Βαθιά κάτω από τους λόφους της νότιας Βραζιλίας και της βόρειας Αργεντινής, επιστήμονες ανακάλυψαν τεράστιες σήραγγες που φαίνεται να έχουν λαξευτεί σε συμπαγή βράχο. Όπως τονίζουν οι επιστήμονες οι σήραγγες αυτές δεν έχουν δημιουργηθεί ούτε από ανθρώπους ούτε γεωλογικές διαδικασίες.
Αυτές οι σήραγγες, γνωστές ως παλαιο-λαγούμια (paleoburrows), πιστεύεται ότι σκάφτηκαν από εξαφανισμένα, γιγάντια θηλαστικά, πιθανότατα τεράστιους βραδύποδες εδάφους ή μεγάλα αρμαντίλο, κατά την Εποχή των Παγετώνων.
Τα τοιχώματα των σηράγγων φέρουν ευδιάκριτα, παράλληλα σημάδια από νύχια, τα οποία δεν θα μπορούσαν να έχουν δημιουργηθεί από φυσικές γεωλογικές διεργασίες. Δεν ακολουθούν κοίτες ποταμών, δεν παρουσιάζουν σημάδια εξόρυξης, και δεν μοιάζουν καθόλου με συνηθισμένες σπηλιές.
Πολλές από τις διόδους έχουν μήκος μεγαλύτερο από 550 μέτρα και είναι αρκετά ψηλές ώστε ένας ενήλικας να περπατήσει μέσα τους χωρίς να σκύψει.
Η επικρατέστερη ιδέα είναι ότι γιγάντιοι, εξαφανισμένοι βραδύποδες του εδάφους έσκαψαν αυτά τα κολοσσιαία καταφύγια, μετατρέποντας τμήματα της Νότιας Αμερικής σε έναν λαβύρινθο υπόγειων κατοικιών.
Ανακαλύπτοντας τις αρχαίες σήραγγες
Την τελευταία δεκαετία, μια λεπτομερής μελέτη χαρτογράφησε περισσότερα από 1.500 γιγάντια λαγούμια σε όλη τη νότια και νοτιοανατολική Βραζιλία. Αυτές οι σήραγγες μπορούν να φτάσουν σε μήκος αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Διακλαδίζονται σε πλευρικές διόδους και φέρουν μακριά, παράλληλα σημάδια από νύχια χαραγμένα στα τοιχώματά τους.
Επικεφαλής της εργασίας ήταν ο Heinrich Frank, γεωλόγος στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Ρίο Γκράντε ντο Σουλ στη Βραζιλία. Η έρευνά του επικεντρώνεται στα παλαιο-λαγούμια – απολιθωμένες σήραγγες λαξευμένες από μεγάλα, εξαφανισμένα ζώα που κάποτε αναμόρφωσαν τα τοπία της νότιας Νότιας Αμερικής.
Πολλά περάσματα εμφανίζονται σε συμπαγή άμμο, ψαμμίτη, ή διαβρωμένο ηφαιστειακό πέτρωμα. Αυτά τα υλικά είναι δύσκολο να εκσκαφθούν από μηχανήματα, και ακόμη πιο δύσκολο για τους ανθρώπους με απλά εργαλεία.
Καταρρεύσεις οροφών και επικαλυπτόμενες σήραγγες δείχνουν ότι ορισμένες διαδρομές διευρύνθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν, ένα μοτίβο που περιγράφεται σε ένα κεφάλαιο για τις σήραγγες του Καινοζωικού αιώνα.
Υπόγειο δίκτυο σηράγγων
Γεωλογικές διεργασίες όπως κατολισθήσεις, ρωγμές και φυσικές σπηλιές σπάνια δημιουργούν μακριές, σχεδόν κυκλικές σήραγγες που έχουν κλίση προς τα πάνω και προς τα κάτω ή διακλαδίζονται όπως αυτές.
Ο Frank σημειώνει ότι τα τοιχώματα της σήραγγας είναι γεμάτα με σημάδια από νύχια, μερικές φορές σε τρεις παράλληλες αυλακώσεις, ακριβώς εκεί όπου ένα άκρο που έσκαβε θα δάγκωνε τον βράχο.
Παρόμοιες σήραγγες αναδύονται κατά μήκος των οδικών εκσκαφών στην Αργεντινή, όπου διασταυρώνονται και αλληλεπικαλύπτονται σε πυκνές συστάδες σε ορισμένες πλαγιές λόφων.
Συνολικά, η διάταξη μοιάζει λιγότερο με ατύχημα διάβρωσης και περισσότερο με δίκτυο καταφυγίων που σκάφτηκαν και συντηρήθηκαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Οι ενδείξεις των σηράγγων δείχνουν προς τους γιγάντιους βραδύποδες
Για να αναγνωρίσουν τους κατασκευαστές των σηράγγων, οι επιστήμονες συνέκριναν το μέγεθος των λαγουμιών και τα σχέδια των νυχιών με απολιθωμένους σκελετούς από τις ίδιες περιοχές.
Οι μεγαλύτερες σήραγγες έχουν διάμετρο τουλάχιστον 1,8 μέτρα, και περίπου το ίδιο ύψος. Αυτό περιορίζει τους υποψήφιους στους γιγάντιους βραδύποδες του εδάφους και τα αρμαντίλο. Τα ίχνη των νυχιών είναι φαρδιά και ρηχά, ταιριάζοντας περισσότερο με τα μακριά, καμπυλωτά νύχια των βραδυπόδων παρά με τα κοντύτερα νύχια των θωρακισμένων σκαπανέων.
Αυτά τα λαγούμια αποτελούν ένα κλασικό παράδειγμα της μεγαπανίδας που αναμόρφωνε το έδαφος καθώς μετακινούνταν και αναπαύονταν. Ένας κορυφαίος υποψήφιος είναι το Μεγαθήριο (Megatherium), ο πιο γνωστός γιγάντιος βραδύπους εδάφους της Νότιας Αμερικής από την ύστερη Εποχή των Παγετώνων.
Τα απολιθώματα υποδηλώνουν ότι το Μεγαθήριο ζύγιζε έως και τέσσερις τόνους και είχε ύψος 3.7 μέτρα. Αυτό είναι παρόμοιο σε μέγεθος με έναν ελέφαντα, όπως παρατηρείται σε ένα μουσειακό έκθεμα. Είχε μακριά ουρά για ισορροπία και τεράστια μπροστινά άκρα με καμπυλωτά νύχια στην άκρη.
Ένας τέτοιος βραδύπους θα μπορούσε να σηκωθεί στα πίσω πόδια του, να σταθεροποιηθεί και να σκάβει σταθερά μέσα στα ιζήματα ή τα μαλακότερα πετρώματα για πολλές γενιές.
Άνθρωποι, γιγάντιοι βραδύποδες και σήραγγες
Αυτές οι σήραγγες χρονολογούνται από το Πλειστόκαινο, μια περίοδο εποχής των παγετώνων που έληξε πριν από περίπου 11.700 χρόνια. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, άνθρωποι και γιγάντιοι βραδύποδες μοιράζονταν την Αμερική.
Στο White Sands του Νέου Μεξικού, μια εργασία για τα αποτυπώματα περιγράφει ίχνη όπου άνθρωποι ξυπόλητοι πάτησαν πάνω σε αποτυπώματα βραδύποδα και στη συνέχεια τα ακολούθησαν για κάποιες αποστάσεις.
«Οι αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων με τους βραδύποδες ερμηνεύονται πιθανώς καλύτερα στο πλαίσιο του καταδιωγμού ή/και του κυνηγιού», έγραψε ο David Bustos, επιστήμονας φυσικών περιοχών.
Τα ίχνη δείχνουν ότι οι βραδύποδες μερικές φορές γύριζαν να αντιμετωπίσουν τους διώκτες τους, των οποίων τα αποτυπώματα αποκαλύπτουν πού μαζεύονταν. Αυτό άφησε κυκλικά μοτίβα όπου οι βραδύποδες ανασηκώνονταν και χτυπούσαν με τα νύχια τους.
«Τα δυνατά τους χέρια και τα κοφτερά τους νύχια τους έδιναν μια φονική εμβέλεια και σαφές πλεονέκτημα σε συναντήσεις από κοντά», έγραψε ο Matthew Bennett, γεωλόγος.
Οι άνθρωποι στη Βόρεια Αμερική ήταν αρκετά τολμηροί ώστε να καταδιώκουν τέτοια επικίνδυνα ζώα σε ανοιχτές κοίτες λιμνών. Είναι επομένως πολύ πιθανό ότι οι άνθρωποι νοτιότερα τα κυνηγούσαν επίσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα μακριά, υπόγεια λαγούμια των βραδυπόδων θα βοηθούσαν τους βραδύποδες να αποφεύγουν τους κυνηγούς, τις μεγάλες γάτες και τις ξαφνικές αλλαγές θερμοκρασίας σε εκτεθειμένες πλαγιές.
Γιατί τα παλαιο-λαγούμια έχουν σημασία σήμερα
Κάθε παλαιο-λαγούμι διατηρεί λεπτομέρειες που τα οστά από μόνα τους δεν μπορούν να αποτυπώσουν, όπως το σχήμα, το μέγεθος και την καμπύλη της σήραγγας, και την υφή των τοιχωμάτων και των δαπέδων της που είναι καλυμμένα με γρατσουνιές.
Αποτελούν ένα είδος ίχνους απολιθώματος (trace fossil) που διατηρεί αποδείξεις αρχαίας δραστηριότητας, παρά απολιθωμένα σώματα. Άλλα ίχνη απολιθωμάτων περιλαμβάνουν αποτυπώματα, σημάδια σίτισης, φωλιές και κοπρόλιθους.
Σε συνδυασμό με τα απολιθώματα επιφάνειας, αυτά τα υπόγεια αρχεία βοηθούν τους επιστήμονες να χαρτογραφήσουν πού ζούσαν τα διάφορα είδη βραδυπόδων και πώς μοιράζονταν τους βιότοπους σε όλη την Αμερική.
Μια ανασκόπηση των βραδυπόδων του Πλειστόκαινου δείχνει ότι ζούσαν από λιβάδια μέχρι παρυφές δασών. Τα παλαιο-λαγούμια προσθέτουν ένα σημαντικό πλαίσιο συμπεριφοράς σε αυτά τα εύρη απολιθωμάτων.
Οι σήραγγες επίσης τροφοδοτούν τις προσπάθειες να κατανοηθεί πώς η απώλεια μεγάλων ζώων άλλαξε τα εδάφη και τη βλάστηση μετά την Εποχή των Παγετώνων.
Μαθήματα από τις σήραγγες των γιγάντιων βραδυπόδων
Μελέτες εξαφανισμένης μεγαπανίδας σε πολλές περιοχές διαπιστώνουν ότι η εξαφάνισή τους αναμόρφωσε τα οικοσυστήματα και τις ροές θρεπτικών συστατικών.
Καθώς χαρτογραφούνται και μελετώνται περισσότερα παλαιο-λαγούμια, θα συνδέσουν όσα γνωρίζουμε από απολιθώματα και αποτυπώματα σε μια ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής στην Εποχή των Παγετώνων.
Οι γιγάντιες σήραγγες κάτω από τη Βραζιλία και την Αργεντινή γίνονται κάτι περισσότερο από απλές περιέργειες· στέκονται ως ίχνη του πώς οι αρχαίοι βραδύποδες, οι άνθρωποι και τα τοπία διαμόρφωσαν ο ένας τον άλλο κατά τους καιρούς της Εποχής των Παγετώνων.
enikos.gr