Τα αποτελέσματα της έρευνας πάνω στα “τέλεια πλάσματα” της θάλασσας παρουσιάζει στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών η διεθνής ομάδα του προγράμματος MixlTiN. Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα MixlTiN έχει στόχο να αλλάξει την αντίληψη που είχαμε μέχρι σήμερα για τη λειτουργία του θαλάσσιου μικροβιακού οικοσυστήματος και να δημιουργήσει νέα εργαλεία για τη θαλάσσια έρευνα.
Στο έργο αυτό συνεργάζονται πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από εννέα ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα που συμμετέχει μέσω του ΕΛΚΕΘΕ. Το πρόγραμμα MixlTiN επικεντρώνεται στη μελέτη των μικτότροφων μικροοργανισμών, του «μικτοπλαγκτού».
Μέχρι σήμερα, γνωρίζαμε ότι οι μικροοργανισμοί στη θάλασσα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: αυτούς που φωτοσυνθέτουν (φυτοπλαγκτόν) και αυτούς που τρέφονται με άλλους οργανισμούς (ζωοπλαγκτόν). Οι μικτότροφοι οργανισμοί είγαι μονοκύτταροι οργανισμοί που ζουν στη θάλασσα και έχουν μέγεθος από 1 μη (1 χιλιοστό του χιλιοστού) μέχρι σχεδόν μισό χιλιοστό. Τα μοναδικά τους χαρακτηριστικά τους επιτρέπουν να τρέφονται τόσο σαν φυτοπλαγκτόν όσο και σαν ζωοπλαγκτόν.
Μέχρι σήμερα ο ρόλος τους δεν ήταν κατανοητός από τους επιστήμονες αλλά τελικά φαίνεται ότι οι μικτότροφοι οργανισμοί είναι πολύ περισσότεροι απ’ όσο πιστεύαμε μέχρι σήμερα και παίζουν σημαντικό ρόλο στη λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήματος.
Τα “τέλεια πλάσματα”;
Η Δρ. Παρασκευή Πήττα, διευθύντρια Ερευνών στο ΕΛΚΕΘΕ και υπεύθυνη του τομέα εκπαίδευσης του προγράμματος σχολιάζει: “Οι μικτότροφοι οργανισμοί τρέφονται με έναν τρόπο που, κατά μια έννοια, θα μπορούσε να αποτελεί υλικό για μια… ταινία επιστημονικής φαντασίας, σε μικροσκοπικό πάντα επίπεδο.
Οι οργανισμοί αυτοί προσεγγίζουν τη λεία τους (που είναι άλλοι, επίσης μονοκύτταροι οργανισμοί), μπορούν να την τρυπήσουν, να απορροφήσουν το περιεχόμενό της, να την καταπιούν, να την κάνουν να “εκραγεί” με σκοπό να απορροφήσουν το περιεχόμενό της, και να “κλέψουν” ώστε να επαναχρησιμοποιήσουν διάφορα από τα κυτταρικά μέρη και οργανίδιά της.
Μπορούν να αλλάξουν ένα οικοσύστημα μέσα σε λίγες ώρες. Ταυτόχρονα όμως, μπορούν να φωτοσυνθέσουν και να παράγουν οξυγόνο διαμορφώνοντας μέσω αυτού τόσο την ατμόσφαιρα του πλανήτη όσο και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη διαφόρων ειδών ψαριών”. Για δεκαετίες πιστεύαμε ότι οι μικτότροφοι οργανισμοί ήταν σπάνιοι και ο ρόλος στους στο οικοσύστημα πολύ μικρός.
Την τελευταία δεκαετία όμως οι επιστήμονες, μεταξύ των οποίων αυτοί που εργάζονται στο MixlTiN, ανακάλυψαν ότι οι μικτότροφοι οργανισμοί μόνο σπάνιοι δεν είναι. Φαίνεται να βρίσκονται παντού. Η Δρ. Πήττα συμπληρώνει: “Απ’ ό,τι φαίνεται, το θαλάσσιο τροφικό πλέγμα δεν ακολουθεί μόνο το παραδοσιακό μοτίβο φυτού-ζώου που ξέρουμε στην ξηρά. Για δεκαετίες η έρευνα βασιζόταν σε μια ανακριβή παραδοχή.
Οι μικτότροφοι οργανισμοί, που φωτοσυνθέτουν όπως τα φυτά και τρέφονται όπως τα ζώα, και όλα αυτά σε ένα μόνο κύτταρο, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο τόσο από οικολογικής άποψης όσο και από οικονομικής (π.χ. αλιεία)”.
Εκπαιδεύοντας την επόμενη γενιά επιστημόνων
Εκτός από τους διεθνούς φήμης και ειδικούς ερευνητές και καθηγητές, το MixlTiN απασχολεί 11 νέους επιστήμονες/υποψήφιους διδάκτορες. Οι νέοι αυτοί επιστήμονες εργάζονται πάνω στην ανάπτυξη και εφαρμογή νέων μεθοδολογιών για την έρευνα, παρακολούθηση και μοντελοποίηση του θαλασσίου περιβάλλοντος και παράλληλα συμβάλλουν στη βελτίωση των πρακτικών περιβαλλοντικής διαχεί- ρισης.
Τέλος, εκπαιδεύονται σε ένα πολυεθνικό και διεπιστημονικό περιβάλλον, σε ακαδημαϊκούς και μη φορείς, με συνέπεια να μπορούν στο μέλλον να εργαστούν τόσο στον ακαδημαϊκό τομέα όσο και σε κυβερνητικούς φορείς και τη βιομηχανία.
To MixlTiN, συναντήθηκε στις εγκαταστάσεις του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης για δύο εβδομάδες, ώστε οι νέοι επιστήμονες να εκπαιδευτούν σε τεχνικές δειγματοληψίας και εργαστηριακών αναλύσεων από το προσωπικό του ερευνητικού κέντρου.
Παράλληλα, στο συμπόσιο που διοργανώθηκε στο κέντρο του Ηρακλείου, προσκεκλημένοι επιστήμονες από διάφορες χώρες έδωσαν σειρά ομιλιών σχετικά με τη θαλάσσια βιολογία και συζήτησαν με τους εταίρους του προγράμματος για τα επόμενα ερευνητικά βήματα.