Την αφετηρία για την κατασκευή ενός σύνθετου και περίπλοκου έργου που θα χρειαστεί να υλοποιηθεί με λειτουργικό τον κύριο οδικό άξονα του νησιού για τους οδηγούς, επισφραγίζει η υπογραφή της σύμβασης παραχώρησης ύψους 1,75 δισ. για το τμήμα Ηράκλειο – Χανιά.
Ο Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης (ΒΟΑΚ) αποτελούσε διαχρονικά απαίτηση των Κρητικών, καθώς το έργο άρχισε να συζητείται από τη δεκαετία του 1970. Ομως οι διαφορετικές προτεραιότητες των εκάστοτε κυβερνήσεων, οι δυσκολίες του, αλλά και ο μεγάλος προϋπολογισμός κράτησαν για πολλές δεκαετίες κλειστά τα εργοτάξια με τίμημα, όπως τόνισε τις προηγούμενες ημέρες από την Κρήτη ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έναν «παρανοϊκό φόρο αίματος» με 38 θανατηφόρα τροχαία δυστυχήματα μόνο την τελευταία τριετία.
Η συμβολή του πρωθυπουργού στην ένταξη του έργου στο Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά και η υπερπήδηση ουκ ολίγων τεχνικών και οικονομικών εμποδίων, εκτιμάται ότι υπήρξε καθοριστική μέχρι το γιγαντιαίο αυτό έργο να φτάσει να υπογραφεί με τον ανάδοχο και να μπει σε τροχιά υλοποίησης.
Χανιά – Ηράκλειο
Η σύμβαση του ΒΟΑΚ, με ανάδοχο τον όμιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, αναμένεται να αλλάξει ριζικά τον οδικό χάρτη του νησιού, βελτιώνοντας την ασφάλεια και τη σύνδεση των δύο μεγάλων πόλεων της Κρήτης. Οπως μάλιστα ανακοινώθηκε κατά την τελετή της υπογραφής στο Ηράκλειο, την περασμένη Παρασκευή, από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, το Δημόσιο αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει τις μελέτες από την Παχιά Αμμο ως τη Σητεία (το τμήμα του Νομού Λασιθίου) ώστε το ανατολικό τμήμα της Κρήτης που βγαίνει εκτός της σύμβασης παραχώρησης και βάζει απέναντι στην κυβέρνηση τις τοπικές αρχές του νησιού να ωριμάσει και εφόσον εξευρεθούν οι χρηματοδοτικοί πόροι να υλοποιηθεί σε δεύτερο στάδιο.
«Σήμερα είναι μια σπουδαία ημέρα για την Κρήτη καθώς, επιτέλους, μετά από πολλές δυσκολίες και εμπόδια υπογράφουμε τη σύμβαση παραχώρησης Χανιά – Ηράκλειο με προαίρεση μέχρι την Κίσσαμο, μια δέσμευση που είχα αναλάβει προσωπικά και είμαι στην ευχάριστη θέση να εκπληρώσω», δήλωσε ο πρωθυπουργός κατά την υπογραφή της σύμβασης. Απευθυνόμενος μάλιστα στον επικεφαλής της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γιώργο Περιστέρη, είπε ότι περιμένει πολύ σύντομα να δει τα ανοιχτά εργοτάξια στο μεγάλο τμήμα Ηράκλειο – Χανιά.
«Ξέρουμε ότι είναι ένα έργο σύνθετο, με ορίζοντα περί τα 5 χρόνια. Γι’ αυτό και ζητώ τη συνεργασία των τοπικών αρχών. Είναι πολύ σημαντικό να αντιληφθούμε την τεράστια σημασία που έχει εν συνόλω για την Κρήτη και όχι τα μικρά τοπικά ζητήματα. Ας βάλουμε τα δυνατά μας όλοι το έργο να ολοκληρωθεί στο χρονοδιάγραμμα που περιλαμβάνεται στην παραχώρηση. Είναι ένα έργο με μεγάλες τεχνικές δυσκολίες, συν ότι ο δρόμος πρέπει να είναι λειτουργικός παράλληλα», υπογράμμισε ο κ. Μητσοτάκης.
Εργα οδικής ασφάλειας
Η αύξηση του επιπέδου οδικής ασφάλειας αποτελεί πρωταρχικό μέλημα του υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, αλλά και του πρωθυπουργού, γι’ αυτό και πριν ξεκινήσουν τα εργοτάξια θα εφαρμοστούν άμεσα παρεμβάσεις για οδικά έργα σε τμήματα κοντά στο Ηράκλειο και τα Χανιά που θα είναι αντίστοιχα αυτών που εκτελέστηκαν με επιτυχία στην Πατρών – Πύργου και μείωσαν κατακόρυφα τα τροχαία ατυχήματα.
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Συλλόγου «SOS Τροχαία Εγκλήματα», πρόπερσι συνολικά 64 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο νησί λόγω τροχαίων, με περίπου έναν στους τρεις θανάτους να καταγράφεται στον Βόρειο Οδικό Αξονα Κρήτης.
Ο δρόμος, που παραμένει ουσιαστικά αδιαμόρφωτος από τη δεκαετία του 1970, έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 110 ανθρώπους μόνο την τελευταία δεκαετία. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστεί κανείς ότι το 2023 καταγράφηκε αύξηση 64% στους θανάτους από τροχαία στην Κρήτη σε σχέση με το 2022.
«Για χρόνια ακουγόταν η φράση “παραχώρηση ΒΟΑΚ” και σήμερα υπογράφεται όσο κι αν φαινόταν απίθανο», δήλωσε κατά την τελετή της υπογραφής στις 9 Μαΐου ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Γιώργος Περιστέρης, επισημαίνοντας ότι η ανάγκη να επιταχυνθούν οι ρυθμοί αποτυπώνονται και στον χρόνο υπογραφής της σύμβασης που δύο μήνες προετοιμασίας συμπυκνώθηκαν, με τη συμβολή των στελεχών της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, των τραπεζών και του Δημοσίου, σε λίγες ημέρες. Κάνοντας μάλιστα μια αναδρομή στο παρελθόν και τις αγκυλώσεις του έργου, είπε ότι πριν ακόμη γίνει ο διαγωνισμός, και ενώ η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ ήταν στις εταιρείες που είχαν προεπιλεγεί, είχε φανεί αδιέξοδο στο να ενταχθεί στο σύνολο της παραχώρησης το τμήμα Χανιά – Κίσσαμος. «Βοηθήσαμε κι εμείς για να βρεθεί εκείνη η νομική λύση που θα επέτρεπε να ενταχθεί στον ήδη εξαγγελθέντα διαγωνισμό η προαίρεση Χανιά – Κίσσαμος, χωρίς να χρειαστεί η αναβολή ή η επαναδημοπράτηση του έργου», είπε.
Ο κ. Περιστέρης χαρακτήρισε την κατασκευή του ΒΟΑΚ «μία μακριά και δύσκολη διαδρομή που θα χρειαστεί τη στενή συνεργασία όλων -πρώτα απ’ όλα της κοινωνίας της Κρήτης, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του Δημοσίου και όλων των Αρχών- ούτως ώστε να μπορέσει να κατασκευαστεί και να ολοκληρωθεί το πολύ δύσκολο αυτό έργο».
Σε τρία τμήματα
Η διάρκεια της παραχώρησης του ΒΟΑΚ είναι 35 έτη, εκ των οποίων πέντε αντιστοιχούν στην περίοδο μελετών – κατασκευών. Το συνολικό μήκος του τμήματος Χανιά – Ηράκλειο ανέρχεται σε 187 χιλιόμετρα, συμπεριλαμβανομένων των 30 χιλιομέτρων που αφορούν το υπό προαίρεση τμήμα Κίσσαμος – Χανιά.
Το έργο έχει ήδη ξεκινήσει να υλοποιείται καθώς ο ΒΟΑΚ, για λειτουργικούς και χρηματοδοτικούς λόγους, έχει σπάσει σε τρία τμήματα που υλοποιούνται με ξεχωριστές συμβάσεις και διαφορετικούς αναδόχους, με τα έργα που εκτελούνται τον τελευταίο χρόνο να είναι σε πλήρη ανάπτυξη.
Το ένα τμήμα είναι το Νεάπολη – Αγιος Νικόλαος του Νομού Λασιθίου που κατασκευάζεται ως δημόσιο έργο και έχει ενταχθεί εξ ολοκλήρου στο Ταμείο Ανάκαμψης με αντικείμενο τη βελτίωση – διαπλάτυνση του υφιστάμενου τμήματος με δύο λωρίδες κυκλοφορίας και Λωρίδα Εκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ) ανά κατεύθυνση, μήκους περίπου 14,5 χλμ. Το δεύτερο είναι το Χερσόνησος – Νεάπολη στις περιφερειακές ενότητες Ηρακλείου και Λασιθίου που υλοποιείται ως έργο ΣΔΙΤ (Σύμπραξη μεταξύ Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) με συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Αντικείμενο της σύμβασης είναι η μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία και συντήρηση του οδικού τμήματος, συνολικού μήκους 22,5 χλμ. Τελευταίο και δυσκολότερο κομμάτι είναι το τμήμα Χανιά – Ηράκλειο που κατασκευάζεται με σύμβαση παραχώρησης και χρηματοδοτείται με 200 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης και με 592 εκατ. από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης – ΕΠΑ (μη συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος προαίρεσης ύψους 99 εκατ. για το τμήμα Κίσσαμος – Χανιά) προκειμένου να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ της περιόδου 2021-2027.
Για να μπορέσει όμως η χώρα μας να αξιοποιήσει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης θα χρειαστεί να επιταχύνει τους ρυθμούς ώστε σε ένα περίπου χρόνο να έχει κατασκευάσει στον κύριο άξονα το 15% του έργου. Για να συμβεί αυτό, θα δοθεί το επόμενο διάστημα προτεραιότητα σε τμήματα του έργου που θα μπορέσουν να ικανοποιήσουν τον στόχο αυτό.
Τα 692 εκατ. ευρώ αποτελούν χρηματοδοτική συμβολή του Δημοσίου στο έργο. Τα υπόλοιπα κονδύλια θα προέλθουν από ίδια κεφάλαια και δανεισμό που έχει εξασφαλιστεί από τον ανάδοχο.
Η πολυπλοκότητα του έργου αποδεικνύεται και από τα χαρακτηριστικά του, καθώς η σύμβαση προβλέπει την κατασκευή τουλάχιστον 43 κόμβων, 23 σηράγγων και 89 γεφυρών.
Προσφυγές στο ΣτΕ
Επιπλέον, το τμήμα της παραχώρησης συναντά σημαντικές αντιδράσεις από τις δημοτικές αρχές της περιοχής που έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ζητούν τροποποίηση της χάραξης.
Ο πρωθυπουργός δήλωσε τις προηγούμενες ημέρες ότι τα αιτήματα εφόσον είναι δίκαια θα εισακουστούν, ενώ ο υφυπουργός Υποδομών Νίκος Ταχιάος έκανε λόγο για ώριμους συνομιλητές στην Κρήτη, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι προτάσεις των δήμων συζητούνται με ρεαλισμό και υπάρχει ένα καλό επίπεδο διαλόγου. Πρόσθεσε μάλιστα τη σημασία των παραχωρήσεων για τις περιοχές που κατασκευάζονται τα έργα γιατί, όπως είπε, ανοίγουν τον δρόμο για την εκτέλεση συνοδών έργων πολύ μεγάλης σημασίας και επιτρέπουν την επέκτασή τους.
Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδος με μόνιμο πληθυσμό περίπου 700.000 κατοίκων και τις περισσότερες αεροπορικές αφίξεις (εκτός Αθήνας) από το εξωτερικό. Είναι ενδεικτικό ότι το 2024, στα δύο αεροδρόμια της Κρήτης, ο αριθμός των αφίξεων διαμορφώθηκε σε 5,4 εκατομμύρια. Ο ΒΟΑΚ με συνολικό μήκος 300 χλμ. θεωρείται ο μεγαλύτερος αυτοκινητόδρομος υπό κατασκευή σε όλη την Ευρώπη, αλλά και ένα τεράστιο έργο από πλευράς χρηματοδότησης αφού τα τρία τμήματα μαζί αναμένεται να εκτινάξουν το κόστος σε άνω από 2,5 δισ. ευρώ.
Για την περίοδο λειτουργίας του ΒΟΑΚ έχουν προβλεφθεί σκιώδη διόδια, με επιδότηση που αντιστοιχεί σε ποσοστό 64,62% επί των τελών διέλευσης. Από την καταβολή διοδίων η πολιτική ηγεσία έχει δηλώσει ότι θα εξαιρούνται οι τοπικές μετακινήσεις.
Για την υλοποίηση του έργου η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει ήδη προχωρήσει στη σύσταση δύο νέων εταιρειών, της ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ με αντικείμενο τη διαχείριση της σύμβασης παραχώρησης με το Δημόσιο και της ΔΙΚΤΑΙΟΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ που θα αναλάβει τη λειτουργία και συντήρηση του οδικού άξονα μετά την ολοκλήρωση των έργων.
Με αριθμούς
• 300 χλμ. το συνολικό μήκος του αυτοκινητόδρομου. Θεωρείται ο μεγαλύτερος υπό κατασκευή σε όλη την Ευρώπη
• €2,5 δισ. και πλέον υπολογίζεται να εκτιναχθεί το κόστος κατασκευής
• 35 έτη η διάρκεια της παραχώρησης του ΒΟΑΚ
• 187 χλμ. το συνολικό μήκος του τμήματος Χανιά – Ηράκλειο, συμπεριλαμβανομένων των 30 χλμ. του τμήματος Κίσσαμος – Χανιά
• 23 σήραγγες
• 89 γέφυρες και
• 43 κόμβοι προβλέπεται να κατασκευαστούν