Η ιστορική πόλη της Ελευσίνας, των Ελευσινίων Μυστηρίων, είναι από την 1η Ιανουαρίου επισήμως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2023.
Η οικουμενική αυτή γιορτή ξεκινά το Σάββατο 4 Φεβρουαρίου με μια εντυπωσιακή εκδήλωση στο παράκτιο μέτωπο και ένα «πολύχρωμο» πρόγραμμα με εκθέσεις, συναυλίες, DJ πάρτι και παράλληλες εκδηλώσεις σε όλη την πόλη, που ολοκληρώνεται το βράδυ της επόμενης μέρας.
Η εμβληματική εκκίνηση του προγράμματος της 2023 Ελευσίς αποτελεί ιδέα/σύλληψη του Γενικού Καλλιτεχνικού Διευθυντή Μιχαήλ Μαρμαρινού, σε σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin.
Όμως το Ηράκλειο πληροί όλα τα κριτήρια για να αναδειχθεί επίσης Πολιτιστική Πρωτεύουσα και της Ευρώπης. Γιατί αδρανούμε;
Πώς γίνεται όμως η ανακήρυξη μιας πόλης ως Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας; Τo 1985 το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης ίδρυσε το θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, που τότε καθιερώθηκε με τον τίτλο πολιτιστική πόλη της Ευρώπης.
Ο θεσμός αποσκοπούσε στην ανάδειξη του πλουραλισμού και της ποικιλομορφίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού, τονίζοντας παράλληλα τα κοινά χαρακτηριστικά του, ώστε να έρθουν πιο κοντά τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Η πρώτη πόλη που ανέλαβε την υλοποίηση του θεσμού εκείνη την χρονιά ήταν η Αθήνα. Το 1985. Σε πρώτη φάση, και μέχρι το 1996, ο θεσμός ήταν κάτω από τον έλεγχο του Συμβουλίου των Υπουργών και η επιλογή της κάθε πόλης αποφασιζόταν μετά από διαβουλεύσεις διακυβερνητικού χαρακτήρα.
Το 1990 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με ένα νέο ψήφισμα έκανε τον θεσμό ανοιχτό και σε κράτη που δεν ανήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό επέφερε και την τροποποίηση της διαδικασίας ορισμού.
Αντί για την «διαγωνισμού κυκλική» μορφή επιλογής, η διαδικασία έλαβε ένα χαρακτήρα μεταξύ των πόλεων που ήταν υποψήφιες για την ανάληψη του θεσμού. Κάθε δύο χρόνια το Συμβούλιο θα επέλεγε δύο πόλεις που θα φιλοξενούσαν τον θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης έχοντας στη διάθεσή τους μια προκαταρκτική περίοδο προετοιμασίας της τάξης των 5 με 6 χρόνων.
Από το 2010 η διαδικασία εκλογής των πόλεων άλλαξε και πάλι και έγινε πιο απαιτητική και ανταγωνιστική, θέτοντας τον πήχη πιο ψηλά για τις πόλεις που θα αναλάμβαναν τον θεσμό από το 2013 και έπειτα το βραβείο αυτό ονομάστηκε «Βραβείο Μελίνα Μερκούρη» προς τιμήν της διακεκριμένης Ελληνίδας ηθοποιού και υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού, αφού υπήρξε η εμπνεύστρια του θεσμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας.
Τα κριτήρια για την απονομή διακρίνονται σε έξι διαφορετικές κατηγορίες, οι οποίες έχουν την ίδια σημασία:
- Συμβολή στη μακροπρόθεσμη στρατηγική
- Ευρωπαϊκή διάσταση
- Καλλιτεχνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο
- Ικανότητα πραγματοποίησης
- Προβολή
- Διαχείριση (Προκήρυξη για υποβολή αιτήσεων).
Το Ηράκλειο, η πόλη του Πρώτου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού των Μινωϊκών Ανακτορικών κέντρων, του Φραγκίσκου Λεονταρίτη, του Θεοτοκόπουλου, του Καζαντζάκη, του Κορνάρου, του Μαρκόπουλου, του Θεοχάρη Δετοράκη, του Λεοντή κ.λπ. κ.λπ. μπορεί. Εμπρός λοιπόν…
*Ο Δημήτρης Κων. Σαρρής είναι πρ. υφυπουργός, ΓΓΑ, νομάρχης Ηρακλείου