Στο εξωτερικό… πάμε καλά. Το μνημείο της Παπούρας, απέσπασε άλλη μια μεγάλη διάκριση, μετά τη βράβευσή του στη Μεσογειακή Έκθεση Αρχαιολογικού Τουρισμού (Borsa Mediterranea del Turismo Archeologico) BMTA 2025, όπου απέσπασε το Διεθνές Βραβείο Αρχαιολογικής Ανακάλυψης «Παλμύρα», αλλά και το Ειδικό Βραβείο Κοινού.
Το μνημείο αναδείχθηκε ανάμεσα στις 10 κορυφαίες ανακαλύψεις του 2025 από το περιοδικό «Archaeology» του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής.
«Η τιμητική αυτή αναγνώριση -τονίζει το πρόγραμμα ανασκαφών της γειτονικής Λύκτου- δεν αντανακλά μόνο το σπουδαίο έργο της Εφορείας, αλλά και την ιστορία και κουλτούρα των ανθρώπων του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, καθώς και τη συλλογική τους προσπάθεια να προστατεύσουν και να αναδείξουν την πολιτιστική τους κληρονομιά».
Το περιοδικό αναφέρει για την ανακάλυψη:
«Στην κορυφή του όρους Παπούρα στην κεντρική Κρήτη, οι αρχαιολόγοι ερευνούν μια εξαιρετικά ασυνήθιστη κυκλική κατασκευή. Χτίστηκε από Μινωίτες της Εποχής του Χαλκού (περ. 3000-1100 π.Χ.) και θεωρείται το αρχαιότερο μνημειακό συγκρότημα που έχει ανακαλυφθεί στο νησί.
Με διάμετρο μεγαλύτερη από 50 μέτρα, το συγκρότημα κατασκευάστηκε πάνω σε επικλινές έδαφος και αποτελείται από οκτώ ομόκεντρους λίθινους τοίχους, μερικοί από τους οποίους διατηρούνται σε ύψος άνω των δύο μέτρων. Οι εξωτερικοί δακτύλιοι σχηματίζουν δωμάτια περίπου ίδιου μεγέθους, τα οποία συνδέονται με μικρές θύρες.
Στο κέντρο του οικοδομήματος, η ομάδα υπό την διεύθυνση της ανασκαφέως Δανάης Κοντοπόδη και της Βασιλικής Συνθιακάκη, διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου, έχει αποκαλύψει ένα θολωτό κτίσμα χωρισμένο σε τέσσερις ενότητες, του οποίου οι επιχρισμένοι τοίχοι διατηρούν ίχνη χρωμάτων.
Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι το συγκρότημα κατασκευάστηκε ήδη από το 3000 π.Χ. -περισσότερο από μία χιλιετία πριν από την άνοδο της κοινωνίας των ανακτόρων που θα κυριαρχούσε στη μινωική κοινωνικοπολιτική ζωή- και χρησιμοποιήθηκε έως περίπου το 1800 π.Χ.».
«Το μνημείο ήταν ξεκάθαρα ένα κοινοτικό έργο, χτισμένο ώστε να είναι ορατό από τους οικισμούς στην πεδιάδα της Πεδιάδας από κάτω και από τις γύρω κορυφές και ράχες», λέει η κυρία Συνθιακάκη. «Η επιβλητική του παρουσία θα το καθιστούσε σημείο αναφοράς για τις κοινότητες ολόκληρης της περιοχής».
Οι Μινωίτες, από μικρούς αγροτικούς οικισμούς αλλά και μεγαλύτερους, φαίνεται πως συγκεντρώνονταν σε μια λιθόστρωτη περιοχή της κατασκευής που ήταν αρκετά ευρύχωρη ώστε να φιλοξενεί μεγάλες συγκεντρώσεις. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η κεραμική που βρέθηκε στο συγκρότημα υποδηλώνει πως το δίκτυο των ανθρώπων που συγκεντρώνονταν εκεί πιθανώς περιλάμβανε και άτομα από τα ανακτορικά κέντρα της Κνωσού και της Μαλίων στη βόρεια ακτή της Κρήτης, περίπου 30 χιλιόμετρα μακριά.
«Το κυκλικό μνημείο λειτουργούσε ως κοινός χώρος για περιοδικά συμπόσια και τελετουργικές δραστηριότητες», λέει η κυρία Κοντοπόδη, «αλλά ο ρόλος του φαίνεται να εξελίχθηκε ανάλογα με τις γεωπολιτικές μεταβολές και τις κοινωνικές ή πνευματικές ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων».