Ο «Αρχάγγελος» της Κρήτης, ο μεγάλος Έλληνας καλλιτέχνης έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, πριν από 42 χρόνια.Ήταν 8 Φεβρουαρίου 1980. Μόλις στα 44 του χρόνια.

«Φίλοι κι αδέλφια» μα κι ολόκληρη η χώρα ποτέ δεν ξεχάσουν τη φωνή του  που όπως είχε πεί ο συνθέτης Μίμης Πλέσσας “ήταν σα να τραγουδούσε όλη η Ελλάδα“. Ηταν “η φωνή του χαρακτήριζε τη φυλή μας” ανέφερε ο συνθέτης Γιώργος Χατζηνάσιος.

‘’Οταν γνώρισα το καλοκαίρι του 1970 τον Νίκο Ξυλούρη η ζωή μου άλλαξε. Ερχόταν αρχαγγελικός, αγνός, αθώος απ’ τη χώρα του Μύθου. Περνούσε μέσα από τις “σκονισμένες” ιδέες μας, μέσα στη λασπωμένη διανόησή μας και ένιωθες πως περνούσε ένα αεράκι παραδείσιο.

Ο Ξυλούρης ερχόταν από τις πανηγύρεις της κρητικής παράδοσης, ως ένας άγγελος-μαντατοφόρος ενός άλλου τρόπου ζωής.

Ο Ξυλούρης πριν από λυράρης, πριν από τραγουδιστής, ήταν ένας αυθεντικός άνθρωπος” γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος.

“Ο χαμός του” -τονίζει σε άρθρο του το ogdoo.gr– “βύθισε σε θλίψη όλη τη χώρα. Ο σπουδαίος αυτός άνθρωπος και ερμηνευτής είχε ριζώσει βαθιά στις καρδιές του κόσμου.

Η ξεχωριστή φωνή του -που μύριζε ύπαιθρο και ξερολιθιά, αλλά ταυτόχρονα έκρυβε στα πατήματα και τις αναπνοές της τα αρώματα της ποίησης του Σεφέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου… – τα μεγάλα τραγούδια του, οι αγώνες του για δημοκρατία τον είχαν ήδη καταξιώσει στο Πάνθεον των αξέχαστων…’’

‘Ηταν ο καλλιτέχνης που γεφύρωσε την ελληνική μουσική παράδοση με την ιστορική συγκυρία της εποχής που μεσουράνησε, μιας εποχής που τον ανέδειξε σε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα μετά τη συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο σε διασκευές παραδοσιακών ριζίτικων τραγουδιών της γενέτειρας του, Κρήτης, που τόσο αγαπούσε.

«Έχω δύο πατρίδες που αγαπώ το ίδιο! Την Ελλάδα και την Κρήτη», συνήθιζε να λέει ο ίδιος.

“Αν στις μέρες μας” -επισημαίνει το ίδιο άρθρο- “το κρητικό ιδίωμα, μέσα στο ευρύτερο έθνικ άκουσμα της Μεσογείου, εδραιώνεται στη παγκόσμια μουσική σκηνή, αυτό οφείλεται σε έναν μεγάλο βαθμό στη φωνή και την προσωπικότητά του, του Νίκου Ξυλούρη, του Αρχάγγελου της Κρήτης, που άνοιξε δρόμους δύσβατους και στράτες απόμερες, πάνω στις οποίες βαδίζουν σήμερα οι νεότεροι εκπρόσωποί του”.

Γιατί όμως ξεχωρίζει;

Γ

ιατί όμως ξεχωρίζει; «Αυτό δεν ερμηνεύεται ούτε αισθητικά ούτε μουσικά» είχε πει χρόνια μετά ο αείμνηστος Κρητικός συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης. «Αν ξέραμε τι είναι αυτό που τον κάνει τόσο φωτεινό ακόμη και σήμερα, θα βρίσκαμε τη συνταγή της επιτυχίας. Η στάση ζωής και η μεγάλη του ερμηνεία είναι συνισταμένες του φαινομένου Νίκου Ξυλούρη».

Το τέλος

Το 1979 η καριέρα του βρίσκεται στο απόγειό της.Έχει όμως αρχίσει να υποφέρει από έντονους πόνους στο κεφάλι και στον θώρακα. Ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη και εισάγεται για εξετάσεις στο Memorial Hospital, όπου διαπιστώνεται ότι πάσχει από καρκίνο. Μαζί του είναι η γυναίκα του κι ο αδελφός του Γιάννης.

Έπειτα από πολλαπλές εγχειρήσεις επιστρέφει.

Την Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου του 1980, μπαίνει στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς για νέες εξετάσεις. Την επόμενη μέρα, όμως, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται και το βράδυ της Πέμπτης πέφτει σε κώμα.

Οι γιατροί κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να τον κρατήσουν στη ζωή, αλλά όλα είναι μάταια. Ήταν 4 το πρωί της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου όταν έφυγε για πάντα από κοντά μας.

Χιλιάδες κόσμου, επώνυμοι κι ανώνυμοι, θα αποχαιρετήσουν στην κηδεία του τον «Αρχάγγελο της Κρήτης» τραγουδώντας το ‘’Εβαλε ο Θεός σημάδι”.