Η πρώην πρωθυπουργός της Ισλανδίας, Κάτριν Γιάκομπσντοτιρ, εξέπεμψε μια από τις πιο αυστηρές προειδοποιήσεις των τελευταίων ετών για το μέλλον της ισλανδικής γλώσσας, λέγοντας ότι η ταχύτατη εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης και η ολοένα μεγαλύτερη κυριαρχία της αγγλικής θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε «ουσιαστική εξαφάνιση» της γλώσσας μέσα σε μία γενιά.
Η Γιάκομπσντοτιρ μίλησε στο περιθώριο του φεστιβάλ αστυνομικής λογοτεχνίας Iceland Noir στο Ρέικιαβικ, όπου παρουσίασε απροειδοποίητα και το δεύτερο μυθιστόρημά της, σε συνεργασία με τον συγγραφέα Ράγκναρ Γιόνασον. Όπως είπε, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται «ριζική μεταβολή» στη γλωσσική συμπεριφορά των Ισλανδών, ειδικά των νεότερων.
Σύμφωνα με την ίδια, η νεολαία εκτίθεται σχεδόν αποκλειστικά σε αγγλόφωνο περιεχόμενο μέσω TikTok, YouTube και παιχνιδιών, ενώ διαβάζει πολύ λιγότερο στην εθνική της γλώσσα. Το αποτέλεσμα, λέει, είναι ότι η καθημερινή χρήση των ισλανδικών μειώνεται εμφανώς.
«Πολλές γλώσσες χάνονται – και μαζί τους χάνονται τρόποι σκέψης και κομμάτια πολιτισμού», ανέφερε. Η ισλανδική, με τους μόλις 350.000 ομιλητές της, θεωρείται μια από τις πιο «μοναδικές» και λιγότερο αλλοιωμένες ευρωπαϊκές γλώσσες· ακριβώς γι’ αυτό είναι και τόσο ευάλωτη.
«Τα παιδιά μιλούν μεταξύ τους στα αγγλικά»
Ο Γιόνασον, ο συγγραφικός της συνεργάτης, ήταν ακόμη πιο ωμός: «Η γλώσσα είναι σε άμεσο κίνδυνο. Βλέπουμε ολοένα περισσότερα παιδιά να μιλούν αγγλικά μεταξύ τους».
Η Γιάκομπσντοτιρ τόνισε ότι τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα εκπαιδεύονται σχεδόν αποκλειστικά σε αγγλικά κείμενα, γεγονός που «επιτείνει τη συρρίκνωση μικρών γλωσσών», γιατί τα εργαλεία που δημιουργούνται δεν μπορούν να τις υποστηρίξουν επαρκώς.
Η Ισλανδία προσπαθεί να αντισταθεί: πρόσφατα, το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε πιλοτική συνεργασία με την εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης Anthropic, ώστε η AI να «μάθει» ισλανδικά και να χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα των μαθητών. Η πρωτοβουλία αυτή θεωρείται μία από τις πιο τολμηρές παγκοσμίως.
Παρόλα αυτά, η πρώην πρωθυπουργός θεωρεί ότι «δεν γίνεται αρκετό» και ότι απαιτείται μια συνολικότερη εθνική προσπάθεια.
Υπενθύμισε ότι η ισλανδική γλώσσα είχε δεχτεί έντονες επιρροές κατά την περίοδο της δανικής κυριαρχίας μέχρι το 1918, γεγονός που φανερώνει πόσο εύκολα μπορούν να αλλάξουν οι γλωσσικές ισορροπίες.
«Τότε η γλώσσα διασώθηκε χάρη σε ένα ισχυρό λαϊκό κίνημα. Σήμερα χρειαζόμαστε κάτι αντίστοιχο, η μοίρα ενός έθνους κρίνεται από το πώς αντιμετωπίζει τη γλώσσα του», είπε.
Τεχνητή νοημοσύνη: Απειλή αλλά και εργαλείο
Παρότι αναγνωρίζει τις «εντυπωσιακές δυνατότητες» της AI, η Γιάκομπσντοτιρ πιστεύει ότι ανοίγει δύσκολα ερωτήματα για το μέλλον των δημιουργών.
«Πάντα θεωρούσα ότι οι αναγνώστες χρειάζονται ανθρώπινους συγγραφείς. Τώρα βλέπω ότι αρκετοί αναπτύσσουν πραγματική σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη – και δεν είμαι τόσο βέβαιη πια», σημείωσε, καλώντας τις κυβερνήσεις να διατηρήσουν «πολύ στενή εποπτεία» στην τεχνολογία.
Το νέο της βιβλίο, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην κορυφή των ισλανδικών πωλήσεων, τοποθετείται χρονικά στο 1989 και εκτυλίσσεται σε ένα απομονωμένο χωριό στα ανατολικά της χώρας. Η Γιάκομπσντοτιρ λέει ότι για την έρευνα χρησιμοποίησε μαρτυρίες δημοσιογράφων και κατοίκων της εποχής.
«Διαβάζοντας μαθαίνεις ενσυναίσθηση. Καταλαβαίνεις καλύτερα τους άλλους και –ίσως πιο σημαντικό– τον εαυτό σου», καταλήγει.
Με πληροφορίες από Guardian