Στον πυρήνα του πιο κρίσιμου ζητήματος που ανοίγει η κλιματική αλλαγή και αφορά στον τρόπο που επηρεάζει την υγεία, εισχωρεί ο Περιφερειακός Μηχανισμός Υποστήριξης της Κρήτης για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.
Η ομάδα έρευνας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ. σε συνεργασία με τους ειδικούς από το Harvard School of Public Health, και τα στελέχη της Περιφέρειας Κρήτης στο πλαίσιο του Περιφερειακού Μηχανισμού, σχεδιάζουν να διαμορφώσουν ένα Σχέδιο Βέλτιστης Παρέμβασης για τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού στην κλιματική αλλαγή.
Αυτό θα συμβεί, αφού πρώτα συγκεντρώσουν μια σειρά από στοιχεία που αφορούν στην παρακολούθηση των δεικτών νοσηρότητας, θνησιμότητας και εισαγωγών τουλάχιστον από τα 4 μεγαλύτερα νοσοκομεία της Κρήτης για τα κυριότερα χρόνια νοσήματα και την συσχέτιση των δεδομένων αυτών με συγκεκριμένες κλιματικές παραμέτρους (θερμοκρασία, υγρασία, ατμοσφαιρικοί ρύποι).
Ειδικότερα, η δράση θα υλοποιηθεί από την δρ. κυρία Ευριδίκη Πατελάρου, καθηγήτρια της Σχολής Επιστημών Υγείας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου σε συνεργασία με την ερευνητική ομάδα του καθηγητή Περιβαλλοντικής Υγείας, κ. Πέτρου Κουτράκη από το Harvard School of Public Health, ο οποίος έχει ηγηθεί αντίστοιχων μελετών διεθνώς και προσφάτως στην Κύπρο.
Η πιλοτική αυτή δράση είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση και συνεργασία του αντιπεριφερειάρχη Κρήτης Γιάννη Αναστασάκη και του αναπληρωτή περιφερειάρχη Γιώργου Πιτσούλη και των αντίστοιχων στελεχών των υπηρεσιών.
Πώς σχετίζεται η κλιματική αλλαγή με την υγεία;
Σύμφωνα με την καθηγήτρια της Σχολής Επιστημών Υγείας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, δρ. κυρία Ευριδίκη Πατελάρου, η σύγχρονη διεθνής βιβλιογραφία καταδεικνύει μία σημαντική συσχέτιση μεταξύ κλιματικής αλλαγής και χρονίων νοσημάτων, με κυριότερους εκπροσώπους τα καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα.
Η διεθνής έρευνα υπογραμμίζει ότι η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα, μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας και των ακραίων καιρικών φαινομένων, επηρεάζοντας κυρίως τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες συμπεριλαμβανομένου των ηλικιωμένων, των παιδιών, και των ατόμων που πάσχουν από χρόνια νοσήματα όπως καρδιαγγειακά – αναπνευστικά νοσήματα, καρκίνους και νευρολογικά νοσήματα (Wang etal., 2024).
Η περιοχή της Μεσογείου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και ιδιαίτερα των παράκτιων περιοχών όπως είναι η Κρήτη, αποτελεί ένα εξαιρετικά ευάλωτο πλαίσιο λόγω της κλιματικά ευαίσθητης γεωγραφίας της, που χαρακτηρίζεται από αυξανόμενες θερμοκρασίες και υγρασία, παρατεταμένους καύσωνες, κύματα σκόνης και συνακόλουθη αυξημένη ατμοσφαιρική ρύπανση.
Τι δείχνουν τα επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας
Όπως εξηγεί η κυρία Πατελάρου, πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα για την Ελλάδα από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για το 2020, καταδεικνύουν αυξημένα ποσοστά θνητότητας από Στεφανιαία Νόσο, Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ) και Υπέρταση (63,02, 35,72 και 7,48 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού).
Αντίστοιχη, αυξητική τάση παρουσιάζουν, επίσης, τα ποσοστά θνητότητας από καρκίνο του πνεύμονα, λοιμώξεις αναπνευστικού και νευρολογικά νοσήματα (άνοια – Alzheimer) με 30.95, 18.43 και 9,74 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού (Health Profile Greece, 2024).
Αντίστοιχα, υπάρχουν ενδείξεις και για την Κρήτη για αυξημένη κινητικότητα σε ό,τι αφορά στις εισαγωγές στα νοσοκομεία που πρόκειται να ερευνηθεί μέσα από το έργο που θα προχωρήσει, με στόχο όχι απλώς να αποτυπώσει την κατάσταση, αλλά και να οδηγήσει σε τρόπους διαχείρισης και αντιμετώπισης της κατάστασης αυτής.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι συμπληρωματικά -πρόσφατα δημοσιευμένα- ευρήματα πολυκεντρικής ανάλυσης, που συμπεριέλαβε δεδομένα και από την Κύπρο, κατέδειξαν ότι τόσο η υπερβολική ζέστη όσο και το έντονο κρύο αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο θνησιμότητας από ισχαιμική καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο και καρδιακή ανεπάρκεια (Alahmad και συν. 2022, Alahmad και συν. 2024a).
Επιπρόσθετα, 16ετή ανάλυση περιβαλλοντικών δεδομένων της Κύπρου ανέδειξε μία σχέση τύπου U μεταξύ των διακυμάνσεων της θερμοκρασίας και των εισαγωγών στα νοσοκομεία, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για προσαρμοστικές στρατηγικές δημόσιας υγείας στις περιοχές της Μεσογείου (Alahmad και συν. 2024b).
Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τη μέχρι στιγμής απουσία συστημάτων που να ενσωματώνουν κλιματικά, περιβαλλοντικά και υγειονομικά δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, καθιστούν αναγκαία την χαρτογράφηση της υφιστάμενης κατάστασης στην Περιφέρεια Κρήτης και την κατάρτιση ενός στοχευμένου πλάνου παρέμβασης και διαχείρισης του προβλήματος με στόχο την μείωση των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις ευπαθείς ομάδες ασθενών με χρόνια νόσο.
Καινοτομία και σκοπός του έργου
Η πιλοτική δράση που δρομολογείται σύμφωνα με την καθηγήτρια της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ., δρ. κυρία Ευριδίκη Πατελάρου, προσφέρει μοναδικές συνεισφορές, ειδικά για την Κρήτη, όλα τα ελληνικά νησιά και το συνολικό μεσογειακό πλαίσιο. Ως τμήμα της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα και ειδικότερα η Κρήτη αποτελούν εστίες κλιματικής αλλαγής με σοβαρούς περιβαλλοντικούς στρεσογόνους παράγοντες, καθιστώντας την Κρήτη ιδανική περίπτωση παρέμβασης.
Οι βαθιές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία απαιτούν άμεση προσοχή για την προώθηση στοχευμένων, διεπιστημονικών παρεμβάσεων που θα μετριάσουν αυτούς τους κινδύνους.
Η καταγραφή σε αυτό το πεδίο θα μπορούσε να ενσωματώσει περιβαλλοντικές, βιοϊατρικές και δημόσιες υγειονομικές προσεγγίσεις, προσφέροντας ολιστικές στρατηγικές για την προστασία των ευάλωτων πληθυσμών και καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό στο κοινωνικό πλαίσιο δράσης της Κρήτης. Βάσει των ανωτέρω στη συγκεκριμένη δράση θα πραγματοποιηθεί:
- η παρακολούθηση των δεικτών νοσηρότητας, θνησιμότητας και εισαγωγών τουλάχιστον από τα 4 μεγαλύτερα νοσοκομεία της Κρήτης για τα κυριότερα χρόνια νοσήματα και την συσχέτιση των δεδομένων αυτών με συγκεκριμένες κλιματικές παραμέτρους (θερμοκρασία, υγρασία, ατμοσφαιρικοί ρύποι).
- η χαρτογράφηση από τουλάχιστον 3 νομούς της Κρήτης του πληθυσμού των ευπαθών ομάδων στην κλιματική αλλαγή.
- η κατάρτιση ενός Σχεδίου Βέλτιστης Παρέμβασης για την υποστήριξη και έγκαιρη ενημέρωση των ευπαθών ομάδων για την λήψη μέτρων αυτοπροστασίας και σύνδεση αυτής με την υπο-πλατφόρμα για την Υγεία (Δράση 5, Υποέργο 1).
- η υλοποίηση τουλάχιστον μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης στον πληθυσμό των επαγγελματιών υγείας με στόχο την ευαισθητοποίησή τους και την εκπαίδευσή τους στη διαχείριση της υπο-πλατφόρμας ως χρήσιμου εργαλείου παρέμβασης για τους ασθενείς τους.
Μεθοδολογία υλοποίησης
Για την υλοποίηση του έργου θα συλλεχθούν αναδρομικά, όπου είναι εφικτό όλα τα δεδομένα εισαγωγών, νοσηρότητας και θνησιμότητας για τα κυριότερα χρόνια νοσήματα δίνοντας έμφαση στα καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, όπως αυτά τηρούνται στα ηλεκτρονικά αρχεία των νοσοκομείων της Κρήτης.
Προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα γενίκευσης των ευρημάτων σε όλη την περιφέρεια της Κρήτης, στόχο μας αποτελεί η καταγραφή των δεδομένων αυτών από νοσοκομεία εκπροσώπους των περισσοτέρων Νομών της Κρήτης. Για την συσχέτιση των δεικτών νοσηρότητας, θνησιμότητας και εισαγωγών με κλιματικά και περιβαλλοντικά δεδομένα θα αναζητηθούν οι αντίστοιχοι δείκτες (θερμοκρασία, υγρασία, επίπεδα κυριότερων ρύπων ατμόσφαιρας κλπ.) μέσω των αντίστοιχων βάσεων δεδομένων της περιφέρειας ή/και δημοσίων περιβαλλοντικών και άλλων υπηρεσιών.
Με την ολοκλήρωση της χαρτογράφησης των ευπαθών ομάδων που αποδεδειγμένα και τεκμηριωμένα βάσει των ευρημάτων μας πλήττονται από την κλιματική αλλαγή στη Κρήτη θα ακολουθήσει η κατάρτιση ενός σχεδίου βέλτιστης παρέμβασης για την υποστήριξη και έγκαιρη ενημέρωση των ευπαθών ομάδων για τη λήψη μέτρων και προστασία τους κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών φαινομένων και δυσμενών περιβαλλοντικών συνθηκών.
Το σχέδιο αυτό θα είναι πλήρως προσαρμοσμένο στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες της Περιφέρειας Κρήτης. Η ομάδα έρευνας του ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ., σε συνεργασία με τους ειδικούς από το Harvard School of Public Health, και τα στελέχη της Περιφέρειας Κρήτης θα αξιοποιήσουν τις πληροφορίες και τα επιστημονικά δεδομένα που θα έχουν συλλεχθεί στα πρωταρχικά στάδια της δράσης. Το σχέδιο αυτό θα συνδεθεί με την υπο-πλατφόρμα για την Υγεία που θα αναπτυχθεί στο πλαίσιο της Δράσης 5 του Υποέργου 1 και θα ακολουθήσει εκπαιδευτική παρέμβαση στους άμεσα εμπλεκόμενους για την παροχή φροντίδας υγείας σε αυτές τις ομάδες ασθενών, ήτοι τους επαγγελματίες υγείας.
Ειδικότερα, στο πλαίσιο αυτό θα υλοποιηθούν εκπαιδευτικά σεμινάρια και ομιλίες, τα οποία θα απευθύνονται στους επαγγελματίες υγείας. Η εκπαιδευτική παρέμβαση (σεμινάρια-ομιλίες) θα αφορά στην ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με το σχέδιο παρέμβασης που θα έχει αναπτυχθεί, στην εξοικείωσή τους σχετικά με τη χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας ως ωφέλιμου εργαλείου για την υποστήριξη των ασθενών τους και στην εκπαίδευσή τους, όσον αφορά την ορθή διαχείριση των ευάλωτων ομάδων.