Η κλιμάκωση της έντασης στη Μέση Ανατολή, με τις επιθέσεις μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είχαν άμεσο αντίκτυπο στις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου, παρά το γεγονός ότι οι αντιδράσεις στις υπόλοιπες αγορές θεωρήθηκαν εν πολλοίς συγκρατημένες.
Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του αργού πετρελαίου εκτινάχθηκαν περίπου 5 δολάρια ανά βαρέλι την Παρασκευή, αφότου το Ισραήλ εξαπέλυσε αεροπορικές επιδρομές εναντίον του Ιράν, πυροδοτώντας φόβους μεταξύ των επενδυτών ότι η σύγκρουση θα μπορούσε να εξαπλωθεί και να διαταράξει την προμήθεια πετρελαίου στη Μέση Ανατολή.
Οι traders θεώρησαν την επίθεση του Ισραήλ ως το πιο σημαντικό γεωπολιτικό γεγονός από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία, με τις τιμές του αργού πετρελαίου να κλείνουν στο υψηλότερο επίπεδό τους από τον Μάρτιο του 2022 . Αλλά και τα ευρωπαϊκά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου αυξήθηκαν σχεδόν κατά 5%, ξεπερνώντας τα 38 ευρώ/MWh την Παρασκευή, στο υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές Απριλίου, για υποχωρήσουν λίγο αργότερα στα 37, 5 ευρώ.
Μπορεί να φαίνεται περίεργο, ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι η αντίδραση της Παρασκευής στο αργό πετρέλαιο στην κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν ήταν υπερβολική. Σύμφωνα με ανάλυση του οilprice com οι χρηματιστές μοιάζουν, κατά κάποιο τρόπο, με τους παρουσιαστές ραδιοφωνικών σταθμών. Παρακολουθούν τις ειδήσεις τόσο προσεκτικά που στο μυαλό τους, η επίδραση των πάντων γίνεται υπερβολική: «Όταν περιμένεις μια δημοσίευση δεδομένων με κομμένη την ανάσα για ώρες, ή ακόμα και μέρες, θα αντιδράσεις σε αυτήν, ανεξάρτητα από το αν οι πραγματικοί αριθμοί είναι σημαντικοί ή όχι. Το ίδιο ισχύει και με τα δελτία τύπου. Οι χρηματιστές πετρελαίου επικεντρώνονται υπερβολικά σε ορισμένες πτυχές των ειδήσεων και όταν μια είδηση κυκλοφορεί, υπάρχει μια αγωνία για αντίδραση. Όλοι θέλουν να βρίσκονται στη σωστή πλευρά των ειδήσεων, ακόμα κι αν έχει επιτευχθεί το λογικό τελικό σημείο της αντίδρασης. Αυτό βλέπουμε εδώ… οι καθυστερημένοι αγοραστές συσσωρεύονται για να μην μείνουν απέξω, ακόμα και μετά την αποτίμηση της πραγματικότητας».
Φόβοι για κλιμάκωση
Εξάλλου, τα τελευταία δύο χρόνια, η Μέση Ανατολή είναι μια τεταμένη περιοχή. Οι Χούθι έχουν βομβαρδίσει εμπορικά πλοία. Το Ισραήλ έχει ξεκινήσει ολοκληρωμένες στρατιωτικές εκστρατείες στη Γάζα και τον Λίβανο. Το Ισραήλ και το Ιράν έχουν ανταλλάξει πυραύλους. Ωστόσο, οι αγορές πετρελαίου παρέμειναν ήρεμες, καθώς είχε αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο – ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ Ισραήλ και Ιράν.
Το βράδυ της 12ης Ιουνίου, το Ισραήλ εξαπέλυσε δεκάδες αεροπορικές επιδρομές σε ιρανικές στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις. Η επίθεση απειλεί βάλει φωτιά στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου, ο οποίος παράγει το ένα τρίτο του παγκόσμιου πετρελαίου.
Όπως επισημαίνει ο Economist, μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει κάποιο πρόβλημα από πλευράς προσφοράς. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι οι υψηλότερες τιμές αντανακλούν κυρίως την πιθανότητα ευρύτερης κλιμάκωσης. Το Ιράν αντέδρασε στην επίθεση του Ισραήλ μόνο στέλνοντας μερικά drones. Τον Οκτώβριο, όταν οι εντάσεις ξέσπασαν για τελευταία φορά, μια σε μεγάλο βαθμό συμβολική ιρανική αντίδραση επέτρεψε την αποκλιμάκωση. Ένα παρόμοιο αποτέλεσμα αυτή τη φορά θα έβλεπε μεγάλο μέρος του ασφαλίστρου κινδύνου να εξατμίζεται, λέει ο Jorge León της Rystad Energy, εκτιμώντας ότι το Brent πιθανότατα θα κυμανθεί τότε μεταξύ 65 και 70 δολαρίων.
Απειλές εκατέρωθεν
Αυτό, ωστόσο, δεν φαίνεται να είναι το πιο πιθανό αποτέλεσμα. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου τονίζει ότι οι επιθέσεις στο Ιράν θα συνεχιστούν για «όσο χρειαστεί». Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προειδοποίησε ότι η επόμενη κίνηση του Ισραήλ θα μπορούσε να είναι «ακόμα πιο βάναυση». Και ο κύκλος των επιθέσεων και των αντιποίνων θα μπορούσε να διαρκέσει εβδομάδες.
Ωστόσο, μπορεί να σταματήσει πριν από έναν ολοκληρωτικό πόλεμο, οπότε σε αυτήν την περίπτωση θα χαθεί μέρος της ιρανικής προσφοράς πετρελαίου – ίσως 600.000 βαρέλια την ημέρα (b/d) – καθώς θα αυστηροποιούνται οι δυτικές κυρώσεις. Δεδομένου ότι αυτό αντιστοιχεί μόνο στο 0,6% της παγκόσμιας προσφοράς, οι αυξήσεις των τιμών πιθανότατα θα περιοριστούν στα 5-10 δολάρια το βαρέλι.
Πετρελαϊκοί στόχοι
Τα δεδομένα θα μπορούσαν να αλλάξουν αν το Ισραήλ στοχοποιήσει τις πετρελαιοπηγές και τους τερματικούς σταθμούς εξαγωγής του Ιράν. Εάν το αργό πετρέλαιο του Ιράν κλείσει, η παγκόσμια προσφορά θα έχανε 1,7 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Οι γείτονες του Ιράν στον Κόλπο, ο πυρήνας του Οργανισμού Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών ( ΟΠΕΚ ), έχουν πολλά ανενεργά πηγάδια. Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα από μόνα τους έχουν 3-4 εκατ. βαρέλια την ημέρα πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας, την οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν σε μια κρίσιμη στιγμή. Δεν είναι δεδομένο ότι θα το έκαναν, επειδή κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί από το Ιράν ως συνεργασία με το Ισραήλ, προκαλώντας αντίποινα.
Σε μια τέτοια περίπτωση, οι τιμές θα αυξάνονταν με γραμμικό τρόπο καθώς οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν μειώνονταν. Μπορεί να φτάσουν σε ένα ανώτατο όριο λίγο κάτω από τα 90 δολάρια το βαρέλι, καθώς η προσφορά από τον ΟΠΕΚ και αλλού θα γινόταν διαθέσιμη.
Τα Στενά του Ορμούζ
Όσο πιο επιθετικά συμπεριφέρεται το Ισραήλ, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να καταφύγει το Ιράν σε πιο επιθετικά αντίμετρα, υλοποιώντας ακόμα και την απειλή να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, μέσω των οποίων μεταφέρεται το 30% του παγκόσμιου αργού πετρελαίου και το 20% του υγρού φυσικού αερίου. Ακόμα και στον «Πόλεμο των Δεξαμενόπλοιων» της δεκαετίας του 1980, όταν το Ιράν και το Ιράκ πολέμησαν και 239 πετρελαιοφόρα βομβαρδίστηκαν, οι αποστολές δεν επιβραδύνθηκαν και οι τιμές σταθεροποιήθηκαν μετά από μια αρχική απότομη αύξηση. Το Ιράν θα έπρεπε να αποκλείσει ολόκληρη τη διαδρομή. Αυτό θα ήταν απερίσκεπτο, κυρίως επειδή η στενή πλωτή οδός, που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τον Ινδικό Ωκεανό, είναι ζωτικής σημασίας για το ίδιο το Ιράν.
Αν υποθέσουμε ότι τελικά θα το πράξει, η Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να εκτρέψει ορισμένες εξαγωγές μέσω του αγωγού Ανατολής-Δύσης, ο οποίος έχει χωρητικότητα 5 εκατ. βαρελιών την ημέρα, κάτι που ισοδυναμεί περίπου με το μισό της παραγωγής του Βασιλείου. Ωστόσο, το 85% των εξαγωγών του Ιράκ, και όλες οι εξαγωγές του Κουβέιτ, του Ομάν και του Κατάρ, δεν έχουν άλλη διαδρομή προς την αγορά, πράγμα που σημαίνει ότι η τιμή του Brent μπορεί στη συνέχεια να ξεπεράσει τα 100 δολάρια το βαρέλι, λέει ο Michael Haigh της τράπεζας Société Générale.
Σύμφωνα με τον Economista, υπάρχει ένα ακόμη χειρότερο σενάριο: π Πολλές από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου στον Κόλπο βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από ιρανικούς πυραύλους. Η προστασία τους είναι σχεδόν αδύνατη, ειδικά στη Σαουδική Αραβία, καθώς είναι απλωμένες σε τεράστιες αποστάσεις. Εάν το Ιράν τις βομβαρδίσει, οι τιμές μπορεί να ξεπεράσουν τα 120 δολάρια το βαρέλι, σύμφωνα με την JPMorgan Chase.
Το κοίτασμα του Λεβιάθαν
Υπενθυμίζεται ότι το Ισραήλ διέταξε ήδη το κλείσιμο του τεράστιου κοιτάσματος φυσικού αερίου Λεβιάθαν, διακόπτοντας μια κρίσιμη γραμμή εφοδιασμού προς την Αίγυπτο.
Η Chevron, η διαχειρίστρια εταιρεία του Λεβιάθαν, επιβεβαίωσε την διακοπή την Παρασκευή, μετά την έκδοση της εντολής από το Υπουργείο Ενέργειας του Ισραήλ, επικαλούμενη κλιμακούμενες απειλές για την ασφάλεια. Η Energean Plc ανέστειλε επίσης την παραγωγή από τα ισραηλινά της περιουσιακά στοιχεία. Το κλείσιμο του Λεβιάθαν επηρεάζει ήδη τις ροές φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, σύμφωνα με πηγές του Bloomberg κοντά στο δίκτυο αγωγών.
Η Αίγυπτος, αντιμετωπίζοντας την κορύφωση της καλοκαιρινής ζήτησης και ένα αυξανόμενο εγχώριο έλλειμμα φυσικού αερίου , θα κληθεί τώρα να προχωρήσει σε έκτακτες αγορές LNG νωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα, περιορίζοντας την ήδη εύθραυστη παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου. Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη εκτοξεύτηκαν έως και 6,6% την Παρασκευή μετά την είδηση.
Το κοίτασμα Λεβιάθαν, που βρίσκεται στη λεκάνη του Λεβάντε, είναι το μεγαλύτερο ενεργειακό περιουσιακό στοιχείο του Ισραήλ με 22,9 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια ανακτήσιμου φυσικού αερίου και εξήγαγε όγκους ρεκόρ στην Αίγυπτο — 981 εκατομμύρια κυβικά πόδια την ημέρα το 2024, μια αύξηση 18% σε ετήσια βάση. Η Αίγυπτος, με μειωμένη εγχώρια παραγωγή και φιλοδοξίες εξαγωγής ΥΦΑ, βασιζόταν όλο και περισσότερο στις ισραηλινές εισαγωγές για να καλύψει το κενό.
Το κοίτασμα Ταμάρ της Chevron παραμένει σε λειτουργία και το κοίτασμα Καρίς της Energean συνεχίζει να εξυπηρετεί την εγχώρια ισραηλινή ζήτηση. Αλλά εάν συνεχιστούν οι διακοπές λειτουργίας, η ικανότητα εξαγωγής ΥΦΑ της Αιγύπτου -και το δικό της δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας- θα μπορούσαν να υποστούν πιέσεις, ενώ η πρόσβαση της Ιορδανίας στο φυσικό αέριο διατρέχει επίσης κίνδυνο.
Ο αντίκτυπος στην Ευρώπη
Η χρονική στιγμή είναι εντυπωσιακή. Μόλις πριν από λίγους μήνες, οι φορείς εκμετάλλευσης του Λεβιάθαν ανακοίνωσαν σχέδια για επέκταση της χωρητικότητας από 12 σε 21 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα , με στόχο την Ευρώπη ως βασικό πελάτη. Τώρα, το πεδίο είναι εκτός λειτουργίας καθώς το Ισραήλ προετοιμάζεται για αντίποινα μετά την έναρξη επιθέσεων σε ιρανικές πυρηνικές υποδομές.
Για την Αίγυπτο, οι επιπτώσεις είναι άμεσες. Για τους παγκόσμιους εμπόρους φυσικού αερίου, η κατάσταση υπογραμμίζει την ευθραυστότητα των οδών εφοδιασμού της Ανατολικής Μεσογείου σε ένα γεωπολιτικό σημείο ανάφλεξης.
Η Chevron δήλωσε ότι το προσωπικό και οι υποδομές της παραμένουν ασφαλείς. Ωστόσο, το φυσικό αέριο δεν ρέει — και η περιφερειακή ενεργειακή ισορροπία απλώς άλλαξε εν μία νυκτί.