Περιμένοντας τον λευκό καπνό να ανέβει από το Σιξτινό Παρεκκλήσιο στον ουρανό της Ρώμης, είναι σαφές ότι στην Κρήτη η πλήρωση μιας επισκοπικής θέσεως προκαλεί εντάσεις και συγκρούσεις μεγαλύτερες ακόμη κι από εκείνες της εκλογής ενός Πάπα… Η συνέχεια στην κόντρα ανάμεσα στην κυβέρνηση και την Εκκλησία της Κρήτης προκαλεί ζωηρό ενδιαφέρον, γράφονται και λέγονται πολλά, κατά κανόνα χωρίς την αναγκαία γνώση να τα υποστηρίζει.
Είναι απολύτως σαφές ότι η κυβέρνηση της χώρας επιχειρεί να παρέμβει στη διαδικασία εκλογής νέου Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου. Η προσπάθεια αυτή έχει λάβει διοικητική υπόσταση και ήδη πλέον λαμβάνει και νομοθετική. Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης έχουν συναντήσει την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας της Κρήτης, όπως ήταν αναμενόμενο, αφού ουσιαστικά και χωρίς να ομολογείται ακριβώς από καμία πλευρά, υπάρχουν ευθέως αντικρουόμενες επιθυμίες για το πρόσωπο που θα διαδεχθεί τον μακαριστό Δαμασκηνό.
Οι λόγοι που καθεμιά από τις δύο πλευρές έχει τις προτιμήσεις της είναι αδιάφορος εν προκειμένω. Το ζήτημα είναι ότι -θεωρητικά τουλάχιστον- η πολιτεία εμπλέκεται σε ένα θέμα αμιγώς εκκλησιαστικό, δηλαδή παίζει με το αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας της Κρήτης. Πώς όμως το κάνει αυτό; Πατάει σε ένα θέμα περίπου οριακό, την πλήρωση της κενής θέσης με μετάθεση μητροπολίτη από άλλη μητρόπολη.
Πρόκειται για το λεγόμενο “μεταθετό σχήμα”, μια πρακτική που έχει παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν. Είναι μάλλον σίγουρο ότι η κυβέρνηση εγείρει ζήτημα για αυτό μόνο και μόνο γιατί θέλει να εκλεγεί άλλο πρόσωπο από το προτιμώμενο από την Επαρχιακή Σύνοδο της Κρήτης. Το πιο κρίσιμο σημείο όμως όλης της υπόθεσης αποφεύγουν όλοι σχεδόν να το θίξουν. Η κυβέρνηση δεν είναι μόνο της σε όλο αυτό. Απ’ ό,τι φαίνεται έχει στο πλευρό της και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Εδώ είναι ο κόμπος, όπως θα λέγανε παλιότερα…
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει στο παρελθόν εγείρει πολύ σοβαρό θέμα για τη χρήση του μεταθετού στη διαδικασία εκλογής μητροπολιτών της Εκκλησίας της Ελλάδος σε μητροπόλεις των λεγομένων “Νέων Χωρών”, δηλαδή των περιοχών της ηπειρωτικής Ελλάδας που ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος εμτά το 1913 και επί των οποίων το Φανάρι διατηρεί τον πνευματικό έλεγχο. Κορυφαία στιγμή αντιπαράθεσης για ανάλογη περίπτωση η περίοδος 2003-2004, όταν Οικουμενικό Πατριαρχείο και Εκκλησία της Ελλάδος ήρθαν σε ευθεία ρήξη με αφορμή την πλήρωση της χηρεύουσας Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης με μετάθεση του μακαριστού Άνθιμου από την Αλεξανδρούπολη.
Σήμερα το Φανάρι φαίνεται ότι “παίζει το ένα-δύο” με την κυβέρνηση στην ίδια βάση, προκειμένου να καθοδηγηθεί μια άλλη εκλογή. Η Σύνοδος της Κρήτης μέχρι στιγμής αντιδρά σφόδρα και πλέον στρέφεται απροκάλυπτα και πολύ αυστηρά εναντίον της κυβέρνησης. Η αρμόδια -και μάλλον όχι αρκετά έτοιμη για τη διαχείριση τέτοιων ζητημάτων- υπουργός δεν έκανε τίποτα λιγότερο από το να δείξει ευθέως στη μεριά της Κωνσταντινούπολης, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να συναντιέται μόλις λίγες ώρες μετά με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη σε κλίμα απολύτως αγαστό.
Τα μηνύματα είναι σαφή. Το Μέγαρο Μαξίμου πάει χέρι με χέρι με το Φανάρι σε ό,τι αφορά την εκλογή νέου μητροπολίτη για τα Χανιά. Έστω κι αν το Πατριαρχείο επιλέγει να τοποθετείται έμμεσα, έστω κι αν η Εκκλησία της Κρήτης εύλογα επιλέγει να στρέφεται μόνο προς την κυβέρνηση, η πίεση δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ωστόσο, η σαφής εμπλοκή του Πατριαρχείου είναι ο “ελέφαντας στο δωμάτιο” για τη σύνοδο που θα προχωρήσει στην εκλογή…
Το θέμα έχει ανέβει ψηλά και, λογικά, από εδώ και πέρα θα γίνουν προσπάθειες να “μαζευτεί”. Η Ιερά Επαρχιακή Σύνοδος της Εκκλησίας της Κρήτης έχει εκ των πραγμάτων τον τελευταίο λόγο, αυτή αποφασίζει. Η όποια όμως απόφασή της εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να επιτευχθεί εύκολα ερήμην του ευρύτερου συσχετισμού δυνάμεων. Η κατάσταση που διαμορφώνεται είναι τραυματική για όλες τις πλευρές και πρέπει να επιδειχθεί σύνεση. Η κυβερνητική πλευρά οφείλει επίσης να αντιληφθεί το μάταιο μιας υπερβολικής έντασης γύρω από ένα ζήτημα σαν αυτό. Ας ελπίσουμε ότι φρόνηση και διαλλακτικότητα θα κυριαρχήσουν σε όλες τις κατευθύνσεις.
Οι στα καθ’ ημάς εκκλησιαστικές αρχαιρεσίες μπορεί να μην έχουν την αίγλη και τη φήμη του κονκλαβίου των καρδιναλίων, που καλείται να εκλέξει τον νέο Πάπα, όμως δεν στερούνται καθόλου συγκρουσιακού παρασκηνίου. Σε σχέση με την προκείμενη αντίθεση, αν χρειαζόταν να στοιχηματίσει κάποιος, θα συμβούλευα να ποντάρει στον σασμό… Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τα προσχήματα εν τέλει θα σωθούν και θα υπάρξει μια μέση λύση, ένας συμβιβασμός.