Η λέξη καθίζηση μας απασχόλησε πολύ πρόσφατα στην Ελλάδα, με αφορμή τα όσα συνέβησαν στις Βούτες.
Ξαφνικά, σπίτια παρουσίασαν ρωγμές, δρόμοι άνοιξαν, οι κάτοικοι απομακρύνθηκαν για μέρες. Αιτία, ήταν σύμφωνα με τους ειδικούς, η δομή του εδάφους και τα πολλά πηγάδια στην περιοχή. Δεν ήταν το μοναδικό παράδειγμα στη χώρα.
Και αν αυτό φαίνεται μικρό στα μάτια των πολλών, δεν είναι. Η καθίζηση είναι παγκόσμιο πρόβλημα, απειλεί ακόμη και οργανωμένες μεγαλουπόλεις και έχει τη ρίζα του στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Από την Ευρώπη στις ΗΠΑ, στη Λατινική Αμερική και στην Κίνα.
«Το Χιούστον έχει πρόβλημα»
Χαριτολογώντας, επιστημονική συντάκτρια των Financial Times, έγραψε, παραλλάσσοντας μια φράση που προέρχεται από τις διαστημικές αποστολές: «Το Χιούστον έχει πρόβλημα». Και αφορούσε την καθίζηση, η μεγαλούπολη του Τέξας, που φιλοξενεί την έδρα της NASA, είναι μία από τις 25 αμερικανικές μητροπόλεις που βυθίζονται, σύμφωνα με μελέτη που χρησιμοποιεί μετρήσεις από το διάστημα.
Άντληση υδάτων και κλιματική αλλαγή
Αυτό που διευκρινίζεται από τους επιστήμονες είναι ότι η καθίζηση δεν επηρεάζει μόνο τις παράκτιες περιοχές, όπου η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει λόγω κλιματικής αλλαγής. Παρατηρείται και στην ενδοχώρα, σε μικρούς οικισμούς και μεγάλες πόλεις.
Το πρόβλημα έχει δύο σκέλη. Η άντληση υπόγειων υδάτων επηρεάζει το υπέδαφος και η αστική ανάπτυξη συσσωρεύει βάρος στην επιφάνεια. Το αποτέλεσμα είναι η καθίζηση, μια αργή διαδικασία, με πολύ σοβαρές συνέπειες. Μεταξύ αυτών, η αποδυνάμωση ζωτικών υποδομών, γεφυρών και κτιρίων, η μείωση της ικανότητας των υποκείμενων υδροφορέων να συγκρατούν νερό, ή αύξηση του κινδύνου για πλημμύρες, η δημιουργία υπόγειων χασμάτων (καταβόθρες). Παράλληλα, τα φαινόμενα που προκαλεί η κλιματική αλλαγή (πλημμύρες, κατολισθήσεις κ.λπ.) επιδεινώνουν την κατάσταση.
Δορυφόροι-ραντάρ
Η τελευταία μελέτη βασίστηκε σε δορυφόρους-ραντάρ, που μετρούν το υψόμετρο του εδάφους, μεταδίδοντας παλμούς μικροκυμάτων προς τη Γη και μετρώντας πόσο χρόνο χρειάζεται για να επιστρέψει η ηχώ. Οι επιστήμονες από το Παρατηρητήριο Γης Lamont-Doherty του Πανεπιστημίου Κολούμπια σε συνεργασία με ερευνητές στο Virginia Tech εξέτασαν δεδομένα από τον δορυφόρο Sentinel-1 που συλλέχθηκαν μεταξύ 2015 και 2021. Συνέκριναν την ηχώ που ελήφθη σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στις 28 πιο πυκνοκατοικημένες πόλεις των ΗΠΑ. Και υπολόγισαν πόσο είχε μετακινηθεί το έδαφος είτε προς τα πάνω (ανύψωση) είτε προς τα κάτω (καθίζηση).
Η μελέτη παρουσιάστηκε στο περιοδικό Nature Cities και τα αποτελέσματά της είναι τουλάχιστον ανησυχητικά: 25 πόλεις εμφάνισαν καθίζηση, κατά μέσο όρο, αντί για ανύψωση. Τη χειρότερη επίδοση είχαν τρεις πόλεις του Τέξας: Χιούστον, Φορτ Γουόρθ και Ντάλας. Παρουσιάζουν μέση καθίζηση άνω των 4 χιλιοστών ετησίως, κάποια σημεία έως 10 χιλιοστά. Εκεί, ευθύνονται και οι γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου…
Υπάρχουν και φυσικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην καθίζηση: σεισμοί, η σύνθεση του εδάφους, η «ισοστατική προσαρμογή των παγετώνων». Δηλαδή η αύξηση της στάθμης του νερού της θάλασσας που σχετίζεται με την ιστορική τήξη των κοντινών παγετώνων, όπως συμβαίνει στη Νέα Υόρκη.
Νέα πρωτεύουσα στην Ινδονησία
Η καθίζηση ήταν η αιτία που η Ινδονησία απέκτησε νέα πρωτεύουσα, την Νουσαντάρα. Η Τζακάρτα βυθιζόταν κατά 15 εκατοστά ετησίως και σήμερα η μισή πόλη των 11 εκατ. κατοίκων βρίσκεται, υψομετρικά, κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Στο Ιράν, λόγω της ξηρασίας και της κακής διαχείρισης των υδάτων, τμήματα της Τεχεράνης βυθίζονται έως και 31 εκατοστά ετησίως. Και το πρόβλημα είναι ορατό παντού: στις ρωγμές που εμφανίζονται σε δρόμους, σε μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς και στο αεροδρόμιο. Ο πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, έχει προτείνει τη μεταφορά της πρωτεύουσας αλλού.
Το πρόβλημα για την Αθήνα
Ήδη από το 2018, ήρθε στο φως ο κίνδυνος από την καθίζηση και στην Αθήνα. Η πιο πρόσφατη γνωστή έρευνα υλοποιήθηκε από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τους Ισαάκ Παρχαρίδη, καθηγητή Διαστημικών Εφαρμογών σε Φυσικές Καταστροφές στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, και Ευθύμιο Λέκκα, καθηγητής Γεωλογίας του ΕΚΠΑ και πρόεδρος του ΟΑΣΠ.
Η έρευνα επικεντρώθηκε στο κέντρο της πόλης, τον Ταύρο, την Καλλιθέα, τη Δάφνη, τον Υμηττό και τα Ιλίσια. Δηλαδή περιοχές πυκνοκατοικημένες, από τις οποίες διέρχονται τα υπογειοποιημένα ποτάμια Ιλισός και Ηριδανός. Και διαπιστώθηκε ότι καθίζηση παρουσιάζουν εκατοντάδες κτίρια της Αττικής, με σημαντικά προβλήματα να διαπιστώνονται στον Ταύρο, την Καλλιθέα και τη Νέα Σμύρνη.
Οι τιμές της καθίζησης κυμαίνονταν τότε από 2,5 χιλιοστά έως 15,75 χιλιοστά ετησίως και καταγράφηκαν κυρίως στη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως στο τμήμα του Ταύρου, στον σταθμό του ΗΣΑΠ Ταύρος από την πλευρά της Καλλιθέας – δηλαδή κοντά στο σημείο όπου βυθίστηκε το πάρκινγκ τον περασμένο Μάιο – και σε ένα τμήμα του Βοτανικού, βορειοδυτικά του Γεωπονικού Πανεπιστημίου της Αθήνας. Η πλειονότητα των υποδομών που εξετάστηκαν τότε είχαν χτιστεί τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Λίγο μετά την οριστική επικάλυψη των ποταμών.
Ανάγκη για μέτρα
Οι επιστήμονες του Κολούμπια και του Virginia Tech καλούν τις πόλεις «να δράσουν», διότι η επιδεινούμενη επίδραση από την καθίζηση μπορεί να ωθήσει τμήματα της πόλης σε ξαφνικά σημεία καμπής. Προτείνουν μέτρα όπως η δέσμευση επιφανειακών υδάτων για τη μείωση της ανάγκης άντλησης υπόγειων υδάτων και η επαναφόρτιση των υδροφορέων. Επίσης, ζητούν τον περιορισμό της οικιστικής ανάπτυξης σε περιοχές επιρρεπείς σε καθίζηση.
Σύμφωνα με άλλη έρευνα που έγινε το 2022, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Geophysical Research Letters, διαπίστωσε ότι, στην Ιαπωνία, η αυστηρότερη διαχείριση των υδάτων που εισήχθη από τη δεκαετία του 1950 έβαλε φρένο στην καθίζηση στο Τόκιο και την Οσάκα.
Πηγή: in.gr