Εφέτος συμπληρώνονται 58 χρόνια από τη σύλληψη τον Νοέμβρη του ‘67, των αντιστασιακών κατά της χούντας στο Αγιασμάτσι Μυλοποτάμου Ρεθύμνου. Σαν ελάχιστος φόρος τιμή στους αγωνιστές, προτείνεται η ανακήρυξη του κτηρίου-κρησφύγετου στο Αγιασμάτσι σε μνημείο και η μετατροπή του σε «Μουσείο της Δημοκρατίας».
Το κείμενο αυτό αφιερώνεται σε όλους τους Έλληνες αγωνιστές κατά της δικτατορίας του ‘67, που με τη δράση τους συνέβαλαν στο να επανέλθει η Δημοκρατία στη χώρα μας.
Η επέτειος της καταδίκης στο έκτακτο Στρατοδικείο
Πριν λίγες ημέρες, συμπληρώθηκαν ήδη, 57 χρόνια από την 3η Φεβρουαρίου του 1968 την ημέρα που εκδόθηκε η απόφαση του ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ, για τη εσπευσμένη δίκη των αντιστασιακών αγωνιστών της οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. (Δημοκρατική Ένωση Κρητών Αγωνιστών).
Από τους 29 κατηγορούμενους καταδικάστηκαν οι 24 με βαριές ποινές που άρχιζαν από τα 11 χρόνια φυλάκισης. Δεν είχε κλείσει ακόμη χρόνος από την εγκαθίδρυση της χούντας των συνταγματαρχών και υπήρχαν πολλές καταδίκες σε ολόκληρη την Ελλάδα μέσω των Έκτακτων Στρατοδικείων. Στην Κρήτη η καταδίκη αυτή των αντιστασιακών από το Έκτακτο Στρατοδικείο ήταν η μοναδική, γιατί η αντιστασιακή αυτή οργάνωση, ήταν επίσης η μοναδική που έδρασε στην Κρήτη.
Με την εξάρθρωσή της και τη φυλάκιση των αγωνιστών της τόσον ενωρίς, η χούντα κατάφερε να αναστατώσει και συγχρόνως να τρομοκρατήσει το Δημοκρατικό χώρο του νησιού, με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν σ’ όλη την υπόλοιπη διάρκεια της δικτατορίας, άλλοι πυρήνες οργανωμένης αντίστασης. Όλες οι πληροφορίες που αναφέρονται παρακάτω, αντλήθηκαν τόσο από το ανακριτικό υλικό της Ασφάλειας Ηρακλείου, στο οποίο βασίστηκε το βούλευμα του φρουράρχου Χανίων για την παραπομπή σε δίκη των αγωνιστών, αλλά κυρίως στην απόφαση του Στρατοδικείου Χανίων όπως αυτή καταγράφηκε και δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1968.
Η εύθραση δημοκρατία μας
Ήταν τα πέτρινα χρόνια της νεότερης ελληνικής ιστορίας, όπου η εύθραστη Ελληνική Δημοκρατία -ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’60- μετρούσε συνεχώς σοβαρά ατοπήματα. Αρχής γενομένης από το ‘61 με τις εκλογές «της βίας και νοθείας», το ‘63 με τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, το ‘64 με την αποστασία και τέλος τον Απρίλιο του ‘67 με την κατάλυσή της, η δημοκρατία και οι θεσμοί της δοκιμάζονταν καθημερινά με πολύ βαρύ πάντα τίμημα!
Τον μαύρο αυτόν Απρίλιο του ‘67 γράφτηκε η μελανώτερη σελίδα της νεώτερης μας ιστορίας. Ποδοπατήθηκαν οι θεσμοί της δημοκρατίας μας και κατελύθη το Σύνταγμα.
Η εξάρθρωση της οργάνωσης
Έτσι, φτάνουμε 7 μήνες μετά, στις 7 του Νοέμβρη του ‘67, τα ξημερώματα, όπου σε μια ερημική τοποθεσία που ονομάζεται Αγιασμάτσι Μυλοποτάμου Ρεθύμνου, σε μια καλά συντονισμένη επιχείρηση της Ασφάλειας της Διοίκησης Χωροφυλακής Ηρακλείου, γίνονται οι πρώτες συλλήψεις των μελών της αντιστασιακής οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. (Δημοκρατική Ένωση Κρητών Αγωνιστών).
Στο Αγιασμάτσι, ήταν η βάση της οργάνωσης, στην αγροικία του αντιστασιακού Γιώργη Ουρανού που ήταν και ο συντονιστής της οργάνωσης. Δεν είχε κλείσει ακόμη χρόνος από την εγκαθίδρυση της χούντας των συνταγματαρχών και υπήρχαν πολλές καταδίκες σε ολόκληρη την Ελλάδα μέσω των Έκτακτων Στρατοδικείων.
Στην Κρήτη, η καταδίκη αυτή των αντιστασιακών από το Έκτακτο Στρατοδικείο ήταν η μοναδική, γιατί η αντιστασιακή αυτή οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α. ήταν επίσης η μοναδική που έδρασε στην Κρήτη, και με την εξάρθρωσή της και τη φυλάκιση των αγωνιστών της τόσον ενωρίς, η χούντα κατάφερε να αναστατώσει το δημοκρατικό χώρο του νησιού με αποτέλεσμα να μην υπάρξουν άλλοι πυρήνες οργανωμένης αντίστασης.
Η αγροικία των αντιστασιακών
Η αγροικία που είναι ένα διώροφο παραδοσιακό πετρόκτιστο κτήριο, βρίσκεται λιγότερο από εκατό μέτρα ανάντι της παλαιάς εθνικής οδού Ρεθύμνου-Ηρακλείου, στην πλαγιά ενός χαμηλού λόφου, περιτριγυρισμένο από χαρουπιές. Τόσο η τοποθεσία όσο και η χωροθέτηση του κτηρίου, ήταν ιδανική ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σαν παράνομο κρησφύγετο των παράτολμων αντιστασιακών.
Η αντιστασιακή οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α.
Η οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α. συστάθηκε πολύ ενωρίς, μόλις ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας. Οι πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν από όλη την Κρήτη. Το ποια ήταν τα μέλη της οργάνωσης τεκμηριώνεται από την σύλληψή τους και την «ένορκον προανάκρισιν» της Ασφαλείας Διοικήσεως Ηρακλείου, καθώς και από το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς τον «Βασιλικόν Επίτροπον του Εκτάκτου Στρατοδικείου Χανίων», στα οποία αναφέρονται και παραπέμπονται σε δίκη 29 άτομα.
Η οργάνωση αποτελούνταν σίγουρα από αυτά τα 29 άτομα στον στενό της πυρήνα, που όμως υπήρχε και ένας ευρύτερος κύκλος συνδέσμων. Η δομή της οργάνωσης ήταν συνεκτική, χωρίς να έχει συγκεκριμένο αρχηγό, αλλά με πρωτοφανή συναινετική λειτουργία και λόγω του κύρους των Πρωτεργατών της.
ΟΙ Κρήτες αγωνιστές της Δημοκρατίας
Από το Ρέθυμνο, στους πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν ο Γιώργης Ουρανός αργότερα πρόεδρος της Ένωσης κιτροπαραγωγών Κρήτης που δεν είναι πια στη ζωή, ο Γιάννης Χαλκιαδάκης, απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και εκδότης των Ρεθεμνιώτικων Νέων, ο Γιώργης Περάκης, δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, και ο Μανούσος Σταμαθιουδάκης, συνταξιούχος γυμνασιάρχης, 66 ετών τότε, που ήταν και ο μεγαλύτερος σε ηλικία από όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Από τα Χανιά στους πρωτεργάτες ήταν ο Γιάννης Βαλυράκης, πρώην βουλευτής της Ένωσης Κέντρου και πατέρας του Σήφη Βαλυράκη, μετέπειτα βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Χανίων. Από το Ηράκλειο, στους πρωτεργάτες ήταν οι πρώην βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, Τηλέμαχος Πλεύρης και Μενέλαος Ξυλούρης, ο Θανάσης Σκουλάς, πρώην δήμαρχος Κορυδαλλού και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ηρακλείου, καθώς και οι δικηγόροι Δημήτρης Ξυριτάκης, και Μανώλης Παπαϊωάννου.
Και από το Λασίθι στους πρωτεργάτες ήταν ο Φοίβος Ιωαννίδης, δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λασιθίου. Τα πιο νέα μέλη της οργάνωσης ήταν οι μαθητές Γυμνασίου, τότε 17 ετών και οι δυο τους, ο Μιχάλης Σάλλας, αργότερα οικονομολόγος, καθηγητής της Παντείου και πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, και ο Κώστας Πιλαφτσής, αργότερα κτηνίατρος. Επίσης επίλεκτο και αξιοσέβαστο μέλος της οργάνωσης ήταν ο παπα-Πέτρος Γαβαλάς από τον Άγιο Θωμά Ηρακλείου. Εκτός από αυτούς που αναφέρθηκαν παραπάνω, μέλη της οργάνωσης ήταν και οι ακόλουθοι: Από τα Χανιά, ο Τζανακάκης ή Δροσερός Ιωάννης, και ο Μαστοράκης Ιωάννης. Α
πό τα Ανώγεια, ο Σκουλάς Ιωάννης και ο Καλομοίρης Θανάσης. Από το Ηράκλειο, ο Γεργιαννάκης Εμμανουήλ, ο Γιαννόπουλος Γεώργιος, ο Γιαμαλάκης Νικόλαος, ο Τζαγκαράκης Γεώργιος, ο Τσίπρας Ηρακλής, ο Μεσσήνης Στρατής, ο Κουκιάδης Αριστείδης, ο Περάκης Παύλος, ο Σημαιάκης Εμμανουήλ, και ο Κάβος Κωνσταντίνος. Και από το Λασίθι ο Ρηγάκης Δημήτριος. Στο Αγιασμάτσι γίνονταν οι παγκρήτιες συναθροίσεις της οργάνωσης και εκεί εφυλάσσονταν και τα όπλα της οργάνωσης, τα οποία σύμφωνα με το κατηγορητήριο ήταν 6 πολεμικά όπλα (2 Στεν, 1 Στάγερ, 2 Μάλινχερ, 1 Τόμσον) και 570 φυσίγγια τους, 8 περίστροφα και 50 φυσίγγια τους, και 10 χειροβομβίδες.
Ακολουθεί στο επόμενο φύλλο το Β΄ Μέρος, με τίτλο: Το σχέδιο για την «απαγωγή του βασιλιά».
Ο Γιώργος Ουρανός είναι ψυχολόγος, πρώην διοικητής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Χανίων