπως επρόκειτο για ρομπότ;
Ο Τόμας γράφει ξανά: Οι τεχνικές γνώσεις για την κατασκευή των ρομπότ ήταν γραμμένες σε κωδικοποιημένα βιβλία μαγείας και διατηρήθηκαν για πολλά ακόμη χρόνια, Ο d’Aurillac (920-1003), ο οποίος αργότερα έγινε Πάπας Σιλβέστρος ο 2ος, είχε στην κατοχή του ένα χάλκινο ρομπότ που μπορούσε να απαντήσει σε ερωτήσεις που του έλεγαν.
Ήταν κατασκευαστικών και αστρικών όψεων και πλανητικών ευθυγραμμίσεων. Αυτός ο πρωτόγονος να απαντά με «ναι» ή «όχι» σε ερωτήσεις που αφορούσαν σημαντικά ζητήματα πολιτικής και θρησκείας. Δεν αποκλείεται να υπάρχουν ακόμη και σήμερα στη βιβλιοθήκη του Βατικανού έγγραφα σχετικά με αυτή την «αριθμομηχανή» και έγγραφα σχετικά με τη «μέθοδο προγραμματισμού και επεξεργασίας».
Μετά τον θάνατο του πάπα, το «μαγικό κεφάλι» εξαφανίστηκε και ο Albertus Magnus (1206-1280), επίσκοπος του Ρέγκενσμπουργκ, ήταν ένας άνθρωπος με μεγάλη μόρφωση και παραγωγικός συγγραφέας στους τομείς της χημείας, της ιατρικής, των μαθηματικών και της αστρονομίας και αφιέρωσε είκοσι χρόνια από τη ζωή του για να ολοκληρώσει την κατασκευή του διάσημου ανδροειδούς του.
Στη βιογραφία του διαβάζουμε ότι το αυτόματο ανδροειδές κατασκευάστηκε από «μέταλλα και άγνωστες ουσίες, επιλεγμένες σύμφωνα με τη διάταξη των άστρων». Ο μηχανικός άνθρωπος περπατούσε, μιλούσε και ήταν επίσης ένας εξαιρετικός υπηρέτης. Ο Αλβέρτος και ο μαθητής του, Θωμάς Ακινάτης, μοιράζονταν το ίδιο σπίτι και το αυτόματο τούς φρόντιζε.
Σύμφωνα με την ιστορία, μια μέρα το ρομπότ μιλούσε και φλυαρούσε τόσο πολύ, που ο Θωμάς Ακινάτης πήρε ένα σφυρί και το κατέστρεψε. Η ιστορία αυτή δεν πρέπει να απορριφθεί ως ένα φανταστικό παραμύθι. Ο Albertus Magnus ήταν ένας πραγματικός λόγιος και τον 13ο αιώνα απέδειξε ότι ο Γαλαξίας ήταν ένα σύμπλεγμα πολύ μακρινών άστρων.
Ο Αλβέρτος και ο Θωμάς αγιοποιήθηκαν αργότερα από την Καθολική Εκκλησία. Η λέξη «ανδροειδές» χρησιμοποιείται επίσης από την επιστήμη, με την έννοια του ρομπότ ή του αυτοματισμού.
Υπήρχαν μεταλλικές ουράνιες σφαίρες με μέρη που κινούνταν μηχανικά. Η Γη βρισκόταν στο κέντρο και παρέμενε στη θέση της ενώ το στερέωμα περιστρεφόταν γύρω της. Η σφαίρα περιστρεφόταν από ένα μηχανικό όργανο και κινείτο σε απόλυτη αρμονία με την πραγματική κίνηση του ουράνιου θόλου.
Σύμφωνα με τον Κικέρωνα (1οςαιώνα π.Χ.), ο Μάρκος Μάρκελλος είχε στην κατοχή του μια σφαίρα που του είχαν φέρει ως δώρο από τις Συρακούσες: η σφαίρα έδειχνε την κίνηση του Ήλιου, της Σελήνης και των πλανητών.
Ο Κικέρωνας μάς διαβεβαιώνει ότι το μηχάνημα ήταν μια πολύ αρχαία εφεύρεση και ότι ένα παρόμοιο αστρονομικό μοντέλο εκτίθετο στο Ναό της Αρετής στη Ρώμη. Ο Θαλής της Μιλήτου (6ος αιώνας π.Χ.) και ο Αρχιμήδης (3ος αιώνας π.Χ.) θεωρήθηκαν οι κατασκευαστές αυτών των μηχανικών οργάνων.
Το πλανητάριο παρέμεινε ζωντανό για πολλούς αιώνες: ο ιστορικός Cedreno γράφει ότι ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ηράκλειτος, όταν μπήκε στην πόλη του Bazalum, του έδειξαν ένα τεράστιο μηχάνημα που αναπαριστούσε τον νυχτερινό ουρανό, με τους πλανήτες και τις τροχιές τους, το οποίο είχε κατασκευαστεί για τον βασιλιά Κουρσέρ της Περσίας· θα λέγαμε, σήμερα, σαν ένα πλανητάριο.
Ο Βασίλης Μιχ. Χατζηγιάννης είναι δρ. μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος, καθηγητής Μηχανικής Ρευστών και Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου