Στην καρδιά του Ηρακλείου, ανάμεσα σε ήχους, φωτογραφίες και αντικείμενα που κουβαλούν μνήμες πολέμου και ειρήνης, η ιστορία δεν σιωπά — ανασαίνει. Με αφορμή την 28η Οκτωβρίου, ημέρα μνήμης και περηφάνιας για όλους τους Έλληνες, επισκεφτήκαμε το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Εκεί, μια εξαιρετικά επιμελημένη έκθεση μάς ταξίδεψε πίσω στον χρόνο, στα δύσκολα αλλά και ηρωικά χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Από την ιταλική επίθεση του 1940 και το ηχηρό «Όχι» του ελληνικού λαού, μέχρι τη Μάχη της Κρήτης και τα χρόνια της Κατοχής, η έκθεση αναδεικνύει με ευαισθησία τον ρόλο του νησιού στα γεγονότα του πολέμου. Μέσα από στολές Ελλήνων και ξένων στρατιωτών, όπλα και εξαρτύσεις της εποχής, στρατιωτικούς χάρτες, χειρόγραφα έγγραφα και προσωπικά αντικείμενα των μαχητών, ο επισκέπτης βιώνει το κλίμα μιας εποχής που δοκίμασε, αλλά και δόξασε, την Ελλάδα. Κάθε έκθεμα —μια κονκάρδα, ένα γράμμα, ένα καπέλο ή ένα μαχαίρι μάχης— μοιάζει να ψιθυρίζει τη δική του ιστορία.
Ξεχωριστή συγκίνηση προκαλούν οι προσωπικές αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα: ο Γεώργιος Τζίτζικας, ο Sir Patrick Leigh Fermor και ο Jack L. Sibard “μιλούν” μέσα από τις μαρτυρίες τους για το κουράγιο, την αυτοθυσία και τη συνεργασία των λαών απέναντι στον φασισμό. Οι φωνές τους πλαισιώνονται από φωτογραφίες, ημερολόγια και ηχητικά ντοκουμέντα που δίνουν ζωή στα πρόσωπα και στις στιγμές.
Σημαντική θέση κατέχει η ενότητα αφιερωμένη στον Εμμανουήλ Τσουδερό, τον Κρητικό τραπεζίτη και πολιτικό που υπηρέτησε ως Πρωθυπουργός της Ελλάδας κατά τη Μάχη της Κρήτης και αργότερα στην εξόριστη κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής. Το γραφείο του, τα βιβλία, οι χειρόγραφες σημειώσεις, αλλά και προσωπικά του αντικείμενα συνθέτουν την εικόνα ενός ηγέτη με ψυχραιμία και όραμα — ενός ανθρώπου που κράτησε σταθερό το τιμόνι της χώρας μέσα στην καταιγίδα του πολέμου.
Η έκθεση ολοκληρώνεται με μια ευρηματική και συγκινητική αναφορά στη «δεύτερη ζωή» του πολεμικού υλικού που έμεινε στο νησί μετά τη λήξη του πολέμου. Μεταξύ τους, κατεστραμμένα κράνη, κομμάτια από αεροπλάνα, πυρομαχικά και παλιά σήματα μονάδων θυμίζουν τη σκληρή πραγματικότητα των μαχών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η βόμβα που μετατράπηκε σε καμπάνα – ένα σιωπηλό μήνυμα συμφιλίωσης και ειρήνης, σύμβολο πως ακόμη και τα όπλα μπορούν να μεταμορφωθούν σε φωνές ελπίδας.
Φεύγοντας από το Ιστορικό Μουσείο, νιώθεις πως κουβαλάς μαζί σου κάτι περισσότερο από γνώσεις: κουβαλάς τη ζωντανή μνήμη ενός λαού που πάλεψε με αξιοπρέπεια, ενότητα και πίστη.
Η 28η Οκτωβρίου δεν είναι απλώς μια σελίδα της ιστορίας — είναι η υπόμνηση πως κάθε «Όχι» στην αδικία γεννά ένα νέο «Ναι» στην Ελευθερία.